Pomnikowy żywotnik olbrzymi z Klesna (gm. Drezdenko, lubuskie)

Żywotnik olbrzymi (Thuja plicata) to drzewo iglaste z rodziny cyprysowatych pochodzące z zachodniej części Ameryki Północnej. W rodzimych stronach dorasta do 40 – 60 metrów i osiąga wiek 300 – 700 lat. Drewno tego żywotnika jest lekkie i bardzo trwałe, odporne na działanie grzybów i szkodliwych owadów. W Polsce nie ma znaczenia gospodarczego, jest sadzony jako drzewo ozdobne. Igły są zimozielone, łuskowate, o długości 2 mm, silnie pachną po roztarciu i przylegają do pędów.

żywotnik olbrzymi - łuskowate liście i szyszki

Do Europy został sprowadzony w 1853 r., egzemplarze posadzone jeszcze w XIX w. osiągnęły już wiek 100 – 150 lat i niektóre z nich w Polsce zostały objęte ochroną pomnikową. W rejestrze GDOŚ figuruje 71 pojedynczych okazów żywotnika olbrzymiego o statusie pomnika przyrody oraz 17 grupowych pomników przyrody. Prawie połowa z nich (37 obiektów) rośnie na terenie Dolnego Śląska, w województwie lubuskim zaledwie 5 obiektów ale to właśnie tu znajduje się egzemplarz noszący miano najgrubszego polskiego okazu żywotnika olbrzymiego. Rekordowy egzemplarz usytuowany jest w rozległym kompleksie leśnym na obszarze administracyjnym wsi Klesno (gm. Drezdenko), przy dawnej leśniczówce w osadzie Dziuplina.

Dziuplina - budynek dawnej leśniczówki

Drzewo zostało powołane do ochrony pomnikowej na mocy Rozporządzenia nr 29 Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Klesno - pomnikowy żywotnik olbrzymi

Odnalezienie żywotnika z Klesna nie należy do łatwych zadań. Z Drezdenka drogą nr 160 kierujemy się w stronę Dobiegniewa i po przejechanie ok. 6,5 km skręcamy w prawo, w leśną drogę naprzeciw parkingu, kierowani drogowskazem „Osada Dziuplina”.

drogowskaz do osady Dziuplina

Po przejechaniu prawie dwóch kilometrów wypatrujemy stojącego po lewej stronie drogi poniemieckiego drogowskazu i w tym miejscu skręcamy w prawo. Po kolejnych 100 metrach znajdziemy się na polanie z zabudowaniami dawnej leśniczówki.

niemiecki drogowskaz na trasie do pomnikowego żywotnika

Dziuplina - otoczenie pomnikowego żywotnika

Pomnikowy okaz rośnie w sąsiedztwie czterech chudszych żywotników olbrzymich, ale o podobnej wysokości ok. 25 metrów. Dopiero gdy podejdzie się bliżej i przyjrzy się ich pniom, bez trudu znajdziemy ten właściwy, oznakowany właściwą tabliczką.

GPS N 52°54′27.6″ , E 15°47′36.2″

Dziuplina - pomnikowy żywotnik olbrzymipomnikowy żywotnik olbrzymi z Klesnapień pomnikowego żywotnika z Klesna

Pień tego drzewa na wysokości ok. 2 metrów rozwidla się na trzy mniejsze przewodniki. Prawdopodobnie mamy tu do czynienia ze zrostem trzech drzew, ale rozgałęziają się one powyżej pierśnicy (130 cm) i zgodnie z zasadami dendrometrii możemy okaz traktować i mierzyć jako jednopniowy.

Dziuplina - pień pomnikowego żywotnika olbrzymiegoDziuplina - pień pomnikowego żywotnikapnie pomnikowego żywotnika z Klesna

Pomiar obwodu dokonany pod koniec maja 2023 r. dał wynik 543 cm, w 2006 r. mierzył 520 cm, w 2013 r.  jego obwód wynosił 533 cm. Na podstawie tych danych można obliczyć średni przyrost grubości 1,35 cm/rok. Szacunkowy wiek opisywanego żywotnika to ok. 150 lat.

Dziuplina - pomiar obwodu pomnikowego żywotnikaKlesno - pomiar obwodu pomnikowego żywotnika

obwód pomnikowego żywotnika

W odległości 200 metrów od pomnikowego żywotnika znajduje się kwatera myśliwska a przy niej dwa interesujące pomniki z płaskorzeźbami i napisami wykutymi na powierzchni głazów narzutowych.

Dziuplina - kwatera myśliwskaDziuplina - pierwszy pomnik przy kwaterze myśliwskiejDziuplina - drugi pomnik przy kwaterze myśliwskiej

Pomniki przyrody w gminie Rudna (pow. lubiński).

