Zespół pałacowo – parkowy w Wiśniowej (pow. strzyżowski, podkarpackie).

Historia parku w Wiśniowej sięga XVI w., w późniejszych wiekach był kilkukrotnie przekomponowywany, zgodnie z panującą w danym czasie modą (relikty dawnych założeń ogrodowych można dostrzec w terenie). Obecnie największy obszar zajmuje park krajobrazowy w stylu angielskim z przełomu XVIII – XIX w., przepięknie zrewitalizowany, nieogrodzony – tym samym swobodnie dostępny do zwiedzania. Zmotoryzowani mogą zostawić pojazd na sporym parkingu poniżej kościoła (N 49°52’06.1″ , E 21°38’46.0″), stąd już tylko kilka kroków dzieli nas od czarującego fragmentu świata pełnego pomnikowych drzew (w tym słynnego „Józefa”), uroczych alejek, zabytkowych budowli.

Wiśniowa - plan założenia pałacowo - parkowego

Po wejściu do parku spacerujemy w górę aleją wysadzaną grabami. Po lewej stronie ujrzymy majestatyczną sylwetkę ogromnej, pomnikowej lipy drobnolistnej. To najgrubsze drzewo w założeniu parkowym i choć powstało ewidentnie ze zrośnięcia dwóch mniejszych okazów to można je traktować jako jednopniowe, bowiem rozgałęzia się na wysokości ponad 2,5 metra, czyli powyżej pierśnicy (130 cm).                                                                                                                                                          park w Wiśniowej - aleja grabowa

park w Wiśniowej - pomnikowa lipa

Wiśniowa - pomnikowa lipa

park w Wiśniowej - pomnikowa lipa drobnolistna

park w Wiśniowej - pomnikowa lipa na tle kościoła

Obwód pomnikowej lipy zmierzony w kwietniu 2023 r. wynosił  830 cm, wysokość drzewa 30 metrów. Niestety, lipa w miejscu łączenia jest w znacznym stopniu wypróchniała i grozi jej rozszczepienie.

park w Wiśniowej - pień pomnikowej lipy na tle kościołapark w Wiśniowej - pień pomnikowej lipy drobnolistnej

Wędrujemy w górę na skraj parku, by przejść się chociaż fragmentem tzw. nowej alei grabowej. Aleja szczególnego uroku nabiera w porze jesieni, niemniej zrobiła na autorze tego artykułu olbrzymie wrażenie nawet wczesną wiosną.

Park w Wiśniowej - nowa aleja grabowa

Z aleją grabową sąsiaduje neoromańska kaplica grobowa z końca XIX. Zabytkowa budowla wykonana została z cegły i piaskowca, w jej podziemnej części znajduje się krypta członków rodu Mycielskich.

Wiśniowa - kaplica grobowa rodu Mycielskich

Poniżej kaplicy, w grupie trzech wiekowych dębów, rośnie słynny dąb szypułkowy „Józef” – Drzewo Roku 2016 i Europejskie Drzewo Roku 2017.

otoczenie dębu Józef z Wiśniowej

Najsłynniejszy pomnikowy dąb z Wiśniowej mierzy w obwodzie 690 cm, wysokość okazu 30 metrów, wiek wg. C. Pacyniaka – 455 lat. Drzewo to zostało dokładnie opisane w poprzednim wpisie, zapraszam do lektury artykułu „Dąb Józef z Wiśniowej„.

pomnikowy dąb Józef z Wiśniowej

Pomiędzy dwoma pomnikowymi dębami znajduje się niewielki pagórek kryjący piwnicę lodową. W jej wnętrzu przechowywano niegdyś lód pozyskiwany z pobliskich stawów.

park w Wiśniowej - piwnica lodowa

Obok lodowni rośnie egzemplarz dębu szypułkowego chroniony w formie pomnika przyrody już od 1954 roku. Od strony zachodniej dolny fragment pnia pozbawiony jest znacznego fragmentu kory, ubytek zainfekował grzyb powodujący postępujące wypróchnienie.

park w Wiśniowej - pomnikowy dąb obok Józefapark w Wiśniowej - pomnikowy dąb obok piwnicy lodowej

park w Wiśniowej - pomnikowy dąb obok piwnicy lodowej

Pień o obwodzie 635 cm (w rejestrze GDOŚ 657 cm – pewnie zmierzono nieprawidłowo od strony wschodniej lub ubytek się powiększa) oznakowano jakoś wyjątkowo nisko typową tabliczką; wysokość drzewa 30 metrów, wiek wg. C. Pacyniaka to 360 lat.

