Pomnikowe dęby w Kiełpinie (gm. Deszczno, lubuskie).

Jeszcze kilkanaście lat temu województwo lubuskie mogło się pochwalić aż dwoma egzemplarzami dębów, których obwód przekraczał 10 metrów. Niestety, bezsensowna głupota ludzka spowodowała nieodwracalną utratę tych drzew – z podpalonego w 2010 r. Napoleona niewiele już pozostało, a podpalony w 2014 r. Chrobry od 2020 r. pozostaje martwy i jego obwód będzie tylko malał. Obecnie czołówkę najgrubszych lubuskich dębów stanowią okazy przekraczające 8 metrów: Dąb Piotrowy z Toporowa mierzy w obwodzie 882 cm, a Dąb Odyna z Łęknicy 866 cm (to drzewo nie jest pomnikiem przyrody!?). Na trzecim miejscu uplasował się bezimienny okaz dębu rosnący na skraju przypałacowego parku w Kiełpinie, niewielkiej wsi położonej w gminie Deszczno, w powiecie gorzowskim.

GPS N 52°37’30.2” , E 15°13’51.1”

dąb o obwodzie 847 cm z Kiełpina

pomnikowy dąb o obwodzie 847 cm w Kiełpinie

Kiełpin - pomnikowy dąb o obwodzie 847 cm

Rekordowe drzewo jest łatwe do odnalezienia, rośnie tuż przy samej drodze, w pobliżu przystanku autobusowego i świetlicy wiejskiej. Obok tych obiektów przebiega granica zwartego drzewostanu parku podworskiego założonego w końcu XVIII w. jako ogród barokowy, przekształconego w XIX w. na krajobrazowy. Wewnątrz parku znajdują się ruiny pałacu, z którego zachowały się tylko fragmenty murów.

dąb o obwodzie 847 cm w Kiełpiniepomnikowy dąb o obwodzie 847 cm z Kiełpina

Drzewo charakteryzuje się sylwetką typową dla dębów soliterowych – wyrosłych na otwartej przestrzeni. Posiada krótki, walcowaty pień, od którego już na wysokości 1,5 metra odchodzą pierwsze bardzo grube gałęzie wchodzące w skład szerokiej korony.

Kiełpin - pień dębu o obwodzie 847 cmKiełpin - pień pomnikowego dębu o obwodzie 847 cmpień dębu o obwodzie 847 cm z Kiełpina

Część ogromnych konarów została chirurgicznie usunięta, miejsca po starszych cięciach pokryły się już kalusem. Szczególnie widowiskowa jest rana widoczna od zachodniej strony pnia, która jeszcze wiele lat będzie się zabliźniać.

Kiełpin - pień pomnikowego dębu o obwodzie 847 cm

pień pomnikowego dębu o obwodzie 847 cm z Kiełpina

Pomiar obwodu dokonany pod koniec maja 2023 r. przez Pawła Lenarta dał wynik 847 cm; wysokość okazu 20 metrów, szacunkowy wiek ok. 500 lat. W 2012 r. dąb mierzył w obwodzie 815 cm, w ciągu 11 lat zwiększył obwód o 32 cm (średni przyrost prawie 3 cm/rok). Drzewo cechuje się bardzo dobrym stanem zdrowotnym.

Kiełpin - pomiar pomnikowego dębu o obwodzie 847 cmKiełpin - pomiar dębu o obwodzie 847 cm

Opisywany okaz dębu uzyskał status pomnika już w 1966 r., ochrona ustawowa tego drzewa została potwierdzona mocą Uchwały nr XXVII/216/2016 Rady Gminy Deszczno z dnia 21 listopada 2016 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Kiełpin - tabliczka na pomnikowym dębieWedług rejestru pomników przyrody województwa lubuskiego w Kiełpinie znajdują się jeszcze dwa dęby chronione ustawowo. Pierwszy z nich rośnie przy ogrodzeniu działki 25/83, od 70 m na zachód od opisywanego wyżej rekordowego okazu.

pomnikowy dąb o obwodzie 631 cm z Kiełpina dąb o obwodzie 631 cm z KiełpinaKiełpin - pomnikowy dąb o obwodzie 631 cm

Drzewo mierzy w obwodzie 631 cm, wysokość okazu 25 metrów, szacunkowy wiek ok. 300 lat.

