Pomnikowe platany w zespole pałacowo – parkowym w Kurozwękach (gm. Staszów, świętokrzyskie).

Park krajobrazowy wokół pałacu w Kurozwękach powstał w latach 1811-1825 z inicjatywy Anastazji z Rudnickich Sołtykowej. Projektantem założenia parkowego był młody czeski ogrodnik Jan Zulaufa – skomponował on rozległy ogród w modnym wówczas stylu angielskim. Zarówno pałac jak i park są obecnie udostępniane do zwiedzania (odpłatnie), dojazd do pałacu (ul. Zamkowa) znajdującego się w północnej części miejscowości został oznakowany drogowskazami.drogowskaz do pałacu w Kurozwękach

Tuż przed bramą do zespołu pałacowo – parkowego znajduje się duży, bezpłatny parking, jednak zanim ją przekroczymy warto cofnąć się kilka kroków do grupy pomnikowych modrzewi, opisanych dokładnie w poprzednim artykule.

Kurozwęki - brama do zespołu pałacowo - parkowego

Kurozwęki - aleja prowadząca do pałacu

W drzewostanie parku przeważają rodzime gatunki liściaste, z pierwotnych nasadzeń wyróżniają się trzy platany klonolistne, które od 1980 r. chronione są w formie grupowego pomnika przyrody. Najgrubszy z nich rośnie przy głównej alei prowadzącej do pałacu, tuż obok kasy biletowej.

GPS N 50°35′45.4″ , E 21°05′57.7″

Kurozwęki - pomnikowy platan na tle pałacuKurozwęki - najgrubszy pomnikowy platan w parkuKurozwęki - pomnikowy platan przy kasie biletowej

Platan ten jest typowym soliterem czyli drzewem wyrośniętym na otwartej przestrzeni – świadczy o tym dość niska sylwetka (jak na możliwości gatunku), szeroka, rozłożysta korona oraz nisko osadzone, bardzo grube konary.

Kurozwęki - autor przed pomnikowym platanemKurozwęki - pień najgrubszego platanaKurozwęki - pień najgrubszego pomnikowego platana

Obwód tego okazu wg rejestru RDOŚ wynosi 440 cm, wysokość 25 metrów, wiek ok. 200 lat. Pień drzewa został oznakowany typową tabliczką, obok platana zainstalowano tablicę z opisem gatunku.

Kurozwęki - tabliczka na pniu pomnikowego platana

Drugi pomnikowy platan rośnie 45 metrów na lewo (na zachód) od pierwszego, bliżej kamiennego ogrodzenia parku.

GPS N 50°35′45.4″ , E 21°05′57.7″

pomnikowe platany w Kurozwękachpara pomnikowych platanów w Kurozwękachpochylony pomnikowy platan w Kurozwękach

drugi pomnikowy platan w Kurozwękach

Platan charakteryzuje się mocno pochyloną sylwetką, zagrażającą statyce drzewa. W dolnej części pnia o obwodzie 412 cm widoczny jest spory, podłużny ubytek.

Kurozwęki - pień pochylonego platana

Do pnia przybito niegdyś tabliczkę, która wkrótce przestanie być widoczna gdyż drzewo zabliźniając ranę przesłania ją korą.

Kurozwęki - pień drugiego pomnikowego platanaKurozwęki - znikająca tabliczka na pomnikowym platanie

Wracamy na główną aleję prowadzącą do pałacu, po wykupieniu biletu możemy zwiedzać dalszą część założenia parkowego. Przed nami mostek przerzucony nad Czarną Staszowską, po jego przekroczeniu nie kierujemy się jeszcze w stronę pałacu, tylko spoglądamy na grupę drzew rosnących po prawej stronie – wśród nich znajduje się trzeci pomnikowy okaz platana klonolistnego.

zespół pałacowo - parkowy w Kurozwękachtrzeci pomnikowy platan w Kurozwękachpark Kurozwękach - trzeci pomnikowy platan

