Tereny niewielkiej gminy Olszyna leżą na Pogórzu Izerskim (Sudety Zachodnie), w powiecie lubańskim. Osią gminy jest ruchliwa droga krajowa nr 30 z Jeleniej Góry do Zgorzelca. Użyta w tytule liczba mnoga „pomniki” jest trochę na wyrost, lista pomników przyrody w gminie jest bardzo krótka – zawiera tylko jedną pozycję. Nie oznacza to, że w gminie brakuje obiektów godnych ochrony – jest ich wiele, co postaram się udowodnić w dalszej części artykułu.

Status jedynego pomnika przyrody w gminie Olszyna posiada piękny okaz buka pospolitego, rosnącego na terenie Szkoły Podstawowej nr 1 w Olszynie, przy ul. Świerczewskiego 20.

Uchwałą nr IX/47/2016 Rady Miejskiej w Olszynie z dnia 16 września 2016 r. zniesiono ochronę pomnikową z tego drzewa. Argumentem tej decyzji była „utrata wartości przyrodniczych drzewa spowodowana jego obumarciem oraz potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego”. Był to jedyny pomnik przyrody w gminie Olszyna.

GPS N 51°03′53.92″ , E 15°23′14.32″

Obwód okazu wynosi 435 cm, wysokość 33 m. Drzewo otoczono płotkiem i oznaczono stosowna tabliczką.

Przy zabytkowym kościele w centrum miasta rośnie piękny okaz dębu.

Bardzo cenne pod względem przyrodniczym są założenia parkowe przy pałacach w Olszynie Średniej i Dolnej.

Szczególnie interesujący jest wielopienny okaz grabu pospolitego, wyprowadzonego w formie „wazonowej” (park przy pałacu, ul. Chopina 39).

Równie wspaniałe jest założenie parkowe przy pałacu w Biedrzychowicach (Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych). W parku rośnie tak duża ilość drzew zasługujących na ochronę, że opisanie ich wykracza poza ramy objętościowe tego artykułu.

Interesujący jest również szpaler kasztanowców, ciągnący się od obrzeża parku w kierunku Olszyny.

Status pomnika przyrody nieożywionej należy się bezwzględnie olbrzymiemu eratykowi, leżącemu w dolinie bezimiennego potoku w pobliżu Krzewia Małego.

GPS N 51°03′30.69″ , E 15°21′40.87″

Głaz leży częściowo zanurzony w wodzie, ok. 500 m od drogi prowadzącej przez wieś. Jadąc od strony Olszyny, przed pierwszymi zabudowaniami mijamy mostek na opisywanym potoku. Schodząc w dół meandrującej strugi znajdziemy go lewym brzegu.

Zbudowany z kwarcytów występujących w okolicach Bolesławca (kilkanaście kilometrów na północ), został przywleczony w plejstocenie przez lądolód. Wymiary głazu w części widocznej na powierzchni terenu wynoszą: 7.2 m (długość), 5 m (szerokość), 2 m (wysokość). Obwód głazu narzutowego 20 m pozwala uznać go za największy eratyk w Sudetach.