Diabelski Kamień w Kurozwękach (gm. Staszów, świętokrzyskie).

Kurozwęki to dawne miasteczko, a obecnie wieś, położona w gminie Staszów (woj. świętokrzyskie), w połowie drogi pomiędzy Staszowem a Szydłowem. Miejscowość jest bogata w interesujące zabytki architektoniczne, nie brakuje tu również unikalnych pomników przyrody: grupy pięciu okazałych modrzewi europejskich oraz trzech dwustuletnich platanów klonolistnych. Pomniki przyrody nieożywionej reprezentuje głaz narzutowy o nazwie Diabelski Kamień, leżący naprzeciw cmentarza przy ul. Kościelnej, przy murze DPS -u. W pobliżu miejsca jego lokalizacji ustawiono tablicę oraz drogowskaz.

GPS N 50°35’33.2″ , E 21°05’58.9″

Kurozwęki - tablica i drogowskaz do Diabelskiego Kamienia.Kurozwęki - otoczenie Kamienia Diabelskiegopomnik przyrody - Diabelski Kamień w Kurozwękach.

Opisywany głaz posiada status pomnika przyrody nieożywionej na mocy Rozporządzenie Nr 6 Wojewody Tarnobrzeskiego z dn. 28.06.1991 r. w sprawie uznania tworów przyrody za pomniki przyrody. Jak każdy inny głaz narzutowy został przywleczony ze Skandynawii przez lodowiec.

Kurozwęki - Diabelski Kamień.

Wymiary pomnikowego eratyku to: długość 3,3 m; wysokość 1,7 m; szerokość 3,3 m; obwód wynosi ok. 9 m. Materiałem budującym głaz jest granit.

Kamień Diabelski w Kurozwękach

Nazwa głazu – Diabelski Kamień – nawiązuje do typowej dla tego typu obiektów legendy: Niezadowolony z budowy pobliskiego kościoła diabeł rzucał z Łysej Góry ogromne skały, chcąc zniszczyć świątynię. Na szczęście chybił celu, a jeden z zachowanych kamieni to właśnie bohater dzisiejszego artykułu.

tablica przy Kamieniu Diabelskim w Kurozwękach.głaz narzutowy - Diabelski Kamień w Kurozwękachzbliżenie Kamienia Diabelskiego

Obok głazu ustawiono pręt zbrojeniowy z przymocowaną do niego tabliczką „Pomnik Przyrody”.

tabliczka przy Diabelskim Kamieniu w Kurozwękach

Teren wokół głazu bywa okropnie zarośnięty sięgającymi do pasa pokrzywami, z tego tytułu autor tego wpisu nie zdecydował się odwiedzić znajdującego się niżej „Źródła Pod Diabelskim Kamieniem”, chronionego w formie pomnika przyrody od maja 2021 r.

Pomnikowe platany w zespole pałacowo – parkowym w Kurozwękach (gm. Staszów, świętokrzyskie).

Park krajobrazowy wokół pałacu w Kurozwękach powstał w latach 1811-1825 z inicjatywy Anastazji z Rudnickich Sołtykowej. Projektantem założenia parkowego był młody czeski ogrodnik Jan Zulaufa – skomponował on rozległy ogród w modnym wówczas stylu angielskim. Zarówno pałac jak i park są obecnie udostępniane do zwiedzania (odpłatnie), dojazd do pałacu (ul. Zamkowa) znajdującego się w północnej części miejscowości został oznakowany drogowskazami.drogowskaz do pałacu w Kurozwękach

Tuż przed bramą do zespołu pałacowo – parkowego znajduje się duży, bezpłatny parking, jednak zanim ją przekroczymy warto cofnąć się kilka kroków do grupy pomnikowych modrzewi, opisanych dokładnie w poprzednim artykule.

Kurozwęki - brama do zespołu pałacowo - parkowego

Kurozwęki - aleja prowadząca do pałacu

W drzewostanie parku przeważają rodzime gatunki liściaste, z pierwotnych nasadzeń wyróżniają się trzy platany klonolistne, które od 1980 r. chronione są w formie grupowego pomnika przyrody. Najgrubszy z nich rośnie przy głównej alei prowadzącej do pałacu, tuż obok kasy biletowej.