park w Wiśniowej - pień pomnikowego dębu obok piwnicy lodowej

park w Wiśniowej - pomiar obwodu pomnikowego dębu obok Józefa

Poniżej, na porośniętym trawą fragmencie parku pomiędzy opisaną wyżej lipą i dębem, rosną dwa niewielkie drzewka, przy których znajdują się nagrobki psa i kota. Czytelna jest płyta upamiętniająca psa o treści:

„NAJPIĘKNIEJSZY PIES
PANIEN MYCIELSKICH
NAJWIERNIEJSZY TOWARZYSZ
FRED
14.VIII.1893 . 24.I.1904″

fragment parku w Wiśniowej

park w Wiśniowej - nagrobek psa i kotapark w Wiśniowej - nagrobek psa

Schodzimy w dolną część założenia parkowego, mijamy starą aleję grabową i na krawędzi skarpy odnajdujemy charakterystyczny okaz pomnikowego dębu z rozległą dziuplą.

park w Wiśniowej - pomnikowy dąb niedaleko pałacu

park w Wiśniowej - pomnikowy dąb w pobliżu pałacu

Podobnie jak wszystkie pomnikowe okazy dębów został objęty ochroną w 1954 r., jego obwód wynosi 679 cm. Rozległy ubytek powstał prawdopodobnie po wypróchnieniu listwy piorunowej.

park w Wiśniowej - pień pomnikowego dębu z potężną dziuplą

Przyszedł czas na przyjrzenie się budynkowi pałacu. Obecny wygląd zawdzięcza przebudowie dokonanej w latach 1871 – 1872, fasada parkowa przedstawia się dość skromnie, od południowej strony nad głównym wejściem do pałacu widoczny jest balkon podparty czterema kolumnami.

Wiśniowa - fasada pałacu od strony parkuWiśniowa - fasada pałacu od strony drogi

Dalsza trasa prowadzi wzdłuż budynków folwarcznych, przechodzimy przez budynek bramny i naszym oczom ukazuje się najgrubszy pomnikowy okaz dębu rosnący w Wiśniowej.

Wiśniowa - budynek folwarczny

Wiśniowa - pomnikowy dąb o obwodzie 770 cm

Drzewo rośnie na skarpie, powyżej drogi do kościoła, obok bloku mieszkalnego. Jego obwód wynosi 770 cm, wiek obliczony przez C. Pacyniaka to 454 lata.

Wiśniowa - najgrubszy z pomnikowych dębów o obwodzie 770 cm

Wiśniowa - pień pomnikowego dębu o obwodzie 770 cmWiśniowa - pień pomnikowego dębu na tle budynku folwarcznego

W pobliżu zlokalizowane są jeszcze dwa pomnikowe egzemplarze dębów szypułkowych o obwodach 499 i 578 cm.

Wiśniowa - trójka pomnikowych dębów o obwodach 770, 578, 499 cm.

Wiśniowa - pomnikowe dęby o obwodach 499 i 578 cmpomnikowe dęby z Wiśniowej o obwodach 599 i 578Wiśniowa - para pomnikowych dębów o obwodach 499 i 578

Wiśniowa - pień pomnikowego dębu o obwodzie 578 cmWiśniowa - pień dębu o obwodzie 499 cm

Na koniec warto jeszcze podejść w okolice kościoła, w jego otoczeniu rośnie jeden dębów papieskich – potomek słynnego, niestety przez głupotę ludzką martwego dębu „Chrobry”. Numerowane sadzonki (tu 137) zostały wyhodowane z żołędzi poświęconych przez papieża Jana Pawła II w 2004 r.

Wiśniowa - Dąb PapieskiWiśniowa - tablica przy Dębie Papieskim

Dąb Józef z Wiśniowej (pow. strzyżowski, podkarpackie).

