Dąb szypułkowy Chrześcijanin z Januszkowic (gm. Brzostek, podkarpackie).

Najgrubszy i najstarszy dąb szypułkowy w województwie podkarpackim rośnie w Januszkowicach – wsi położonej w gminie Brzostek, w powiecie dębickim. Gigantyczne drzewo nazywane „Chrześcijaninem” zlokalizowane jest przy jednej z bocznych dróg nieopodal zachodniego skraju parku podworskiego, obok posesji 194B.

GPS N 49°51’35.2″ , E 21°26’38.9″

Januszkowice - dąb Chrześcijanin

dąb Chrześcijanin z Januszkowic

Januszkowice - najgrubszy dąb Podkarpacia

„Chrześcijanin” od 1987 r. posiada status pomnika przyrody na mocy Zarządzenie Nr 2/87 Wojewody Tarnowskiego z dnia 26.02.1987 roku w sprawie uznania tworów przyrody za pomniki przyrody. Na pniu tego dębu wiszą dwie tabliczki – starego i nowego typu.

tabliczki na dębie Chrześcijanin

Pomnikowe drzewo zostało otoczone płotem, przy którym ustawiono kolorową tablicę z krótkim tekstem opisującym sędziwy okaz.

pień dębu ChrześcijaninJanuszkowice - pień dębu Chrześcijanin

tablica przy Chrześcijaninie

Stan zdrowotny „Chrześcijanina” pozostawia wiele do życzenia. Pień jak i odchodzące od niego konary są puste w środku i razem stanowią rozległy ubytek kominowy. Dziupla w odziomku jest tak ogromna, że pomieści bez trudu kilka dorosłych osób. Wnętrze pnia posiada ślady po dawnym podpaleniu.

ubytek kominowy w pniu Chrześcijaninaotoczony płotem dąb Chrześcijaninogromna dziupla w pniu dębu Chrześcijaninogromny ubytek w dębie Chrześcijanin

wnętrze dębu Chrześcijanin

Korona pomnikowego dębu stabilizowana jest wiązaniami linowymi, ich rolą jest zapobieganie przed rozszczepieniem wypróchniałego w znacznym stopniu masywnego konaru.

wiązania linowe w koronie Chrześcijaninawiązania linowe na dębie Chrześcijanin

Dąb jak każde inne drzewo przyrasta co roku na grubość i w kolejnych latach przybywa mu centymetrów w obwodzie. W przypadku „Chrześcijanina” jest na odwrót – rokroczny przyrost nie kompensuje odpadającej kory oraz fragmentów pnia i obwód tego drzewo zmniejsza się. W 2012 r. dąb mierzył w obwodzie 1003 cm, w 2021 r. – 994 cm, pomiar wykonany (na wys. 130 cm) w kwietniu 2023 r. dał wynik 970 cm.

pomiar obwodu dębu Chrześcijaninpomiar obwodu Chrześcijanina

Wiek drzewa – 647 lat – został w sposób naukowy obliczony przez Cezarego Pacyniaka („Najstarsze drzewa w Polsce”, Warszawa 1992 r.). Nazwa dębu – „Chrześcijanin” – ma sugerować skiełkowanie tego okazu w czasach chrztu Polski, co jest oczywistą nieprawdą – chociaż jak spojrzymy na omszały fragment pnia, jesteśmy skłonni dodać mu brakujące kilkaset lat 😀

dąb Chrześcijanin - omszały fragment pnia

Zespół pałacowo – parkowy w Wiśniowej (pow. strzyżowski, podkarpackie).

