Pomnikowe aleje w gminie Syców (pow. oleśnicki, dolnośląskie).

Pomnikowa aleja to specyficzny rodzaj grupowego pomnika przyrody, w którym ochroną obejmuje się drzewa obsadzone rzędami po obu stronach drogi. Aleje były i są istotnym elementem kompozycyjnym założeń parkowych, podnosiły również rangę drogi dojazdowej do założeń rezydencjonalnych czy też innych ważnych miejsc. Skłonność do kształtowania dróg jako alei utrwaliła się w XIX w. i była kontynuowana także później. Oprócz walorów estetycznych aleje likwidowały monotonię, ułatwiały orientację w terenie (szczególnie zimą, gdy śnieg zasypał drogę), chroniły przed słońcem i wiatrem. Te, które przetrwały do czasów współczesnych, posiadające nawet kilka kilometrów długości, powoływane są niekiedy do ochrony pomnikowej.

W dolnośląskiej gminie Syców możemy podziwiać dwie aleje o statusie pomników przyrody, jedna obsadzona jest kasztanowcami, druga lipami drobnolistnymi. Dwa rzędy kasztanowców znajdziemy we fragmencie drogi pomiędzy Szczodrowem a Zawadą.

GPS  N 51°18′17.1″, E 17°34′59.4″(początek) ; N 51°18′25.5″ , E 17°35′23.1″ (koniec)

1. Początek pomnikowej alei na drodze Szczodrów-Zawada

2. Pomnikowa aleja kasztanowców przy drodze Szczodrów-Zawada

3. Pomnikowa aleja kasztanowców przy drodze Szczodrów-Zawada

Na odcinku 500 m, po obu stronach drogi, rośnie 82 szt. kasztanowców białych (w rejestrze RDOŚ 85 szt.) o obwodach 170 – 270 cm i przeciętnej wysokości 19 metrów. Aleja jest objęta ochroną pomnikową od 4 października 1984 r.

4. Pomnikowa aleja kasztanowców przy drodze Szczodrów-Zawada

5. Pomnikowa aleja kasztanowców przy drodze Szczodrów-Zawada

6. Pomnikowa aleja kasztanowców przy drodze Szczodrów-Zawada

7. Pomnikowa aleja kasztanowców przy drodze Szczodrów-Zawada

8. Pomnikowa aleja kasztanowców przy drodze Szczodrów-Zawada

9. Koniec pomnikowej alei na drodze Szczodrów-Zawada

Pomnikowa aleja złożona z lip drobnolistnych położona jest na terenie wsi Stradomia Wierzchnia.  Aby do niej trafić należy w okolicach stacji paliw skręcić w lokalną drogę oznaczoną drogowskazem „Biskupice 6 km”, po 350 m wjedziemy na teren leśny a po kolejnych 200 m skręcamy w lewo. Po 300 m kończy się las a zaczyna wspomniana aleja lipowa.

GPS  N 51°16′50.5″, E 17°37′21″ (początek) ; N 51°16′51″ , E 17°37′13.7″ (koniec)

aleja lipowa w Stradomii Wierzchniej

aleja lipowa w Stradomii Wierzchniej zimą

aleja lipowa w Stradomii

1. Pomnikowa aleja w Stradomii Wierzchniejpoczątek alei lipowej

2. Stradomia Wierzchnia - pomnikowa aleja

3. Stradomia Wierzchnia - pomnikowa aleja lipowa

4. Stradomia Wierzchnia - uszkodona lipa w pomnikowej alei

Chociaż w alei rośnie 15 lip to ochroną pomnikową objęto 5 okazów (pierwotnie 6) o obwodach: 405, 555, 530, 510, 580 cm. Wysokość drzew od 7 do 21 m, szacunkowy wiek – ponad 200 lat.