Z początkiem czerwca rozpoczęło się głosowanie na Drzewo Roku 2023. Konkurs ma na celu promowanie ciekawych egzemplarzy drzew, z niezwykłą historią – niekoniecznie tych najgrubszych i najstarszych. Zwycięski okaz będzie brał udział w plebiscycie na Europejskie Drzewo Roku 2024. Współzawodnictwo w roku 2016 wygrał dąb szypułkowy „Józef” z Wiśniowej (pow. strzyżowski, podkarpackie), rok później został pierwszym Europejskim Drzewem Roku pochodzącym z Polski. Dumni mieszkańcy przypominają o tym każdemu przejeżdżającemu przez wieś kierowcy; zainteresowanych bliższym poznaniem „Józefa” doprowadzą drogowskazy.

tablica przy wjeździe do Wiśniowej

drogowskaz do dębu Józef z Wiśniowej

Dąb „Józef” rośnie w górnej (północnej) części wspaniałego założenia parkowego, w towarzystwie dwóch innych wiekowych egzemplarzy, 70 m poniżej kaplicy grobowej rodziny Mycielskich. Zmotoryzowani mogą zostawić auto na parkingu poniżej lub powyżej kościoła i spacerem udać się ok. 100 – 150 m na wschód.

GPS N 49°52’07.4″, E 21°38’38.7″

otoczenie dębu Józef z Wiśniowej

Dąb Józef na tle kościoła w Wiśniowej

pomnikowy dąb Józef z Wiśniowej

Najsłynniejszy dąb z wiśniowieckiego parku nosi imię na cześć Józefa Mehoffera, malarza i artysty okresu Młodej Polski, ucznia Jana Matejki. Mehoffer często bywał w zespole pałacowo – parkowym w Wiśniowej, zachwycony wiekowymi dębami umieścił wizerunek „Józefa” na rewersie stuzłotowego banknotu, wyemitowanego w 1932 i wprowadzonego do powszechnego obiegu w 1934 roku. Obecnie ciężko znaleźć jakieś podobieństwo do pokroju opisywanego dębu z początku XX w., widać że przed laty miał znacznie niżej osadzoną koronę.

100_złotych_1934_r._REWERS

zdjęcie banknotu pochodzi z Wikipedii.

W czasie okupacji hitlerowskiej wnętrze „Józefa” służyło jako kryjówka dla dwóch żydowskich braci o nazwisku Hymi. Ta na wpół legendarna historia została potwierdzona przez badania prowadzone przez Natalię Romik. Na miejsce sprowadzono auto z wysięgnikiem koszowym i zajrzano do pustego wnętrza dębu. Wykryto w nim pięć półek – cztery drewniane i jedną metalową, które pozwalały ukryć się dwójce uciekinierów przed śmiercią z rąk nazistów. Do wnętrza dostawali się przez zarośniętą obecnie dziuplę, pożywienie dostarczała im Rozalia Proszak.

Dąb Józef - Europejskie Drzewo Roku 2017Wiśniowa - dąb Józefkorona dębu Józef z Wiśniowej

Dąb „Józef” już od 1954 r. posiada status pomnika przyrody. Został prawidłowo oznaczony właściwą tabliczką, w pobliżu drzewa umieszczono tablicę z historią pomnikowego okazu oraz rzeźbioną pamiątkę z napisem DĄB JÓZEF DRZEWO ROKU 2016.

tekst tablicy stojącej obok dębu JózefDąb Józef - Drzewo Roku 2016„Józef” charakteryzuje się długim walcowatym pniem oczyszczonym z gałęzi do wysokości kilkunastu metrów, z kilkoma ubytkami, rozległą listwą piorunową i ogromnymi dziuplami z miejscu pierwszego rozgałęzienia. Korona dębu wąska, rozwinięta pionowo z widocznymi bliznami po cięciach pielęgnacyjnych, typowa dla drzew rosnących w zwarciu.

pień dębu Józef z Wiśniowej

Wiśniowa - pień pomnikowy dąb Józefpień dębu Józef z widoczną listwą piorunowąlistwa piorunowa na pniu dębu Józef

Obwód „Józefa” zmierzony w kwietniu 2023 r. wynosił 690 cm, wysokość drzewa 30 metrów. Jego wiek – 650 lat – podany na tablicy pod koroną dębu i w Internecie należy uznać za przeszacowany. Wiśniowiecki starodrzew badał metodami naukowymi Cezary Pacyniak (Najstarsze drzewa w Polsce, 1992 r.) i obliczył wiek dwóch dębów (prawdopodobnie „Józefa” i pomnikowego sąsiada) na 416 i 321 lat dla roku 1984. Dodając brakujące 39 lat do 2023 r. uzyskamy prawidłowy wiek bohatera dzisiejszego artykułu wynoszący 455 lat.

pomiar obwodu dębu Józef z Wiśniowej

pomiar obwodu dębu Józef

„Józef” jest niezwykle cennym, ale nie jedynym pomnikiem przyrody w parku w Wiśniowej. Pozostałe okazy opiszę w kolejnym artykule.