Pomnikowe modrzewie w Kurozwękach (gm. Staszów, świętokrzyskie).

Przydrożne kapliczki, krzyże lub figury świętych zwykle stawiano w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących drzew, względnie po usadowieniu monumentu zapełniano otoczenie roślinnością. Drzewa chronią świątki jako piorunochrony i są osłoną przed działaniem warunków atmosferycznych, ponadto wskazują ocienione miejsca wypoczynku. Istotną rolą takich nasadzeń jest wydzielenie uświęconej przestrzeni (sacrum) nad i wokół obiektu kultu, stanowiąc naturalne ogrodzenie. Dominującymi gatunkami otaczającymi świątki są lipy i dęby, rzadziej kasztanowce, topole, klony, jesiony, wierzby, brzozy, świerki, tuje, jałowce, sumaki, akacje. Tematem dzisiejszego artykułu będą modrzewie –  one to bowiem otaczają posąg św. Teresy w Kurozwękach – to wiekowe i okazałe egzemplarze, które w 1988 r. postanowiono chronić w formie pomnika przyrody. Grupa pomnikowych modrzewi zlokalizowana jest przy skrzyżowaniu ul. Kościelnej i Zamkowej, tuż przed parkingiem przy bramie wjazdowej do pałacu w Kurozwękach (gm. Staszów, świętokrzyskie).

GPS N 50°35′39.5″ , E 21°05′46.8″

1. Grupa pomnikowych modrzewi w Kurozwękach.2. Pomnikowe modrzewie w Kurozwękach.3. Kurozwęki - pomnikowe modrzewie.4. Pomnikowe modrzewie w Kurozwękach.

W Zarządzeniu Wojewody Tarnobrzeskiego Nr 34/88 z dn. 30.12.1988 r. w sprawie uznania tworów przyrody za pomniki przyrody powołującym do ochrony pomnikowej opisywane w dzisiejszym artykule drzewa jest mowa o 6 egzemplarzach modrzewi europejskich – obecnie figurę świętej otacza 5 okazów.

5. Pomnikowe modrzewie w Kurozwękach otaczające figurę św. Teresy.6. Pomnikowe modrzewie w Kurozwękach przy figurze św. Teresy.

Pomnik św. Teresy trzymającej w rękach krzyż i kwiaty ustawiono na postumencie na którym zamontowano tablicę z tekstem: „Naucz nas pełnić wolę bożą Święto Tereso. Módl się za nami ! Rok 1930 T.Y.”.

7. Figura św. Teresy w Kurozwękach.8. Kurozwęki - pomnikowe modrzewie otaczające figurę św. Teresy.

W 1988 r. pomnikowe modrzewie mierzyły w obwodzie od 175 do 285 cm, wysokość drzew sięgała 25 – 28 metrów. W centralnym rejestrze podaje się obwody zmierzone w 2014 r. mieszczące się w przedziale 239 – 311 cm, wysokość drzew 26 – 29 metrów.

9. Kurozwęki - pomnikowe modrzewie przy ul. Zamkowej.10. Pomnikowe modrzewie przy ul. Zamkowej w Kurozwękach.11. Pomnikowe modrzewie przy figurze św. Teresy w Kurozwękach.12. Kurozwęki - pomnikowe modrzewie przy ul. Zamkowej.13. Kurozwęki - grupa pomnikowych modrzewi przy ul. Zamkowej.14. Zgrupowanie pomnikowych modrzewi w Kurozwękach.

W drzewostanie pobliskiego parku otaczającego pałac w Kurozwękach wyróżniają się 3 platany klonolistne o statusie pomników przyrody. Będą one tematem kolejnego artykułu.

Sosna na Szczudłach z Wełcza (gm. Busko – Zdrój, świętokrzyskie).

Głównym kryterium przy powoływaniu pomników przyrody ożywionej jest obwód drzewa mierzony na wysokości 130 cm od poziomu gruntu. Czasem jednak to nie grubość okazu decyduje o jego wyjątkowości, tylko nietypowy pokrój, rzadkość występowania, walory historyczne, kulturowe, naukowe lub krajobrazowe. Bohaterka dzisiejszego artykułu posiada bezsprzecznie unikalny pokrój, a obwód drzewa w zasadzie nie wiadomo jak prawidłowo zmierzyć. Mowa tu o słynnej Sośnie na Szczudłach zlokalizowanej we wsi Wełecz (gmina Busko – Zdrój, świętokrzyskie), na skraju lasu, na prawo (na północ) od drogi nr 767 z Buska – Zdroju do Pińczowa. Zjazd oznaczony jest stosownym drogowskazem, po przejechaniu gruntową drogą niecałych 300 m znajdziemy się na niewielkim parkingu – 30 m od opisywanej sosny.

GPS N 50°28′22.9″ , E 20°39′40.9″

drogowskaz do Sosny na Szczudłach

autor przy Sośnie na Szczudłach

System korzeniowy opisywanego drzewa został odsłonięty na wskutek dawnej eksploatacji piasku do celów budowlanych przez okolicznych mieszkańców. Zruszone podłoże łatwo ulegało wywiewaniu bądź wymywaniu – poziom gleby obniżył się o ok. 4 metry od pierwotnej wysokości.

pomnik przyrody - Sosna na SzczudłachSosna na Szczudłach widziana od wschodu

Odsłonięte korzenie porosły korą i zaczęły pełnić rolę pni. Wygląd drzewa stał się powodem do nazwania jej „Sosną na Szczudłach” lub „Kroczącą Sosną”.

korzenie pomnikowej Sosny na SzczudłachSosna na Szczudłach - pomnik przyrodykorzenie Sosny na Szczudłach na tle parkingukorzenie Sosny na Szczudłach

pomnikowa Sosna na SzczudłachMagdalena przy Sośnie na Szczudłachodsłonięty system korzeniowy sosny na Szczudłach

„Sosna na Szczudłach” posiada status pomnika przyrody na mocy Uchwały nr XXX/345/2002 Rady Miejskiej w Busko-Zdroju z dn. 10.10.2002 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody sosnę pospolitą w Wełczu. Taką informację możemy odczytać z treści tablicy ustawionej obok pomnikowego okazu.

tablica obok Sosny na Szczudłachtablica przy Sośnie na Szczudłach

Dużym problemem jest pomiar obwodu pomnikowej sosny, aby tego dokonać należy użyć wysokiej drabiny. Jedyne sensowne miejsce pomiaru pnia to 130 cm od poziomu dawnego gruntu. W publikacji „Drzewa Polski” podano obwód wynoszący 260 cm (w 2013 r.), wysokość drzewa 15 metrów, szacunkowy wiek to 120 lat.

Sosna na Szczudłach - miejsce styku korzeni z pniem

Stan zdrowotny drzewa należy uznać za zadowalający, choć można zaobserwować posusz w dolnej części korony.

korona Sosny na Szczudłach

W lesie, na obrzeżu którego rośnie Sosna na Szczudłach, hitlerowcy zamordowali 200 okolicznych mieszkańców. Z tego względu zostało ono uznane miejscem pamięci narodowej.