Historia parku w Wiśniowej sięga XVI w., w późniejszych wiekach był kilkukrotnie przekomponowywany, zgodnie z panującą w danym czasie modą (relikty dawnych założeń ogrodowych można dostrzec w terenie). Obecnie największy obszar zajmuje park krajobrazowy w stylu angielskim z przełomu XVIII – XIX w., przepięknie zrewitalizowany, nieogrodzony – tym samym swobodnie dostępny do zwiedzania. Zmotoryzowani mogą zostawić pojazd na sporym parkingu poniżej kościoła (N 49°52’06.1″ , E 21°38’46.0″), stąd już tylko kilka kroków dzieli nas od czarującego fragmentu świata pełnego pomnikowych drzew (w tym słynnego „Józefa”), uroczych alejek, zabytkowych budowli.

Wiśniowa - plan założenia pałacowo - parkowego

Po wejściu do parku spacerujemy w górę aleją wysadzaną grabami. Po lewej stronie ujrzymy majestatyczną sylwetkę ogromnej, pomnikowej lipy drobnolistnej. To najgrubsze drzewo w założeniu parkowym i choć powstało ewidentnie ze zrośnięcia dwóch mniejszych okazów to można je traktować jako jednopniowe, bowiem rozgałęzia się na wysokości ponad 2,5 metra, czyli powyżej pierśnicy (130 cm).                                                                                                                                                          park w Wiśniowej - aleja grabowa

park w Wiśniowej - pomnikowa lipa

Wiśniowa - pomnikowa lipa

park w Wiśniowej - pomnikowa lipa drobnolistna

park w Wiśniowej - pomnikowa lipa na tle kościoła

Obwód pomnikowej lipy zmierzony w kwietniu 2023 r. wynosił  830 cm, wysokość drzewa 30 metrów. Niestety, lipa w miejscu łączenia jest w znacznym stopniu wypróchniała i grozi jej rozszczepienie.

park w Wiśniowej - pień pomnikowej lipy na tle kościołapark w Wiśniowej - pień pomnikowej lipy drobnolistnej

Wędrujemy w górę na skraj parku, by przejść się chociaż fragmentem tzw. nowej alei grabowej. Aleja szczególnego uroku nabiera w porze jesieni, niemniej zrobiła na autorze tego artykułu olbrzymie wrażenie nawet wczesną wiosną.

Park w Wiśniowej - nowa aleja grabowa

Z aleją grabową sąsiaduje neoromańska kaplica grobowa z końca XIX. Zabytkowa budowla wykonana została z cegły i piaskowca, w jej podziemnej części znajduje się krypta członków rodu Mycielskich.

Wiśniowa - kaplica grobowa rodu Mycielskich

Poniżej kaplicy, w grupie trzech wiekowych dębów, rośnie słynny dąb szypułkowy „Józef” – Drzewo Roku 2016 i Europejskie Drzewo Roku 2017.

otoczenie dębu Józef z Wiśniowej

Najsłynniejszy pomnikowy dąb z Wiśniowej mierzy w obwodzie 690 cm, wysokość okazu 30 metrów, wiek wg. C. Pacyniaka – 455 lat. Drzewo to zostało dokładnie opisane w poprzednim wpisie, zapraszam do lektury artykułu „Dąb Józef z Wiśniowej„.

pomnikowy dąb Józef z Wiśniowej

Pomiędzy dwoma pomnikowymi dębami znajduje się niewielki pagórek kryjący piwnicę lodową. W jej wnętrzu przechowywano niegdyś lód pozyskiwany z pobliskich stawów.

park w Wiśniowej - piwnica lodowa

Obok lodowni rośnie egzemplarz dębu szypułkowego chroniony w formie pomnika przyrody już od 1954 roku. Od strony zachodniej dolny fragment pnia pozbawiony jest znacznego fragmentu kory, ubytek zainfekował grzyb powodujący postępujące wypróchnienie.

park w Wiśniowej - pomnikowy dąb obok Józefapark w Wiśniowej - pomnikowy dąb obok piwnicy lodowej

park w Wiśniowej - pomnikowy dąb obok piwnicy lodowej

Pień o obwodzie 635 cm (w rejestrze GDOŚ 657 cm – pewnie zmierzono nieprawidłowo od strony wschodniej lub ubytek się powiększa) oznakowano jakoś wyjątkowo nisko typową tabliczką; wysokość drzewa 30 metrów, wiek wg. C. Pacyniaka to 360 lat.

