Pomnikowy głaz k. wsi Jezierzyce (gm. Śmigiel, wielkopolskie)

W epoce lodowej (plejstocenie) ponad 90% powierzchni obecnej Polski pokrył lądolód skandynawski. Lodowiec, oprócz wody w stanie stałym, transportował ogromne ilości materiału skalnego różnych frakcji: od drobnego piasku i żwiru, poprzez różnych wielkości kamieni, do ogromnych głazów. Po ustąpieniu (wytopieniu) lodu przywleczony materiał został zdeponowany najczęściej w postaci tzw. gliny zwałowej. Kamienie i większe głazy (eratyki) zbierane przez rolników z pól uprawnych to przeważnie fragmenty skał, których pierwotna lokalizacja to odległa o setki kilometrów Skandynawia. Czasami się zdarza, że zalegający na gruntach ornych głaz narzutowy jest zbyt masywny by usunąć go z pola i zalega na nim, przeszkadzając w pracach rolnych. Taka sytuacja ma miejsce w Jezierzycach, niewielkiej wsi położonej na wschodnim krańcu gminy Śmigiel (powiat kościański, wielkopolskie), nad jeziorem Jezierzyckim. Ogromny eratyk leży na polu, ok. 440 m na południowy – zachód od ostatnich zabudowań wsi.

GPS  N 51°58’30.3″ , E 16°42’04.8″

pomnikowy głaz leżący na polu we wsi JezierzyceJezierzyce - pomnikowy głazautor artykułu przed pomnikowym głazem w Jezierzycachpomnikowy eratyk k. wsi Jezierzyce

Głaz z Jezierzyc nazywany Diabelskim Kamieniem mierzy w obwodzie 13 metrów, wysokość ok.1,5 metra.

Jezierzyce w gminie Śmigiel - pomnikowy eratykJezierzyce - pomnikowy eratykJezierzyce w gminie Śmigiel - pomnikowy głaz
autor artykułu przed pomnikowym eratykiem w Jezierzycach

Opisywany narzutniak jest od 1998 r. chroniony jako pomnik przyrody nieożywionej. Poszukiwanie głazu należy zaplanować na okres poza wegetacją uprawianych roślin.

pomnikowy głaz k. wsi JezierzyceJezierzyce - zbliżenie pomnikowego głazu

Materiał budujący eratyk to gruboziarnisty granit skandynawski.

zbliżenie powierzchni pomnikowego głazu

Kamień Powstańców k. Sawina (pow. chełmski, lubelskie).

Jedynym pomnikiem przyrody nieożywionej gminy Sawin (pow. chełmski, lubelskie) jest głaz narzutowy zwany Kamieniem Powstańców. Eratyk leży w kompleksie leśnym (oddz. 118g) pomiędzy Sawinem a Malinówką, niedaleko przebiegającego obok żółto znakowanego szlaku turystycznego („Pojezierny Południowy” z Urszulina do Hniszowa). Zmotoryzowani turyści pragnący odnaleźć głaz muszą skręcić w lewo (jadąc od strony Chełma) z drogi 812 w ulicę Zastawie. Skrzyżowanie jest dobrze oznakowane drogowskazami oraz tablicą opisującą narzutniak.

Jedziemy dalej drogą z betonowych płyt ok. 1300 m aż do zakazu wjazdu do lasu, przy ostatnim budynku zostawiamy auto i dalej poruszamy się piechotą lub rowerem.

Po przejściu krótkiego odcinka wchodzimy na żółty szlak i dalej za drogowskazami (uwaga – mogą być uszkodzone lub zerwane !) do wyraźnego obniżenia terenu ze strumieniem.

Tuż przed strumieniem opuszczamy żółty szlak i skręcamy w prawo i po 100 m w lewo. Z tego miejsca widać już dużą tablicę ustawioną przy głazie (od wejścia do lasu ok. 740 m).

Eratyk niewiele wystaje ponad powierzchnię gruntu, przed nim ustawiono kamienną tablicę z nieczytelnymi już napisami.

GPS N 51°17′25.94″ , E 23°25′57.51″

Jak każdy głaz narzutowy został on przywleczony w plejstocenie przez lądolód skandynawski, obwód eratyku o kształcie owalnym 7 m, długość 230 cm, szerokość 230 cm i wysokość do 50 cm. Materiał budujący głaz to granit skandynawski z widocznymi na części powierzchni żyłami kwarcowymi. Ogłoszony pomnikiem przyrody od 30.11.1961 r.

Oprócz wartości przyrodniczych Kamień Powstańców posiada również walory historyczne. Według tradycji było to bowiem miejsce zbiórki i biwaków powstańców styczniowych.

Jak wspomniano wcześniej, żółty szlak który wędrowaliśmy w kierunku głazu prowadzi aż do Hniszowa – niewielkiej wioski zlokalizowanej tuż przy granicy. W miejscowym parku rośnie najgrubszy w Lubelszczyźnie dąb szypułkowy o nazwie Bolko. więcej o nim w następnym artykule.