Platan Cesarz z Cesarzowic wreszcie pomnikiem przyrody (gm. Środa Śląska, dolnośląskie).

W powszechnej opinii panuje mylne przekonanie, że każde wiekowe bądź potężnych rozmiarów drzewo obligatoryjnie staje się pomnikiem przyrody. Jednak zgodnie z obowiązującym prawem powołanie każdego pomnika przyrody wiąże się z opublikowaniem stosownego aktu prawnego – obecnie jest to Uchwała Rady Gminy, dawniej Rozporządzenie Wojewody. Na przestrzeni lat widziałem wiele ogromnych, sędziwych drzew, które pomnikami przyrody nie były, choć z dużym naddatkiem spełniały kryteria określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska. Jednym z takich drzew jest platan o nazwie „Cesarz”, rosnący we wsi Cesarzowice, w gminie Środa Śląska (dolnośląskie).

otoczenie platana Cesarz

Na mocy Uchwały nr IX/34/24 Rady Miejskiej w Środzie Śląskiej z dnia 28 sierpnia 2024 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody na terenie gminy Środa Śląska rekordowy w skali regionu i kraju platan klonolistny uzyskał wreszcie ochronę pomnikową. W tekście Uchwały znajduje się zapis nadający drzewu oficjalną nazwę „Cesarz”, używaną już wcześniej w publikacjach książkowych i w sieci internetowej. Miano „Cesarz” nawiązuje do nazwy miejscowości, a ta do Napoleona Bonaparte, który przejeżdżał tędy w 1813 roku.

platan Cesarz latemplatan Cesarz zimą

Drzewo rośnie w północno – zachodniej części wsi, na skraju parku podworskiego, pomiędzy nikłymi ruinami pałacu i zabudowaniami folwarcznymi. W bezpośrednim sąsiedztwie „Cesarza” znajduje się niewielki plac zabaw, teren wokół platana jest zawsze zadbany, czysty, z wykoszoną trawą.

GPS N 51°06’26.3” , E 16°33’40.1”

Cesarzowice - pomnikowy platan Cesarzpomnikowy platan Cesarz latem

Pokrój drzewa wskazuje że zostało posadzone i rosło na otwartej przestrzeni, dzięki czemu rozwinęło bardzo szeroką koronę, choć na zdjęciach zimowych widoczne są ślady po jej redukcji lub wyłamaniu.

Cesarzowice - platan Cesarzplatan Cesarz zimą - widok od strony parkuplatan Cesarz latem - widok od strony parku Obwód platana z Cesarzowic podany w Uchwale to 835 cm zmierzony na wysokości 130 cm, jednak prawidłowo wykonany pomiar powinien zostać wykonany na wysokości 0,8 m – tu mierzy w obwodzie 797,5 cm. Taki wynik stawia „Cesarza” w pierwszej dziesiątce najokazalszych platanów w Polsce, na Dolnym Śląsku zajmuje trzecią lokatę (grubszy jest platan rosnący we wsi Budzicz, w gminie Prusice – 926 cm i platan z Brzegu Dolnego – 841 cm).

pomiar obwodu Cesarzapień platana Cesarz latemCesarzowice - pień Cesarza

Bohater dzisiejszego artykułu został w 2014 r. zgłoszony do konkursu Drzewo Roku 2014 i 2015 r. zdobył 4. miejsce uzyskując 1902 głosy. Na pamiątkę tego wydarzenia przed platanem ustawiono głaz z tablicą opisująca parametry drzewa. Wydawać by się mogło, że ta inicjatywa będzie dobrym impulsem do uznania „Cesarza” za pomnik przyrody. Jednak trzeba było czekać jeszcze 10 lat by uzyskał ochronę pomnikową.

tablica przed platanem Cesarz

Wiek „Cesarza” podany na tablicy – 330 lat wydaje się być dość przesadzony, w książce „Drzewa Polski” z 2016 r. jego wiek oszacowano na 250 lat. Podana w tej publikacji wysokość drzewa – 31 metrów jest bliższa prawdy, niż podane na tablicy 23 metry.