park w Wiśniowej - pień pomnikowego dębu obok piwnicy lodowej

park w Wiśniowej - pomiar obwodu pomnikowego dębu obok Józefa

Poniżej, na porośniętym trawą fragmencie parku pomiędzy opisaną wyżej lipą i dębem, rosną dwa niewielkie drzewka, przy których znajdują się nagrobki psa i kota. Czytelna jest płyta upamiętniająca psa o treści:

„NAJPIĘKNIEJSZY PIES
PANIEN MYCIELSKICH
NAJWIERNIEJSZY TOWARZYSZ
FRED
14.VIII.1893 . 24.I.1904″

fragment parku w Wiśniowej

park w Wiśniowej - nagrobek psa i kotapark w Wiśniowej - nagrobek psa

Schodzimy w dolną część założenia parkowego, mijamy starą aleję grabową i na krawędzi skarpy odnajdujemy charakterystyczny okaz pomnikowego dębu z rozległą dziuplą.

park w Wiśniowej - pomnikowy dąb niedaleko pałacu

park w Wiśniowej - pomnikowy dąb w pobliżu pałacu

Podobnie jak wszystkie pomnikowe okazy dębów został objęty ochroną w 1954 r., jego obwód wynosi 679 cm. Rozległy ubytek powstał prawdopodobnie po wypróchnieniu listwy piorunowej.

park w Wiśniowej - pień pomnikowego dębu z potężną dziuplą

Przyszedł czas na przyjrzenie się budynkowi pałacu. Obecny wygląd zawdzięcza przebudowie dokonanej w latach 1871 – 1872, fasada parkowa przedstawia się dość skromnie, od południowej strony nad głównym wejściem do pałacu widoczny jest balkon podparty czterema kolumnami.

Wiśniowa - fasada pałacu od strony parkuWiśniowa - fasada pałacu od strony drogi

Dalsza trasa prowadzi wzdłuż budynków folwarcznych, przechodzimy przez budynek bramny i naszym oczom ukazuje się najgrubszy pomnikowy okaz dębu rosnący w Wiśniowej.

Wiśniowa - budynek folwarczny

Wiśniowa - pomnikowy dąb o obwodzie 770 cm

Drzewo rośnie na skarpie, powyżej drogi do kościoła, obok bloku mieszkalnego. Jego obwód wynosi 770 cm, wiek obliczony przez C. Pacyniaka to 454 lata.

Wiśniowa - najgrubszy z pomnikowych dębów o obwodzie 770 cm

Wiśniowa - pień pomnikowego dębu o obwodzie 770 cmWiśniowa - pień pomnikowego dębu na tle budynku folwarcznego

W pobliżu zlokalizowane są jeszcze dwa pomnikowe egzemplarze dębów szypułkowych o obwodach 499 i 578 cm.

Wiśniowa - trójka pomnikowych dębów o obwodach 770, 578, 499 cm.

Wiśniowa - pomnikowe dęby o obwodach 499 i 578 cmpomnikowe dęby z Wiśniowej o obwodach 599 i 578Wiśniowa - para pomnikowych dębów o obwodach 499 i 578

Wiśniowa - pień pomnikowego dębu o obwodzie 578 cmWiśniowa - pień dębu o obwodzie 499 cm

Na koniec warto jeszcze podejść w okolice kościoła, w jego otoczeniu rośnie jeden dębów papieskich – potomek słynnego, niestety przez głupotę ludzką martwego dębu „Chrobry”. Numerowane sadzonki (tu 137) zostały wyhodowane z żołędzi poświęconych przez papieża Jana Pawła II w 2004 r.

Wiśniowa - Dąb PapieskiWiśniowa - tablica przy Dębie Papieskim