Nowe pomniki przyrody w gminie Jelcz – Laskowice (dolnośląskie).

Pomniki przyrody zlokalizowane na terenie gminy Jelcz – Laskowice dokładnie opisałem w artykule z grudnia 2014 r. „Pomniki przyrody w gminie Jelcz – Laskowice”. Wpis ten stał się nieaktualny z chwilą opublikowania w Dzienniku Urzędowym Województwa Dolnośląskiego Uchwały nr LIII.471.2022 Rady Miejskiej w Jelczu – Laskowicach z dnia 26 października 2022 r. powołującej 9 nowych pomników przyrody: 2 aleje, 2 grupy drzew i 5 pojedynczych okazów, razem ochroną objęto aż 86 drzew. Przegląd nowo powołanych okazów rozpocznę od dębu szypułkowego o obwodzie 344 cm, rosnącego w Jelczu, za przystankiem autobusowym przy drodze wojewódzkiej nr 455 (ul. Oławska).

GPS N 51°01′07.2″ , E 17°18′47.3″

pomnikowy dąb rosnący przy ul. Oławskiej w JelczuJelcz - pomnikowy dąb przy ul. Oławskiej

pień pomnikowego dębu z Jelcza

230 metrów na północny – zachód od opisanego wyżej dębu znajduje się Park Miłośników Jelcza. Teren jest ogrodzony, wejście znajduje się od ul. Ogrodowej. Z drzewostanu parkowego wyodrębniono 3 egzemplarze dębu szypułkowego i uhonorowano je statusem pomnika przyrody. Najgrubszy z tej trójki okaz rośnie na ogrodzonym placu zabaw i mierzy w obwodzie 517 cm.

GPS N 51°01′10.6″ , E 17°18′37.4″

park w Jelczu - dąb o obwodzie 517 cmpark w Jelczu - pień dębu o obwodzie 517 cm

Dwa pozostałe o obwodach 349 i 329 cm rosną w pobliżu, łatwo je rozpoznać dzięki typowym tabliczkom wieszanych na pomnikach przyrody.

park w Jelczu - para pomnikowych dębów o obwodach 349 i 329 cmpark w Jelczu - pnie pomnikowych dębów o obwodach 349 i 329 cm

Na wale rozdzielającym ogromny staw i starorzecze Odry znajduje się historyczna aleja obsadzona głównie sędziwymi dębami szypułkowymi. Ochroną pomnikową objęto 41 okazów, prawie wszystkie zostały oznakowane i ponumerowane (brakuje tabliczek na dębach z końca alei). Pierwsze w alei dęby rosną w pobliżu ul. Odrzańskiej – drogi prowadzącej do ruin zamku.

GPS N 51°01′02.6″ , E 17°18′29.9″

1. Dęby na początku pomnikowej alei w Jelczu2. Pomnikowa aleja dębowa w Jelczu3. Pomnikowa aleja dębowa w Jelczu

Część dębów została zaatakowana przez chronionego chrząszcza – kozioroga dębosza. Śladami bytności tego owada są charakterystyczne otwory w pniu drzewa oraz uszkodzona kora. W wyniku żerowania dochodzi do osłabienia dębu i stopniowego zamierania.

4. Pomnikowa aleja dębowa w Jelczu -ślady żerowania kozioroga dębosza.

Obwód poszczególnych okazów alei mieści się w zakresie 273 – 560 cm, szacunkowy wiek drzew 200 – 360 lat.

5. Pomnikowa aleja dębowa w Jelczu

6. Pomnikowa aleja dębowa w Jelczu7. Pomnikowa aleja dębowa w Jelczu8. Pomnikowa aleja dębowa w Jelczu

Ostatni w alei dąb rośnie za mostem na Młynówce, przy ul. Kukułczej. Obwód okazu to 481 cm, szacunkowy wiek 330 lat.

GPS N 51°01′19.6″ , E 17°18′21″

9. Dąb na końcu pomnikowej alei w Jelczu

Na skraju rozległej, śródleśnej polany, za mostem na Minkówce przy Stawie Drugim Jelczańskim, zlokalizowana jest para pomnikowych dębów rosnących na terenie administracyjnym wsi Nowy Dwór.