W przeciwieństwie do pierwszego platana ten okaz rósł i rośnie nadal w bliskim  towarzystwie innych drzew. Świadczy o tym słabo rozwinięta, wąska korona z wysoko osadzonymi konarami, ponadto platan walcząc o dostęp do światła słonecznego wykształcił wysoką sylwetkę (wysokość drzewa to ponad 30 metrów).

park w Kurozwękach - pień trzeciego pomnikowego platanaObwód pnia trzeciego pomnikowego platana wynosi 385 cm, drzewo oznakowano stosowną tabliczką.

park w Kurozwękach - tabliczka na pniu trzeciego pomnikowego platana

Teraz możemy już spokojnie przyjrzeć się ozdobnej, pięcioosiowej fasadzie pałacu otoczonego fosą. Na jej zwieńczeniu znajdują się medaliony z herbami ówczesnych właścicieli Rawicz i Sołtyk. Starsze partie kamiennych murów z czasów budowli obronnej zostały odsłonięte po bokach i na tyłach zamku.

pałac w Kurozwękach

pałac w Kurozwękach od strony wschodniej

Całość założenia pałacowo – parkowego w Kurozwękach upiększają budynki oficyny, oranżerii, domu ogrodnika i inne.

Kurozwęki - oficyna

Według rejestru RDOŚ i centralnego rejestru GDOŚ platany nie są jedynymi drzewami w parku chronionymi w formie pomników przyrody. Jednak istnieją spore rozbieżności między rejestrami nawet co do gatunków drzew objętych ochroną pomnikową i ich los jest niejasny – prawdopodobnie zostały wycięte.

Pomniki przyrody w gminie Strzegom (pow. świdnicki, dolnośląskie).

Gmina miejsko – wiejska Strzegom położona jest na Przedgórzu Sudeckim, w powiecie świdnickim (dolnośląskie). Krajobraz południowej części gminy to niemal bezleśne równiny, odmienny charakter ma część północna z pagórami Wzgórz Strzegomskich, częściowo porośniętych lasem. Dobre gleby determinują rolniczy charakter gminy (użytki rolne zajmują 73% powierzchni), ale znaczący udział w gospodarce ma eksploatacja i przerób granitu. Na terenie gminy Strzegom nie ma wyższych form ochrony przyrody takich jak: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody czy
strefy krajobrazu chronionego, są za to dość liczne pomniki przyrody. Połowa z nich została opisana w poprzednim artykule „Pomniki przyrody w Strzegomiu„, pozostałe są przedstawicielami drzewostanów zabytkowych parków wiejskich, zlokalizowanych w północnej części gminy.

Trzy pomnikowe drzewa: 2 platany klonolistne i tulipanowiec amerykański, rosną na terenie wspaniale utrzymanego założenia parkowego we wsi Żółkiewka. Park o powierzchni ok. 5 ha (obecnie 4 ha) przylegał do zniszczonego w 1945 r. pałacu, obecnie stanowi ogrodzoną własność prywatną.

zabytkowy park w Żółkiewce

Pierwszy pomnikowy platan o obwodzie 462 cm i wysokości 23 metrów rośnie w centralnej części parku, w towarzystwie dwóch świerków.

GPS N 50°58′29.3″, E 16°18′08.2″

park w Żółkiewce - pomnikowy platan nr 1park w Żółkiewce - pomnikowy platan klonolistny nr 1park w Żółkiewce - pień pomnikowego platana nr 1park w Żółkiewce - pień pomnikowego platana klonolistnego nr 1

W pobliżu pierwszego platana rośnie okaz tulipanowca amerykańskiego o statusie pomnika przyrody. Drzewo mierzy w obwodzie 310 cm, wysokość tulipanowca 17 metrów. Z korygowanej niegdyś korony wyrastają młode gałęzie, w części odziomkowej widoczne są dwa wypróchnienia.

