Kamień Brygidy w Bardzie.

Podczas największych zlodowaceń obejmujących teren dzisiejszej Polski (Zlodowacenie Środkowopolskie i Południowopolskie), lądolód skandynawski dwukrotnie oparł się o Sudety. Stroma krawędź Sudetów, zaakcentowana uskokiem brzeżnym, stanowiła dla lodowca istotną przeszkodę. A jednak lądolód dwa razy wsunął się do Kotliny Kłodzkiej Przełomem Bardzkim, którego wylot znajduje się w okolicy Barda na wysokości ok. 255 m n.p.m.

Nasuwający się lądolód przywlekł materiał skalny z głazami narzutowymi; jeden z nielicznych eratyków we wnętrzu Sudetów o nazwie Kamień Brygidy objęto ochroną jako pomnik przyrody nieożywionej. Leży on w Dolinie Węglówki, po prawej stronie Długiej Drogi (przedłużenie ulicy Krakowskiej w Bardzie).

GPS N 50°29′30.4″ , E 16°44′04.5″

Kamień Brygidy w Bardzie

Wymiary pomnikowego głazu w części wystającej ponad poziom gruntu:  długość 2.1 m, szerokość 1.5 m, wysokość 0.95 m, obwód 6,5 m. Szacowana waga eratyku ok. 9 ton.

Obok głazu ustawiono tablicę przybliżającą legendę związaną z powstaniem nazwy tego obiektu.

Na górze głazu wykuto znak krzyża, będący prawdopodobnie znakiem granicznym. Wyszukując go warto zwrócić uwagę na budulec Kamienia Brygidy – jest nim czerwony skandynawski granit.

granit budujący Kamień Brygidy

Romanowskie Źródła.

Na Dolnym Śląsku niewiele jest pomników przyrody związanych ze zjawiskami krasowymi. Terminem tym określa się szczególny typ rzeźby terenu, rozwijający się w skałach ulegających rozpuszczaniu przez wodę nasyconą dwutlenkiem węgla. Do takich skał należą wapienie, marmury, dolomity, gipsy i sól kamienna. Ochroną pomnikową objęto zespół jaskiń w Płóczkach Dolnych k. Lwówka Śląskiego, Jaskinię Radochowską i Solną Jamę, dwa kamieniołomy : Wapień niecki Leszczyny i kamieniołom marmurów na Wapniarce. Do tego grona należy doliczyć pomnikowy zespół źródeł krasowych o nazwie Romanowskie Źródła. Położone są w dolinie Piotrówki, w północno – zachodniej części Krowiarek, około 1,5 km na południowy – zachód od miejscowości Żelazno. Najbardziej wydajnym źródłem jest wywierzysko schowane w zagajniku olchowym, znajdujące się w pobliżu zjazdu z szosy 33 (Kłodzko – Międzylesie) w kierunku Romanowa (na wysokości Wapniarki). 200 m za skrzyżowaniem skręcamy w lewo w gruntową drogę i po 130 m szukamy wywierzyska po prawej stronie.

GPS N 50°21′32.68″ , E 16°40′29.86″

Wypływająca z 9 źródeł woda o stałej temperaturze ok. 10°C wypełnia basen o długości 10 m, w którym stwierdzono występowanie 2 endemicznych gatunków wrotków i ślimaka źródlarki karpackiej. Za prymitywnym przepustem wodnym mamy już do czynienia z wartkim strumieniem.

Teren źródliskowy oznaczany na niektórych mapach również jako Romanowskie Źródła, znajduje się przy szosie tuż poniżej Przełęczy Mielnickiej. Jest tam niewielki stawik zasilany prawdopodobnie jednym ze źródeł i kilkanaście rozrzuconych na niewielkim terenie wysięków. Łączą się one poniżej w niewielki potok wpadający do Piotrówki.

GPS N 50°21′13.58″ , E 16°40′03.86″