dolnośląskie | Pomniki przyrody

Stronie Śląskie to niewielkie przygraniczne miasto (siedziba gminy miejsko – wiejskiej) położone w powiecie kłodzkim (dolnośląskie), w Sudetach Wschodnich, u zbiegu Białej Lądeckiej i Morawki. Rozwój gospodarczy miasta i gminy oparty jest na dalszym rozwijaniu turystyki, sportu i rekreacji – leży w pięknym krajobrazowo regionie, na jej terenie jest sporo interesujących miejsc: Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie, Muzeum Ziemi w Kletnie, stara sztolnia uranowa w okolicy Kletna. Amatorów sportów zimowych przyciąga m.in. ośrodek narciarski „Czarna Góra”, stacja narciarska Kamienica, stoki w Bielicach, Nowej Morawie i Starym Gierałtowie. O walorach przyrodniczych gminy świadczy położenie w całości na terenie Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny, z czterema rezerwatami przyrody, dwoma użytkami ekologicznymi i zaledwie jednym pomnikiem przyrody!? Jest nim lipa drobnolistna rosnąca Stroniu Śląskim, nad Morawką, tuż przy kaplicy św. Onufrego z XVIII w.

Pomnikowa lipa ze Stronia Śląskiego znajduje się ok. 500 m poniżej kamiennej zapory na Morawce, która wraz z wałem ziemnym tworzy suchy zbiornik przeciwpowodziowy o pojemności 1,38 mln m³.

15 września 2024 r. podczas powodzi intensywne opady deszczu spowodowały przepełnienie zbiornika i przelanie wody przez zaporę. Następnie po lewej stronie od zapory murowanej doszło do rozmycia wału ziemnego, co skutkowało wypłynięciem niemal całości zgromadzonej wody w zbiorniku.

Powstała fala powodziowa spustoszyła nadbrzeżną, południową część Stronia Śląskiego, następnie połączyła wody z Białą Lądecką siejąc dalsze zniszczenia mostów, dróg i zabudowań. Po zalaniu prawie całego Stronia Śląskiego zrujnowała niżej położone części Lądka – Zdroju, Radochowa, Trzebieszowic, Ołdrzychowic Kł. i Żelazna. W dalszej kolejności niszcząca fala połączyła się z wezbraną Nysą Kłodzką pogrążając i tak już zalane Kłodzko. Przyglądając się uszkodzeniom grubych murów kaplicy pw. św. Onufrego, ciężko jest uwierzyć, że rosnąca obok pomnikowa lipa wyszła z tragedii praktycznie bez szwanku.

Jakim cudem opisywana lipa nie została uszkodzona przez żywioł? Dlaczego stoi dalej podczas gdy woda zabrała mosty, budynki i boisko przy której rosła? Natura nie przestaje zaskakiwać…

Pomnikowe drzewo posiada pień od którego na wysokości ok. 1,5 metra odchodzą 3 główne przewodniki. W jednym z nich znajduje się sporej wielkości dziupla – jednak nie jest ona skutkiem powodzi – była opisywana już 2015 r.

Ocalałe z powodzi drzewo posiada status pomnika przyrody na mocy Rozporządzenia nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Obwód pomnikowej lipy wynosi 641 cm, wysokość okazu 25 metrów. Pień nie został oznakowany typową tabliczką. Zresztą nie ma co się dziwić, na mapie Parku Morawka w Stroniu Śląskim słowem nie wspomniano o istnieniu pomnikowego drzewa przy kaplicy św. Onufrego.

Wspomniany w tytule głaz – wtedy jeszcze bezimienny – został powołany do ochrony pomnikowej już w 1964 r. na mocy Decyzji nr 91/64 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 10 kwietnia 1964 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody głazu narzutowego. Podana w dokumencie lokalizacja „nad drogą do młyna kości, w połowie drogi między Bukowicami a Jodłowicami” wydawać by się mogła dość oczywista, jednak na przestrzeni lat wokół usytuowania głazu narosło tyle nieprawdziwych informacji, że odnalezienie głazu stało się problematyczne.

W rejestrze pomników przyrody RDOŚ podany widnieje niewłaściwy numer działki (276 zamiar 294), a podane namiary GPS to punkt na polu uprawnym na południe od Bukowic, ok. 50 m od ściany lasu (żadnego głazu tam nie ma). Najwięcej zamieszania wprowadziła nazwa „Głaz Romera” – eratyk o takiej historycznej nazwie, ale o zupełnie innych rozmiarach, rzeczywiście znajduje się w tym samym kompleksie leśnym, 1,7 km w linii prostej od opisywanego głazu. Doprowadziło to do samostanowienia przez leśników pomnika przyrody bez odpowiedniego aktu prawnego.

Dopiero Uchwała nr LXIV/404/23 Rady Miejskiej w Brzegu Dolnym z dnia 27 kwietnia 2023 r. wprowadziła w tej materii właściwy ład. Eratyk zyskał nazwę „Głaz Bernarda”, podano właściwy numer działki, współrzędne GPS i lokalizację na mapie. Dla porządku warto dodać, że w czerwcu 2023 r. Rada Miejska w Obornikach Śląskich stosowną Uchwałą ustanowiła pomnikiem przyrody wspomniany wyżej Głaz Roemera.

Z kilku możliwych wariantów dotarcia do Głazu Bernarda można wybrać trasę rozpoczynającą się we wsi Radecz. To propozycja dla preferujących dłuższe spacery po lesie, bądź poruszających się na rowerze (krótsze opcje to start z Bukowic lub Jodłowic). Przy skrzyżowaniu asfaltowej drogi do wsi Stary Dwór z szerokim, leśnym duktem znajduje się duży parking, obok miejsce odpoczynku pod wiekowym dębem oraz tablica dydaktyczna z mapą, na której zaznaczono usytuowanie głazu i trasę dojścia.

Po przejściu ok. 3,6 km od parkingu, należy wypatrywać po lewej stronie drogowskazu kierującego do pomnikowego eratyku.

Stąd już tylko 400 m metrów dzieli nas od Głazu Bernarda, którego należy wypatrywać po prawej stronie drogi.

GPS N 51°17’51.3” , E 16°47’29.6”

Lokalizacja podana w Uchwale to: działka nr 294 obręb Bukowice gmina Brzeg Dolny, znajdująca się w zarządzie Nadleśnictwa Oborniki Śląskie, pododdział 317-g w Leśnictwie Radecz, współrzędne geograficzne: 51.297611, 16.791528.

Wymiary Głazu Bernarda (z Uchwały) to: obwód 6,50 m, długość 2,20 m, szerokość 1,85 m i wysokość 1,20 m.

Opisywany eratyk został wymieniony w publikacji „Zabytkowe głazy narzutowe na obszarze Polski”, katalog cz. IV, Wydawnictwo Geologiczne – Warszawa 1983 r. strona 80, nr 334/G*(1125). Podane w tam wymiary to: obwód – 7,6 m, wysokość 1,1 m, zagłębiony, zagłębienia przypominające kształt stopy, ślady drążenia skały przez wodę, ślady wierceń. Materiał budujący – piaskowiec, być może z okolic Ostrzeszowa.