Dąb szypułkowy – nowy pomnik przyrody w Jeleniej Górze Czarne (dolnośląskie).

Mogło by się wydawać, że znalezienie pomnikowego drzewa rosnącego w mieście nie powinno sprawiać kłopotów. Wystarczy znać adres posesji przy której rośnie, względnie usytuowanie w danej części założenia parkowego. Gorzej gdy okaz rośnie na peryferiach miasta, w lesie poza szlakami turystycznymi, bądź ścieżkami spacerowymi. Czy zatem warto takie drzewa powoływać do ochrony pomnikowej? Jak najbardziej! Dąb szypułkowy będący tematem dzisiejszego artykułu to potężny egzemplarz, o obwodzie pnia większym od obecnie istniejących pomników przyrody ożywionej.

Jelenia Góra Czarne - autor obok pomnikowego dębu

Drzewo rośnie niedaleko granicy administracyjnej miasta Jeleniej Góry z gminą Podgórzyn, w dzielnicy Czarne, na skraju lasu, w zagłębieniu terenu pomiędzy wzgórzami Popiel i Żelaźniak. Aby do niego trafić należy się znaleźć na samym końcu ul. Czarnoleskiej i wędrować dalej utwardzoną drogą gruntową w kierunku południowym. Po ok. 300 m nasza trasa wspina się łagodnie w górę po krawędzi lasu, a gdy zacznie opadać należy skręcić łagodnie w prawo, w leśny dukt poprowadzony wzdłuż bezimiennego potoku. Po ok. 450 m dojdziemy w okolice mostku na strumieniu, pomnikowy dąb rośnie w pobliżu, na wyróżniającym się w terenie niewysokim wale ziemnym.

GPS N 50°51’36.2″ , E 15°45’05.2″

Jelenia Góra Czarne - pień pomnikowego dębu szypułkowego

Opisywany dąb choć piękny jest jednak wyjątkowo niefotogeniczny. Wokół niego pełno jest zarośli, młodych drzewek – wykonanie dalszego ujęcia nawet po sezonie wegetacyjnym jest bardzo trudne.

Jelenia Góra Czarne - pomnikowy dąb przesłonięty zaroślami

Bardzo pomocny w takich sytuacjach jest obiektyw szerokokątny typu rybie oko, którym były wykonywane cztery poniższe zdjęcia.

Jelenia Góra Czarne - pomnikowy dąb o obwodzie 557 cmpomnikowy dąb szypułkowy rosnący w Jeleniej Górze Czarne

Dąb uzyskał status pomnika przyrody na mocy Uchwały nr 681.LXX.2023 Rady Miejskiej Jeleniej Góry z dnia 27 września 2023 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody.

pomnikowy dąb rosnący w Jeleniej Górze Czarnepomnikowy dąb o obwodzie 557 cm rosnący w Jeleniej Górze Czarne

Obwód drzewa podany w Uchwale – 557 cm pokrywa się z pomiarami wykonanymi w lutym 2024 r. przez autora tego artykułu, wysokość dębu to 27 metrów, szacunkowy wiek to ok. 300 lat.

Jelenia Góra Czarne - autor na tle pnia pomnikowego dębuJelenia Góra Czarne - pień pomnikowego dębu

Stan zdrowotny drzewa należy uznać za bardzo dobry, bez widocznych ubytków, murszu czy też owocników grzybów pasożytniczych. Dąb posiada dość oryginalny pokrój – jego długi pień z niewielką ilością gałęzi w dole, rozdziela się w górze na kilkanaście konarów tworzących szeroką i gęstą koronę.

Jelenia Góra Czarne - korona pomnikowego dębu

Wracając w kierunku centrum Jeleniej Góry warto zajechać na ul. Strumykową 2 gdzie znajduje się Dwór Czarne. To zabytkowa budowla z 1559 r. otoczona fosą, czteroskrzydłowa z wewnętrznym dziedzińcem.

Dwór CzarneO pozostałych pomnikach przyrody w Jeleniej Górze można poczytać w artykule  „Pomniki przyrody w Jeleniej Górze„.

Dąb im. prof. W. Szafera z Potulic (pow. nakielski, kujawsko – pomorskie).