Żółkiewka - pomnikowy tulipanowiecŻółkiewka - pomnikowy tulipanowiec amerykańskiŻółkiewka - pień pomnikowego tulipanowcaŻółkiewka - pień pomnikowego tulipanowca amerykańskiego

Drugi pomnikowy platan klonolistny o obwodzie 544 cm i wysokości 25 metrów rośnie w południowej części parku.

park w Żółkiewce - pomnikowy platan nr 2park w Żółkiewce - pomnikowy platan klonolistny nr 2park w Żółkiewce - pień pomnikowego platana klonolistnego nr 2park w Żółkiewce - pień pomnikowego platana nr 2

W pobliskim Żelazowie, na terenie dużej stadniny, znajduje się pięknie odrestaurowany neoklasycystyczny pałac i zrewitalizowane założenie parkowe. W drzewostanie parku odnajdziemy nieliczne już wiekowe drzewa (platan, cis pospolity, sosna czarna).

Żelazów k. Strzegomia - pałacpark przy pałacu w Żelazowie (gm. Strzegom)

Najciekawsza perełka dendroflory – chroniona jako pomnik przyrody – rośnie tuż wschodniej ścianie pałacu, obok domu ogrodnika. Tym drzewem jest buk pospolity w odmianie Pendula (zwisającej, płaczącej), o przepięknie ukształtowanej koronie.

GPS N 50°58′42.3″, E 16°17′17.6″

Żelazów - pomnikowy buk w odmianie PendulaŻelazów - pomnikowy buk w odm. zwisającej

Pień tego buka mierzy w obwodzie 353 cm, wysokość drzewa 14 metrów.

Żelazów - pień pomnikowego bukapień pomnikowego buka z Żelazowa

Na całym obwodzie rzutu korony zwisające gałęzie sięgają do samej ziemi, tworząc latem naturalną altanę.

Żelazów - zwisające do ziemi gałęzie pomnikowego bukaŻelazów - gałęzie pomnikowego buka

Kolejne założenie pałacowo – parkowe z pomnikowym drzewem znajduje się we wsi Goczałków Górny. Resztki parku przylegają do eklektycznego pałacu z 1889 r., najcenniejszym okazem objętym ochroną pomnikową jest egzemplarz tulipanowca amerykańskiego. Drzewo rośnie samotnie na środku polany, pięknie prezentując się na tle pałacu.

GPS N 51°00′33.4″, E 16°21′08.9″

Goczałków Górny - pomnikowy tulipanowiec amerykańskiGoczałków Górny - pomnikowy tulipanowiec

Tulipanowiec mierzy w obwodzie 340 cm, wysokość drzewa 26 metrów.

Goczałków Górny - pień pomnikowego tulipanowca

Pomnikowy platan klonolistny rosnący w parku podworskim we wsi Bartoszówek znajduje się w katastrofalnym stanie i w zasadzie kwalifikuje się do zniesienia ochrony.

Bartoszówek - resztka pomnikowego platana

W parku i okolicach znajduje się wiele innych drzew o walorach pomnikowych, mogących go godnie zastąpić. W centrum założenia parkowego rośnie drugi platan o obwodzie przekraczającym 4 metry.

Bartoszówek - okazały platan w parkuBartoszówek - pień okazałego platana

Wspaniały grab, o unikalnym pniu przypominającym brodę Davy Jonesa z filmu „Piraci z Karaibów”, rośnie nad stawem, przy zachowanej wieży pałacowej.

Bartoszówek - ciekawy grabBartoszówek - pień ciekawego grabu

Przynajmniej dwa dęby rosnące wewnątrz parku zasługują na ochronę pomnikową.

park we wsi Bartoszówek - okazałe dęby

Na ochronę pomnikową zasługuje szpaler sędziwych dębów rosnących na krańcu wsi, po prawej stronie drogi do Lusiny.

Bartoszówek - szpaler sędziwych dębówBartoszówek - szpaler sędziwych dębów na krańcu wsi