Pomnikowe dęby w Trzcinicy (gm. Jasło, podkarpackie).

Trzcinica to wieś granicząca z miastem Jasło (siedziba gminy) położona przy drodze krajowej nr 28 Jasło – Gorlice. Perełką architektoniczną Trzcinicy jest drewniany kościół z 1551 r. pod wezwaniem św. Doroty, wybudowany w stylu gotyckim z drewna jodłowego na dębowej podwalinie. Świątynia stoi w centrum miejscowości na niewielkim wzniesieniu i należy do najstarszych tego typu obiektów w Polsce.

kościół pw. św. Doroty w Trzcinicy

Pod koniec XVI w. od zachodu do kościoła dobudowano wieżę – dzwonnicę, która została otoczona w przyziemiu sobotami.

wieża - dzwonnica kościoła pw. św. Doroty w Trzcinicywejście do kościoła pw. św. Doroty w TrzcinicyNiewątpliwą ozdobą terenu przykościelnego są dwa pomnikowe dęby, otoczone ochroną pomnikową już od 1961 r. Zdrowszy egzemplarz o pięknej i szerokiej koronie widoczny jest doskonale z parkingu przy drodze prowadzącej przez wieś.

drewniany kościół pw. św. Doroty w Trzcinicyjeden z pomnikowych dębów w Trzcinicypomnikowy dąb o obwodzie 665 cm na terenie kościoła w Trzcinicy

pomnikowy dąb na terenie kościoła w Trzcinicy

Drzewo posiada zdrowy pień oznakowany stosowną tabliczką o obwodzie 665 cm (pomiar z kwietnia 2023 r.), wysokość okazu 28 metrów. W roku powołania na pomnik przyrody, czyli w 1961 r. dąb mierzył w obwodzie zaledwie 480 cm, w 2014 r. 640 cm – można obliczyć średni przyrost wynoszący nieco poniżej 3 cm obwodu/rok.

pień pomnikowego dębu o obwodzie 665 cm w Trzcinicypomiar obwodu pomnikowego dębu w Trzcinicy

W fatalnym stanie zdrowotnym znajduje się drugi z pomnikowych dębów, rosnący obok prezbiterium kościoła. Drzewo zostało całkowicie pozbawione korony prawdopodobnie w celu ochrony przed rozszczepieniem głównego pnia, ponadto dwa główne przewodniki spięto wiązaniami linowymi.

Trzcinica - usychający pomnikowy dąbusychający dąb na tyłach kościoła w Trzcinicywiązania w koronie pomnikowego dębu w Trzcinicy

Niestety, drzewo jest w ostatniej fazie zamierania, pień w dużej części pozbawiony jest kory, tylko nieliczne gałęzie są żywe. To przykład pomnikowego okazu, którego obwód z wiekiem maleje. W chwili powołania (1961 r.) dąb mierzył aż 740 cm, obecnie jego obwód wynosi 662 cm – to efekt odpadania kory i kurczenia się wyschniętych tkanek.

usychający pomnikowy dąb na tyłach kościoła w Trzcinicy

Para pomnikowych dębów przy ul. Wiejskiej w Jaśle (podkarpackie).

Na peryferiach Jasła (podkarpackie), przy południowo – zachodniej granicy miasta, na skraju lasu przy ul. Wiejskiej, znajdują się dwa pomnikowe dęby objęte ochroną od 1992 r. Na jednym z wiekowych dębów zamocowano kapliczkę z obrazem „Świętej Trójcy” namalowanym na blasze, dlatego w niektórych materiałach i mapach para pomnikowych drzew nazywana jest „Dębami Św. Trójcy”.

GPS N 49°42’58.7″ , E 21°26’44.9″

para pomnikowych dębów przy ul. Wiejskiej w JaśleJasło - para pomnikowych dębów

ul. Wiejska w Jaśle - para pomnikowych dębów

Dęby mierzą w obwodach 547 i 456 cm, wysokość okazów odpowiednio 24 i 22 metry, szacunkowy wiek to ok. 250 – 300 lat. Drzewa zostały oznakowane typowymi dla pomników przyrody tabliczkami.

pnie pomnikowych dębów od strony lasuJasło - pnie pomnikowych dębów

pomnikowe dęby na skraju lasu w Jaśle

Z kapliczką wiszącą na jednym z pomnikowych dębów związana jest miejscowa legenda, którą przytoczę tu w całości:

Z lasem znajdującym się pomiędzy wioskami Brzyście i Niegłowice związana jest ciekawa legenda „O Dębach Świętej Trójcy”. Na jednym z tych kilkusetletnich drzew już dawno temu zamocowano kapliczkę z obrazem „Świętej Trójcy” namalowanym na blasze. Najstarsi mieszkańcy tych dwóch wiosek do dziś wspominają niesamowite wydarzenie obrosłe legendą już w czasie pierwszej wojny światowej, kiedy miało miejsce. Wówczas w rejonie rosnących do dnia dzisiejszego starych dębów pojawiła się grupa pijanych Kozaków na koniach. Kiedy na jednym z drzew zauważyli kapliczkę, rozpoczęli z niej szydzić i lżyć ją. W pewnym momencie jeden z nich wymierzył z karabinu i strzelił w sam środek obrazu. W tej chwili stała się rzecz niepojęta. Z obrazu pociekła krew, a strzelający żołdak jak rażony gromem spadł martwy z konia na ziemię. Na ten znak kary bożej towarzyszący mu żołnierze uciekli w przerażeniu i popłochu. Jak niektórzy mówią, do dziś na obrazie kapliczki można dostrzec niewielką plamę, rzekomo tej zaschniętej krwi.

ze strony https://samorzad.gov.pl/web/gmina-jaslo/brzyscie

pnie pomnikowych dębów od strony łąki

Nieopodal pary uroczych pomników przyrody, ale już na terenie wsi Brzyście, rośnie potężny dąb szypułkowy o pniu mierzącym w obwodzie prawie 7 metrów. Aby do niego trafić należy przejechać drogą przez las i na skrzyżowaniu skręcić w lewo. Po przejechaniu ok. 380 m drzewo będzie widoczne po lewej stronie drogi, na posesji pod adresem Brzyście 83.

Brzyście - pomnikowy dąb

Dąb mierzy w obwodzie 695 cm, wysokość drzewa 30 metrów, status pomnika przyrody posiada już od 1961 r.

Brzyście - pień pomnikowego dębu

pień pomnikowego dębu w Brzyściu

Na pniu oprócz typowej tabliczki znajduje się druga, znacznie większa tablica z tekstem informującym o przeprowadzeniu na pomnikowym egzemplarzu prac pielęgnacyjnych.  Być może właśnie wtedy założono w koronie drzewa wiązania linowe.tablica na pomnikowym dębie we wsi Brzyście

wiązania w koronie pomnikowego dębu ze wsi Brzyście