GPS N 50°35′45.4″ , E 21°05′57.7″

Kurozwęki - pomnikowy platan na tle pałacuKurozwęki - najgrubszy pomnikowy platan w parkuKurozwęki - pomnikowy platan przy kasie biletowej

Platan ten jest typowym soliterem czyli drzewem wyrośniętym na otwartej przestrzeni – świadczy o tym dość niska sylwetka (jak na możliwości gatunku), szeroka, rozłożysta korona oraz nisko osadzone, bardzo grube konary.

Kurozwęki - autor przed pomnikowym platanemKurozwęki - pień najgrubszego platanaKurozwęki - pień najgrubszego pomnikowego platana

Obwód tego okazu wg rejestru RDOŚ wynosi 440 cm, wysokość 25 metrów, wiek ok. 200 lat. Pień drzewa został oznakowany typową tabliczką, obok platana zainstalowano tablicę z opisem gatunku.

Kurozwęki - tabliczka na pniu pomnikowego platana

Drugi pomnikowy platan rośnie 45 metrów na lewo (na zachód) od pierwszego, bliżej kamiennego ogrodzenia parku.

GPS N 50°35′45.4″ , E 21°05′57.7″

pomnikowe platany w Kurozwękachpara pomnikowych platanów w Kurozwękachpochylony pomnikowy platan w Kurozwękach

drugi pomnikowy platan w Kurozwękach

Platan charakteryzuje się mocno pochyloną sylwetką, zagrażającą statyce drzewa. W dolnej części pnia o obwodzie 412 cm widoczny jest spory, podłużny ubytek.

Kurozwęki - pień pochylonego platana

Do pnia przybito niegdyś tabliczkę, która wkrótce przestanie być widoczna gdyż drzewo zabliźniając ranę przesłania ją korą.

Kurozwęki - pień drugiego pomnikowego platanaKurozwęki - znikająca tabliczka na pomnikowym platanie

Wracamy na główną aleję prowadzącą do pałacu, po wykupieniu biletu możemy zwiedzać dalszą część założenia parkowego. Przed nami mostek przerzucony nad Czarną Staszowską, po jego przekroczeniu nie kierujemy się jeszcze w stronę pałacu, tylko spoglądamy na grupę drzew rosnących po prawej stronie – wśród nich znajduje się trzeci pomnikowy okaz platana klonolistnego.

zespół pałacowo - parkowy w Kurozwękachtrzeci pomnikowy platan w Kurozwękachpark Kurozwękach - trzeci pomnikowy platan

W przeciwieństwie do pierwszego platana ten okaz rósł i rośnie nadal w bliskim  towarzystwie innych drzew. Świadczy o tym słabo rozwinięta, wąska korona z wysoko osadzonymi konarami, ponadto platan walcząc o dostęp do światła słonecznego wykształcił wysoką sylwetkę (wysokość drzewa to ponad 30 metrów).

park w Kurozwękach - pień trzeciego pomnikowego platanaObwód pnia trzeciego pomnikowego platana wynosi 385 cm, drzewo oznakowano stosowną tabliczką.

park w Kurozwękach - tabliczka na pniu trzeciego pomnikowego platana

Teraz możemy już spokojnie przyjrzeć się ozdobnej, pięcioosiowej fasadzie pałacu otoczonego fosą. Na jej zwieńczeniu znajdują się medaliony z herbami ówczesnych właścicieli Rawicz i Sołtyk. Starsze partie kamiennych murów z czasów budowli obronnej zostały odsłonięte po bokach i na tyłach zamku.

pałac w Kurozwękach

pałac w Kurozwękach od strony wschodniej

Całość założenia pałacowo – parkowego w Kurozwękach upiększają budynki oficyny, oranżerii, domu ogrodnika i inne.

Kurozwęki - oficyna

Według rejestru RDOŚ i centralnego rejestru GDOŚ platany nie są jedynymi drzewami w parku chronionymi w formie pomników przyrody. Jednak istnieją spore rozbieżności między rejestrami nawet co do gatunków drzew objętych ochroną pomnikową i ich los jest niejasny – prawdopodobnie zostały wycięte.