5. Stradomia Wierzchnia - usychająca lipa w pomnikowej alei

6. Stradomia Wierzchnia - pomnikowa aleja

7. Stradomia Wierzchnia - pomnikowa aleja

8. Stradomia Wierzchnia - jedna z lip w pomnikowej alei

Na pniu ostatniej lipy w alei wisi słabo już czytelna tablica, zawieszona jeszcze przed 1990 r. (w godle orzeł bez korony).

9. Stradomia Wierzchnia - pomnikowa lipa z zawieszoną tablicą

10. Tablica na pomnikowej lipie11. Stradomia Wierzchnia - koniec pomnikowej alei12. Stradomia Wierzchnia - pomnikowa lipa na końcu alei

Okazałe lipy uzyskały status pomnika przyrody  w 1964 r. W zasadzie nic nie stoi na przeszkodzie by ochroną pomnikową objąć wszystkie lipy w alei.

13. Stradomia Wierzchnia - pomnikowa aleja lipowa

14. Stradomia Wierzchnia - aleja lipowa

15. Stradomia Wierzchnia - okazała lipa w pomnikowej alei

Godna ochrony pomnikowej jest aleja dębowa ciągnąca się na długości prawie 800 m we wschodniej części wsi Stradomia Wierzchnia.

aleja dębowa we wsi Stradomia Wierzchnia

Pomniki przyrody w Chełmcu (gm. Męcinka, dolnośląskie).

Chełmiec to miejscowość położona w gminie Męcinka, 6 km od Jawora, na wschodniej granicy Parku Krajobrazowego Chełmy. W centrum wsi, niedaleko kościoła, znajduje się zabytkowy park z XIX w. z 6 pomnikowymi platanami (najgrubszy okaz posiada obwód ponad 7 m). Platany z tego parku zostały już opisane w artykule „Pomnikowe platany w zabytkowym parku w Chełmcu„, w dzisiejszy wpisie przedstawię pomnikowe drzewa ukryte na terenach leśnych w pobliżu przysiółków Chełmca: Jerzyków i Raczyce. Ochroną pomnikową objęto tu aleję lipową, grupowy pomnik przyrody składający się z dwóch lip oraz  5 pojedynczych okazów drzew. Najbliżej zabudowań znajduje się pomnikowa aleja; dogodnym punktem wyjścia do jej odnalezienia jest zadaszone miejsce odpoczynku nad potokiem Starucha, przy skrzyżowaniu niebieskiego i czerwonego szlaku turystycznego .

Chełmiec - Jerzyków - skrzyżowanie szlaków turystycznych

Początkowo idziemy niebieskim szlakiem w kierunku Myślinowa, po ok. 100 m skręcamy w lewo i po przekroczeniu strumienia wchodzimy w leśną drogę biegnącą w górę bezimiennego potoku, równoległą do niebieskiego szlaku. Kierowani znakami dawnej ścieżki dydaktycznej (zielony liść na białym polu) i zielonym szlakiem (nie istnieje na nowych mapach) po ok. 450 m dojdziemy do początku pomnikowej alei oznaczonej stosowną tabliczką. 

GPS N 51°02′13″ , E 16°05′24.5″

2. początek pomnikowej alei w Chełmcu1. Chełmiec-Jerzyków - początek pomnikowej alei

3. Aleja lipowa w Chełmcu4. Aleja lipowa w Chełmcu

Aleja złożona jest z 64 lip drobnolistnych o obwodach 170 – 340 cm i wysokości 18 – 30 m, szacunkowy wiek drzew znajdujących się w różnej kondycji zdrowotnej to 80 – 180 lat. 

5. Aleja lipowa w Chełmcu6. Aleja lipowa w Chełmcu

7. Aleja lipowa w Chełmcu

8. Aleja lipowa w Chełmcu

9. Aleja lipowa w Chełmcu

Długość pomnikowej alei to ok. 200 m, jej koniec znajduje się przy granicy lasu.

