Pomnikowy eratyk w mieście Turek (wielkopolskie).

Turek to miasto położone we wschodniej części województwa wielkopolskiego, siedziba powiatu tureckiego oraz gminy wiejskiej Turek. Do niedawna na terenie miasta działała elektrownia Adamów, opalana węglem brunatnym wydobywanym przez zlikwidowaną w lutym 2021 r. Kopalnię Węgla Brunatnego Adamów. Kopalnia ta oprócz wydobycia węgla, prowadziła sprzedaż iłów, piasku oraz głazów narzutowych pochodzących z nadkładu. Z tego też miejsca przetransportowano ogromny głaz narzutowy i ustawiono go przed 1967 r. pod gmachem Komitetu Miejskiego PZPR przy ul. Mickiewicza. Na głazie zamontowano tablicę o treści : „Cześć pamięci bojownikom poległym w latach 1945-1947 w walce za Polskę Ludową” i wymieniono 18 nazwisk.

głaz turek

ze strony http://www.muzeum.turek.pl/galeria,art,122,turek-wczoraj-i-dzis

Opisywany eratyk mierzył w takim ustawieniu 8,4 m w obwodzie i 3,0 m wysokości. Po przemianach ustrojowych głaz przeniesiono na skwer „Podgrodzie” przy ul. Gorzelnianej, w pobliżu skrzyżowania z ul. Piwną.

GPS N 52°00′43.1″, E 18°29′46.8″

ogrodzenie placu zabaw przy ul. Gorzelnianej w Turku

usytuowanie głazu narzutowego w Turku Turek - pomnikowy głaz przy przy ogrodzeniu placu zabawTurek - pomnikowy głaz na placu zabaw przy ul. GorzelnianejTurek - pomnikowy głaz przy ul. Gorzelnianejpomnikowy głaz w TurkuTurek - pomnikowy głaz narzutowy przy ul. Gorzelnianejpomnikowy głaz narzutowy w Turku

W obecnym ustawieniu (poziomym) głaz mierzy w obwodzie ok. 10,7 metra, wysokość eratyku ok. 1,7 metra. Pomnikiem przyrody nieożywionej został ustanowiony 16 grudnia 1980 r.

pomiar wysokości głazu

Materiałem budującym narzutniak jest czerwony, średnioziarnisty granit.

Turek - zbliżenie powierzchni pomnikowego głazuTurek - zbliżenie powierzchni pomnikowego głazu narzutowego

Na części powierzchni opisywanego głazu można zaobserwować wygłady lodowcowe.

Turek - wygładzona powierzchnia głazu

Turek - pomnikowy eratyk przy ul. Gorzelnianej

W pobliskiej miejscowości Wrząca (6 km na zachód od centrum Turku) znajduje się głaz narzutowy o bardzo oryginalnym kształcie. Więcej w artykule „Głaz z wanienką we wsi Wrząca„.

„Głaz z wanienką” we wsi Wrząca (gm. Turek, wielkopolskie).

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2017 r. przy uznawaniu głazów narzutowych za przyszłe pomniki przyrody za kryterium należy przyjąć ich rozmiar, skład petrograficzny lub inne cechy geologiczne, wyróżniające je na tle innych tego typu tworów w skali kraju, województwa lub gminy. Opisywany w dzisiejszym artykule eratyk zwany „Głazem z wanienką” wyróżnia się w skali kraju zarówno pokaźnym rozmiarem, jak i wyjątkowo oryginalnym wyglądem. Rzeczony narzutniak leży na polu w pobliżu wsi Wrząca (gm. Turek, wielkopolskie), ok. 500 m na południe od drogi krajowej nr 72, kilkanaście metrów od drogi gruntowej, pod koroną okazałego klonu pospolitego.

GPS  N 52°01′07.4″, E 18°25′09.7″

otoczenie Głazu z wanienkąklon pod którym leży Głaz z wanienkągłaz z wanienką od strony pola

Na miejscu znajduje się tablica, której tekst przybliża pochodzenie głazu, jego wymiary oraz legendy związane z jego nietypowym kształtem.

tablica przy głazie z wanienkątekst tablicy przy Głazie z wanienką

Obwód eratyku wynosi 8.4 m, wysokość 1.0 m, długość 3.25 m, szerokość 2 m, zagłębiony jest w gruncie na około 1 m. Materiałem budującym głaz jest drobnoziarnisty piaskowiec kwarcowy, barwy jasno-szarej, najprawdopodobniej lokalny (mioceński). Został oderwany od podłoża, a następnie przetransportowany przez plejstoceński lądolód podczas zlodowacenia środkowopolskiego (zlodowacenie Warty).

Głaz z wanienką od strony drzewa

Głaz z wanienką k. wsi Wrząca

„Głaz z wanienką” lokalnie nazywany „Kamieniem z wanienką Matki Boskiej” jest chroniony od 1957 r. jako pomnik przyrody nieożywionej na mocy Orzeczenia nr 416 Prezydium WRN z 30.05.1957 r.

P. Lenart i M. Łuszczyński przy Głazie z wanienkąGłaz z wanienką we wsi Wrzącapomnik przyrody nieożywionej - Głaz z wanienką

Cechą charakterystyczną tego głazu są unikalne zagłębienia przypominające kształtem wanienkę o długości ok. 1,2 m, szerokości ok. 0,4 m i głębokości do 18 cm, ponadto dwa mniejsze o kolistym kształcie. Boki i dna wszystkich wgłębień są bardzo równe i gładkie, bez żadnych ostrości i nierówności, po opadach przez dłuższy czas wypełnione są wodą.

pomnikowy eratyk - Głaz z wanienkąKamień z wanienką Matki Boskiejzagłębienia w Głazie z wanienką

Sporej wielkości eratyk znajduje się w pobliskim mieście Turek, więcej o nim w następnym artykule.