Kiełpin - pień dębu o obwodzie 631 cmKiełpin - pomiar  dębu o obwodzie 631 cm

Trzeci pomnikowy dąb stoi jeszcze 30 m na północ od drugiego, w lecie ukryty w gęstwinie krzewów i samosiejek. Niestety jest to okaz martwy, pozbawiony już korony i większości kory na pniu. W cytowanej wyżej Uchwale można wyczytać, że dąb mierzył 514 cm w obwodzie, a jego wysokość wynosiła 25 metrów.Kiełpin - uschnięty trzeci pomnikowy dąb

Pomnikowy żywotnik olbrzymi z Klesna (gm. Drezdenko, lubuskie)

Żywotnik olbrzymi (Thuja plicata) to drzewo iglaste z rodziny cyprysowatych pochodzące z zachodniej części Ameryki Północnej. W rodzimych stronach dorasta do 40 – 60 metrów i osiąga wiek 300 – 700 lat. Drewno tego żywotnika jest lekkie i bardzo trwałe, odporne na działanie grzybów i szkodliwych owadów. W Polsce nie ma znaczenia gospodarczego, jest sadzony jako drzewo ozdobne. Igły są zimozielone, łuskowate, o długości 2 mm, silnie pachną po roztarciu i przylegają do pędów.

żywotnik olbrzymi - łuskowate liście i szyszki

Do Europy został sprowadzony w 1853 r., egzemplarze posadzone jeszcze w XIX w. osiągnęły już wiek 100 – 150 lat i niektóre z nich w Polsce zostały objęte ochroną pomnikową. W rejestrze GDOŚ figuruje 71 pojedynczych okazów żywotnika olbrzymiego o statusie pomnika przyrody oraz 17 grupowych pomników przyrody. Prawie połowa z nich (37 obiektów) rośnie na terenie Dolnego Śląska, w województwie lubuskim zaledwie 5 obiektów ale to właśnie tu znajduje się egzemplarz noszący miano najgrubszego polskiego okazu żywotnika olbrzymiego. Rekordowy egzemplarz usytuowany jest w rozległym kompleksie leśnym na obszarze administracyjnym wsi Klesno (gm. Drezdenko), przy dawnej leśniczówce w osadzie Dziuplina.

Dziuplina - budynek dawnej leśniczówki

Drzewo zostało powołane do ochrony pomnikowej na mocy Rozporządzenia nr 29 Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Klesno - pomnikowy żywotnik olbrzymi

Odnalezienie żywotnika z Klesna nie należy do łatwych zadań. Z Drezdenka drogą nr 160 kierujemy się w stronę Dobiegniewa i po przejechanie ok. 6,5 km skręcamy w prawo, w leśną drogę naprzeciw parkingu, kierowani drogowskazem „Osada Dziuplina”.

drogowskaz do osady Dziuplina

Po przejechaniu prawie dwóch kilometrów wypatrujemy stojącego po lewej stronie drogi poniemieckiego drogowskazu i w tym miejscu skręcamy w prawo. Po kolejnych 100 metrach znajdziemy się na polanie z zabudowaniami dawnej leśniczówki.

niemiecki drogowskaz na trasie do pomnikowego żywotnika

Dziuplina - otoczenie pomnikowego żywotnika

Pomnikowy okaz rośnie w sąsiedztwie czterech chudszych żywotników olbrzymich, ale o podobnej wysokości ok. 25 metrów. Dopiero gdy podejdzie się bliżej i przyjrzy się ich pniom, bez trudu znajdziemy ten właściwy, oznakowany właściwą tabliczką.

GPS N 52°54′27.6″ , E 15°47′36.2″

Dziuplina - pomnikowy żywotnik olbrzymipomnikowy żywotnik olbrzymi z Klesnapień pomnikowego żywotnika z Klesna

Pień tego drzewa na wysokości ok. 2 metrów rozwidla się na trzy mniejsze przewodniki. Prawdopodobnie mamy tu do czynienia ze zrostem trzech drzew, ale rozgałęziają się one powyżej pierśnicy (130 cm) i zgodnie z zasadami dendrometrii możemy okaz traktować i mierzyć jako jednopniowy.

Dziuplina - pień pomnikowego żywotnika olbrzymiegoDziuplina - pień pomnikowego żywotnikapnie pomnikowego żywotnika z Klesna

Pomiar obwodu dokonany pod koniec maja 2023 r. dał wynik 543 cm, w 2006 r. mierzył 520 cm, w 2013 r.  jego obwód wynosił 533 cm. Na podstawie tych danych można obliczyć średni przyrost grubości 1,35 cm/rok. Szacunkowy wiek opisywanego żywotnika to ok. 150 lat.

Dziuplina - pomiar obwodu pomnikowego żywotnikaKlesno - pomiar obwodu pomnikowego żywotnika

obwód pomnikowego żywotnika

W odległości 200 metrów od pomnikowego żywotnika znajduje się kwatera myśliwska a przy niej dwa interesujące pomniki z płaskorzeźbami i napisami wykutymi na powierzchni głazów narzutowych.

Dziuplina - kwatera myśliwskaDziuplina - pierwszy pomnik przy kwaterze myśliwskiejDziuplina - drugi pomnik przy kwaterze myśliwskiej