GPS N 51°00′41.5″ , E 17°20′40.6″

para pomnikowych dębów za mostem na Minkówce

Drzewa mierzą w obwodzie 237 i 313 cm, szacunkowy wiek 160 i 217 lat.

para pomnikowych dębów przy Stawie Drugim Jelczańskimpnie pomnikowych dębów rosnących koło Stawu Drugiego Jelczańskiegopolana koło wsi Nowy Dwór - pnie pomnikowych dębów

W Chwałowicach, obok posesji Główna 167, rośnie pomnikowy dąb szypułkowy o obwodzie 381 cm i szacunkowym wieku 264 lata.

GPS N 51°03′01.4″ , E 17°24′11.6″

Chwałowice - pomnikowy dąb przy posesji 167Chwałowice - pień pomnikowego dębu przy posesji 167

Nieco dalej, u wylotu ulicy Długiej, ma początek pomnikowa aleja złożona z 34 szt. dębu szypułkowego i jednej lipy drobnolistnej (dane z Uchwały, w rzeczywistości kilka lip zostało oznakowanych tabliczką). Wzdłuż alei przebiega trasa ścieżki dydaktycznej, z kolorowymi tablicami o tematyce przyrodniczej.

Początek alei : GPS N 51°03′06″ , E 17°24′25.3″  ;  koniec : N 51°03′15″ , E 17°23′43.6″

1. Chwałowice - pierwszy dąb w pomnikowej alei2. Chwałowice - początek pomnikowej alei3. Chwałowice - początkowy fragment pomnikowej alei4. Pomnikowa aleja w Chwałowicach pnie lipy drobnolistnej5. Pomnikowa aleja w Chwałowicach6. Pomnikowa aleja w Chwałowicach

Obwody pni drzew w pomnikowej alei mieszczą się w zakresie 215 – 370 cm, szacunkowy wiek 120 – 250 lat.

7. Pomnikowa aleja w Chwałowicach8. Pomnikowa aleja w Chwałowicach9. Pomnikowa aleja w Chwałowicach10. Pomnikowa aleja w Chwałowicach11. Końcowy fragment pomnikowej alei w Chwałowicach12. Koniec pomnikowej alei w Chwałowicach

Miłocice, posiadające już na swoim terenie grupowy pomnik przyrody (13 drzew otaczających kościół), zyskały dwa nowe. Pierwszy z nich to jesion wyniosły rosnący 100 m na zachód od kościoła, o obwodzie 348 cm i szacunkowym wieku 185 lat.

GPS N 51°02′49.4″ , E 17°28′44.1″

Miłocice - pomnikowy jesion niedaleko kościołaMiłocice - pień pomnikowego jesionu

Status pomnika przyrody uzyskał również platan klonolistny rosnący na terenie Leśnictwa Miłocice, przy ul. Głównej 9. To ogromne, rozłożyste drzewo, o obwodzie 523 cm.

GPS N 51°02′42.5″ , E 17°29′08.9″

Miłocice - pomnikowy platan przy leśnictwiepomnikowy platan przy Leśnictwie MiłociceLeśnictwo Miłocice - pień pomnikowego platana

Ostatnim w tym zestawieniu drzewem jest dąb szypułkowy o obwodzie 363 cm rosnący we wsi Brzezinki, obok przystanku PKS. Wedle cytowanej wyżej Uchwały okaz posiada unikalne walory historyczne, krajobrazowe, kulturowe i jest jedynym przedstawicielem tego gatunku w obrębie.

GPS N 51°05′21.1″ , E 17°21′02.3″

Brzezinki - pomnikowy dąb o obwodzie 363 cmBrzezinki - pień pomnikowego dębu o obwodzie 363 cmBrzezinki - pień pomnikowego dębu obok przystanku PKS

Para żywotników olbrzymich Bracia Lumière – nowy pomnik przyrody w gminie Mieroszów (pow. wałbrzyski, dolnośląskie).