10. Końcowy fragment alei lipowej w Chełmcu

Pomnikowy okaz dębu szypułkowego o obwodzie 460 cm, wysokości 20 m i szacunkowym wieku 250 lat, rośnie przy drodze do Raczyc, w pobliżu dużego skrzyżowania leśnych dróg.

Chełmiec-Raczyce - pomnikowy dąb jesieniąChełmiec-Raczyce - pomnikowy dąb szypułkowyChełmiec-Raczyce - pomnikowy dąbpomnikowy dąb przy drodze do RaczycChełmiec-Raczyce - pień pomnikowego dębu

Spacerując dalej ścieżką „Śladami Kopaczy” w górę potoku Starucha dojdziemy po ok. 1300 m do pomnikowego egzemplarza buka pospolitego. Okaz mierzy w obwodzie 430 cm, wysokość drzewa 30 m. Niestety znajduje się w złym stanie zdrowotnym – widać połamane konary, pień miejscowo pozbawiony kory pokryty jest licznymi hubami.

pomnikowy buk rosnący na terenie leśnym w pobliżu Chełmca

pomnikowy buk pospolity rosnący na terenie leśnym w pobliżu Chełmca

pień pomnikowego buka rosnącego nad Staruchą

Duże zgrupowanie pomnikowych drzew znajduje się w pobliżu „Chaty pod Lipą” – schronu turystycznego administrowanego przez PTTK Jawor. Na tyłach obiektu rośnie pomnikowy cis pospolity o formie drzewiastej, mogący liczyć nawet 400 lat.

Raczyce - Chata pod Lipą

pomnikowy cis przy Chacie pod Lipą

Pień na wysokości pierśnicy mierzy 140 cm, wysokość okazu 16 metrów.

Chełmiec - Raczyce - pień pomnikowego cisaChełmiec - Raczyce - pień pomnikowego cisa pospolitego

150 m na północny zachód od „Chaty pod Lipą” zlokalizowany jest grupowy pomnik przyrody, składający się z dwóch lip drobnolistnych w wieku 200 – 250 lat. Grubsza rośnie tuż przy drodze, niedaleko tablicy ścieżki dydaktycznej (szkoda, że nie wspomniano słowem o pomnikowych lipach).

Chełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa na trasie ścieżki Śladami KopaczyChełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa IChełmiec-Raczyce - pierwsza z pomnikowych lip jesieniąChełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa I jesienią

Pień opisywanej lipy posiada liczne zgrubienia i odrosty utrudniające pomiar obwodu, wg. danych RDOŚ okaz mierzy 585 cm.

Chełmiec-Raczyce - pierwsza z pomnikowych lipChełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy I

Druga z grupy pomnikowych lip znajduje się 30 m na południe od pierwszej. Pień mierzy w obwodzie 385 cm, wysokość drzewa 23 metry.

Chełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa IIChełmiec-Raczyce - druga z pomnikowych lip Chełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy II

Na pobliskiej skarpie rośnie jeszcze jedna sędziwa lipa o bardzo oryginalnym pokroju.

Chełmiec-Raczyce - lipa o nietypowym pokroju

100 m na północ od chaty „Pod Lipą”, w pasie drzew ciągnących się na wschód, rośnie pomnikowa lipa o obwodzie 495 cm, wysokości 25 m i szacunkowym wieku 200 lat.

pomnikowa lipa rosnąca 100 m na północny wschód od Chaty pod Lipąpomnikowa lipa rosnąca 100 m na północny-wschód od Chaty pod Lipąpomnikowa lipa w Chełmcu-RaczyceChełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy rosnącej 100 m od Chaty pod LipąChełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy

Ostatnie pomnikowe drzewo – buk pospolity – znajdujący się na terenie leśnym (oddz. 124f), ok. 700 m na północny-wschód od „Chaty po Lipą”, jest drzewem martwym, obłamanym na wysokości kilku metrów. W takim stanie zatracił walory przyrodnicze i kwalifikuje się do zniesienia ochrony pomnikowej.