Dąb im. prof. Władysława Szafera to jedno z najbardziej rozpoznawalnych drzew w Polsce. Kto raz zobaczył ten okaz na żywo, rozpozna go później na każdym zdjęciu. Zanim jednak przystąpię do omówienia sylwetki tego charakterystycznego dębu, poświęcę kilka zdań na temat lokalizacji pomnikowego egzemplarza. Drzewo rośnie na zachodnim krańcu miejscowości Potulice (gm. Nakło nad Notecią, kujawsko – pomorskie), na skraju lasu, po lewej (południowej) stronie drogi z Nakła do Bydgoszczy.

GPS  N 53°07’22.3″ , E 17°40’56.3″

dąb Szafera widziany od strony drogi

Obok dębu ustawiono tablice oraz głaz z przymocowaną do niego tabliczką.

tablica przy dębie im. prof. Szaferagłaz z tablicą przy dębie im. prof. Szafera

Drzewo od 1995 r. nosi imię prof. Władysława Szafera (1886 – 1970) – wybitnego botanika, profesora UJ, dyrektora krakowskiego Ogrodu Botanicznego. Był inicjatorem powstania kilku parków narodowych oraz wielu rezerwatów i pomników przyrody.

Potulice - dąb im. prof. W. Szaferadąb im. Szafera z Potulicdąb Szafera z Potulic

Dąb im. Władysława Szafera posiada unikalny pokrój – od krótkiego pnia na wysokości 3 – 4 metrów nad ziemią odchodzą potężne konary, które na długości kilkunastu metrów rosną niemal równolegle do powierzchni terenu.

dąb Szafera widziany od wschodudąb im. prof. W. Szafera z Potulic

Do podtrzymania masywnych konarów użyto kilku podpór – nie widać ich na starszych zdjęciach, więc musiały zostać ustawione przed kilkoma laty.

podpory ogromnych konarów dębu Szaferapodpora konara dębu im. prof. W. Szaferapodpory konarów dębu im. prof. Szaferapodpora konara dębu im. prof. Szafera

Bohater dzisiejszego artykułu został pomnikiem przyrody 15.02.1955 r. na mocy Komunikatu Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy w sprawie uznania za pomniki przyrody. Aktualny akt prawny utrzymujący ochronę pomnikową dębu to Uchwała nr XLIV/940/2021 Rady Miejskiej w Nakle nad Notecią z dnia 23 grudnia 2021 r. w sprawie pomników przyrody na terenie gminy Nakło nad Notecią.

tabliczka na pniu dębu im. prof. W. Szafera

Obwód pomnikowego giganta zmierzony w październiku 2023 r. dał wynik 761 cm, wysokość okazu to 35 metrów, szacunkowy wiek to ok. 400 lat. Informację umieszczoną na głazie pod koroną opisywanego drzewa o jego 900 – letniej metryce można włożyć między bajki – tak starych dębów w Polsce po prostu nie ma.

pomiar obwodu dębu im. Szaferapomiar obwodu dębu im. prof. Szafera

Warto również zwrócić uwagę na ciekawie ukształtowany odziomek przypominający nogę słonia. Wrażenia potęgują dodatkowo masywne napływy korzeniowe.

Potulice - pień dębu im. prof. W. Szaferapień dębu im. prof. Szafera

Dąb Szafera  w odległej i najbliższej przeszłości przechodził wielokrotnie zabiegi pielęgnacyjne – uschnięte konary zostały obcięte, dziuple zaplombowano betonem (to pewnie dawno temu, obecnie takich zabiegów się nie praktykuje), podparto ogromne konary.

pień dębu im. prof. W. Szaferabetonowa plomba na pniu dębu im. prof. SzaferaBardzo niepokojące są rosnące na dębie owocniki żółciaka siarkowego, ten groźny grzyb chorobotwórczy powoduje intensywną brunatną zgniliznę drewna.

owocniki żółciaka siarkowego na dębie im. Szaferaowocnik żółciaka siarkowego na dębie Szafera

Imię prof. Władysława Szafera nosi również potężna, pomnikowa lipa z Broniszowa (gmina Wielopole Skrzyńskie, podkarpackie). Więcej informacji w artykule „Pomnikowa lipa z Broniszowa„.