Na mocy Uchwały nr LXX/393/2023 Rady Miejskiej Mieroszowa z dnia 29 czerwca 2023 r. przygraniczna gmina Mieroszów zyskała nowy pomnik przyrody. Ochroną została objęta grupa dwóch żywotników olbrzymich (Thuja plicata), rosnących w lesie na terenie administracyjnym wsi Kowalowa, przy południowo – zachodnich obrzeżach Sokołowska. Spacer do pomnika przyrody najlepiej rozpocząć z dużego parkingu przy ul. Głównej w Sokołowsku, tu też znajduje się przystanek autobusowy. Skręcamy w pobliską ul. Różaną, po chwili zza drzew po lewej stronie wyłoni się budynek dawnego sanatorium „Grunwald” – symbol Sokołowska podnoszony z ruin przez Fundację Sztuki Współczesnej In Situ.

dawne sanatorium Grunwald w Sokołowsku

Następnym ciekawym budynkiem na trasie jest dawne Obserwatorium z drugiej połowy XIX w. O historii tej i kolejnych budowli można poczytać na tablicach ścieżki historycznej, ustawionych przy zabytkowych obiektach.

Sokołowsko - dawne obserwatorium

Mijamy hotel Villa Rosa i docieramy do znajdujących się na skraju lasu ruin Pawilonu Humboldta – to nazwisko jest szczególnie ważne dla miłośników sędziwych drzew, bowiem to ten niemiecki naukowiec jest twórcą określenia „Pomnik Przyrody”.

Sokołowsko - Pawilon Humboldta

Przy Pawilonie Humboldta skręcamy w prawo, w kierunku Grobowca Brehmerów i już po chwili pośród naszych rodzimych świerków widoczny jest pierwszy okaz pomnikowego żywotnika olbrzymiego.

GPS N 50°40′56.9″ , E 16°13′43.2″, wysokość 591 m n.p.m.

Kowalowa - pomnikowy żywotnik olbrzymi

pomnikowy żywotnik olbrzymi w pobliżu Sokołowska

Drugi okaz rośnie przy tej samej ścieżce, kilkanaście metrów niżej. Na mocy cytowanej wyżej Uchwały parze drzew nadano oficjalną nazwę „Bracia Lumière”.

pomnikowy żywotnik koło Sokołowska

pomnikowe żywotniki przy ścieżce do grobowca Brehmera

Obwody pomnikowych żywotników wynoszą 285 i 275 cm mierzone na wysokości 130 cm nad ziemią, wysokość drzew nie została podana w Uchwale, ale z pewnością przekracza 30 metrów.

Kowalowa - pnie pomnikowych żywotników olbrzymich

Kowalowa - pień pomnikowego żywotnikapomnikowy żywotnik przy drodze do grobowca Brehmera

Żywotnik olbrzymi to gatunek drzewa iglastego z rodziny cyprysowatych pochodzący z zachodniej części Ameryki Północnej, sprowadzony do Europy w połowie XIX w. Jego drewno jest lekkie, jasne o czerwonawym zabarwieniu, pachnące, trwałe, łatwe w obróbce i bardzo cenione. W Polsce jest sadzony w celach dekoracyjnych.

Sokołowsko - pień pomnikowego żywotnika

Poniżej pomnikowej pary pomnikowych żywotników znajduje się wspomniany wcześniej, świeżo odremontowany grobowiec dr Hermanna Brehmera – założyciela pierwszego w Europie sanatorium leczącego gruźlicę według założeń swojej własnej metody dietetyczno – klimatycznej. Dzięki tej postaci mało znana górska miejscowość przeżyła prawdziwy rozwój i również obecnie przyciąga do siebie tłumy turystów. Brehmer zmarł w 1889 r. w Sokołowsku, jego życzeniem było, aby zostać pochowanym w parku zdrojowym – wśród świerków –  których nasadzenie sam nadzorował wiele lat wcześniej.

pomnikowe żywotniki przy grobowcu BrehmeraGrobowiec Brehmera