Gmina wiejska Rudna położona jest w północnej części województwa dolnośląskiego, w powiecie lubińskim. Jest jedną z większych gmin w regionie (pow. 216,6 km²) której wschodnią granicę wyznacza rzeka Odra. Gmina posiada rolniczy charakter – 52% powierzchni gminy stanowią użytki rolne, lasy zajmują 34% jej obszaru. Cechą charakterystyczną tej części powiatu lubińskiego jest duża ilość założeń pałacowo – parkowych. Parki dworskie tworzono często z zachowaniem zastanego drzewostanu, więc niektóre egzemplarze drzew – głównie dębów – osiągnęły imponujące rozmiary, kwalifikujące je do ochrony pomnikowej. To właśnie w parkach wiejskich rośnie większość tutejszych pomników przyrody – 17 szt., a na terenach leśnych – 2 szt.

Ciekawą grupę pomnikowych drzew stanowią 4 dęby szypułkowe o obwodach 370 – 440 cm rosnące na terenie dawnego parku przypałacowego w Orsku. Obecnie obszar ten stanowi fragment rezerwatu przyrody „Skarpa Storczyków”.

Dwa z nich rosną nieco poniżej drogi, na wysokości tablicy oznaczającej wjazd na teren zabudowany.

GPS N 51°35′02″, E 16°20′57″

Trzeci rośnie przy leśnej drodze prowadzącej wzdłuż granicy rezerwatu.

Czwarty rośnie najbliżej zrujnowanego pałacu.

Grupę czterech pomnikowych dębów szypułkowych znajdziemy również w parku podworskim w Gawronkach. Okazy mierzą w obwodzie 420 – 510 cm. Niestety nie zostały oznakowane i ich identyfikacja jest utrudniona.

GPS N 51°32′46″, E 16°16′49″

Pomnikowy okaz buka pospolitego znajdziemy w parku położonym za zrujnowanym pałacem w Rynarcicach. Buk mierzy w obwodzie 425 cm, wysokość drzewa 29 metrów, wiek ok. 210 lat, brak tabliczki.

GPS N 51°28′30″, E 16°12′21″

Przy skrzyżowaniu dróg we wsi Mleczno, na skraju parku podworskiego, rośnie pomnikowy dąb szypułkowy. Drzewo posiada pień o obwodzie 464 cm.

GPS N 51°28′05″, E 16°16′21″

W listopadzie 2015 r. gmina Rudna przeprowadziła prace pielęgnacyjne i zabezpieczające na części pomnikowych drzew. Ponadto okazy uzyskały nowe tabliczki. Najpilniej tych prac wymagała lipa drobnolistna rosnąca na skraju parku w Kliszowie.

GPS N 51°29′59″, E 16°21′23″

Drzewo mierzy w pierśnicy 480 cm.

Zabiegów pielęgnacyjnych oraz oznakowania doczekały się dwa pomnikowe dęby we wsi Wysokie. Grubszy dąb mierzy w obwodzie 550 cm, wysokość drzewa 22 m, wiek ok. 300 lat.

GPS N 51°31′36″, E 16°19′42″

Drugi okaz rosnący po przeciwnej stronie cieku wodnego mierzy w pierśnicy 410 cm.

GPS N 51°31′34″, E 16°19′42″

Przy parkowym stawie w miejscowości Naroczyce rośnie pomnikowa daglezja zielona o obwodzie 228 cm. Po listopadowej pielęgnacji drzewo uzyskało m.in. nową tabliczkę.

GPS N 51°31′34″, E 16°25′46″

W parku, przed zamkiem w Chobieni, rośnie pomnikowy miłorząb dwuklapowy o obwodzie 240 cm. Drzewo to opisałem dokładnie w artykule „Pomnikowy miłorząb przy zamku w Chobieni„.

GPS N 51°32′35″, E 16°26′50″

W niewielkim parku za pałacem w Nieszczycach rosną dwa pomnikowe dęby o obwodach 510 i 380 cm.

GPS N 51°33′12″, E 16°24′13″

Równie okazałe dęby rosną przy niewielkim stawie z wysepką położonym ok. 300 m na wschód od pałacu. Warto je również objąć ochroną pomnikową.

GPS N 51°33′12″, E 16°24′34″

W lesie k. Nieszczyc (oddz. 64f) rośnie pomnikowy żywotnik zachodni o obwodzie 210 cm.

GPS N 51°32′33″, E 16°22′54″

W lesie (oddz.216f) na wschód od wsi Koźlice rośnie pomnikowy buk pospolity. Okaz mierzy 510 cm w obwodzie, jego szacowany wiek to 330 lat. Duża ilość narośli i blizn po konarach nadaje mu wyjątkowo fantazyjny wygląd.

GPS N 51°27′07″, E 16°15′12″

Pomnikiem przyrody nieożywionej w gminie Rudna powinien zostać olbrzymi głaz narzutowy o nazwie Piotrek. Leży częściowo odkopany w leśnym oddz. 123a, w pobliżu niebieskiego szlaku Lubin – Rynarcice. Przy obwodzie 16 m byłby największym pod tym względem głazem narzutowym na Dolnym Śląsku.

GPS N 51°27′37″, E 16°11′38″