Cesarzowice - pień pomnikowego platana Cesarz

Na zdjęciu poniżej wykonanym w 2025 r. można zauważyć już dumnie wiszącą tabliczkę z napisem „Pomnik Przyrody”.

pień pomnikowego platana Cesarz

W cesarzowickim parku rośnie kilka innych, wspaniałych platanów, jednak żaden rozmiarem nie zbliża się do „Cesarza”.

Cesarzowice - grupa okazałych platanów

„Cesarz” został opisany w 2020 r. przez Pawła Lenarta, zapraszam do lektury tego wpisu. O pozostałych pomnikach przyrody w gminie Środa Śląska można poczytać w artykule „Pomniki przyrody w gminie Środa Śląska„.

Dąb Egzulant ze Świecia – nowy pomnik przyrody w gminie Leśna (dolnośląskie).

Uchwałą nr XI/60/2024 Rady Miejskiej w Leśnej z dnia 19 grudnia 2024 r. został powołany do życia nowy pomnik przyrody ożywionej w gminie Leśna. Został nim dąb szypułkowy rosnący w szpalerze drzew obsadzonych wzdłuż drogi gruntowej (działka nr 599) biegnącej na południe od zabudowań wsi Świecie, w połowie drogi pomiędzy ostrym zakrętem trasy 358 (przystanek autobusowy) a granicą państwa z Republiką Czeską (ok. 600 m od granicy).

GPS N 50°58’18.1” , E 15°17’03.5”

lokalizacja dębu Egzulantotoczenie dębu Egzulant ze ŚwieciaŚwiecie - pomnikowy dąb EgzulantŚwiecie - dąb Egzulant

We wspomnianej wyżej Uchwale nadano pomnikowemu drzewu nazwę własną „Egzulant”, na pamiątkę egzulantów – uchodźców religijnych z Czech przybyłych w połowie XVII w. w okolice Leśnej. Na stronie Stowarzyszenia Flins można wyczytać: Imponujące drzewo o obwodzie 450 cm otrzymało imię EGZULANT, na pamiątkę migracji ludności w XVII w., z Czech na Górne Łużyce, która osiedlała się w istniejących miejscowościach, a także zakładała nowe jak Grabiszyce, Wolimierz, Gierałtówek czy Czerniawa. Dziś drzewo rośnie przy drodze polnej o funkcji rolniczej i turystycznej, lecz dawnej był to szlak handlowy z Żytawy, Frydlantu do Gryfowa i dalej do Lwówka. Także tędy musieli napływać prześladowani czescy ewangelicy na tolerancyjne G. Łużyce i sądząc po obwodzie, młode drzewo mogło być świadkiem tych migracji.

pomnikowy dąb Egzulant ze Świecia

Drzewo rośnie na skarpie rowu odwadniającego drogę i pole uprawne; na wysokości ok. 4 metrów od głównego pnia odchodzą dwa główne przewodniki tworzące asymetryczną koronę: zredukowaną od strony drogi i rozwiniętą w kierunku gruntów rolnych. W koronie widoczny jest posusz, jednak ogólną kondycję dębu można uznać za dobrą.

dąb Egzulant ze Świecia

gmina Leśna - dąb Egzulant

„Egzulant” mierzy w obwodzie 467 cm (na wysokości 130 cm), szacunkowy wiek dębów o takim rozmiarze to 250 – 300 lat. Pień w lutym 2025 r. jeszcze nie został zaopatrzony w typową dla pomników przyrody tabliczkę.

pień pomnikowego dębu Egzulant ze Świeciapień pomnikowego dębu Egzulantpień dębu Egzulant ze Świecia

O pozostałych pomnikach przyrody w gminie Leśna można poczytać w artykule „Pomniki przyrody w gminie Leśna„.