Pomniki przyrody w Bystrzycy Dolnej (gm. Świdnica, dolnośląskie).

Na Dolnym Śląsku jest wiele miejscowości posiadających w nazwie słowo „Bystrzyca„, zarówno w formie samodzielnej, czy też z przymiotnikiem (np. Bystrzyca Kłodzka, Nowa Bystrzyca, itp.). Równie często to nazwy rzek bądź pomniejszych cieków wodnych (Bystrzyca, Bystrzyca Dusznicka, itp.). W dzisiejszym artykule opiszę pomnikowe drzewa rosnące w Bystrzycy Dolnej – wsi graniczącej z miastem Świdnica – siedzibą władz powiatowych i gminnych (dolnośląskie). W południowej części tego sioła znajduje się pałac z 2 poł. XVI w., przebudowany gruntownie i rozbudowany w 1870 r.

pałac w Bystrzycy Dolnejfasada pałacu w Bystrzycy DolnejBudowlę otacza park krajobrazowy z przełomu XVIII i XIX w. o powierzchni ok. 5 ha z drzewostanem o przewadze gatunków rodzimych. Na mocy Uchwały nr XLVIII/488/2021 Rady Gminy Świdnica z dnia 28 października 2021 r. do ochrony pomnikowej powołano kilka drzew rosnących na terenie parku i w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Są łatwe do odnalezienia pomimo braku jakiegokolwiek oznakowania, większość zgrupowana jest pomiędzy drogą a fasadą pałacu. Idąc od strony parkingu poniżej kościoła najpierw natrafimy na grupę dwóch cisów pospolitych o formie krzewiastej, wielopniowej.

GPS N 50°48′2.1″ , E 16°28′18.8″

Bystrzyca Dolna - pomnikowy cis nr 1

Bystrzyca Dolna - pnie pomnikowego cisa nr 1

pnie pomnikowego cisa nr 1 z Bystrzycy Dolnej

Obwód pnia pierwszego cisa na wys. 5 cm wynosi 400 cm. Obwody poszczególnych pni na wysokości 130 cm to: 80, 85, 80, 72, 73, 45, 60 i 90 cm. Obwód pnia drugiego cisa na wys. 5 cm wynosi 275 cm. Obwody poszczególnych przewodników na wysokości 130 cm to: 80,  82, 90 i 74 cm. Wysokość okazów to 10 i 6 metrów.

Bystrzyca Dolna - pomnikowy cis nr 2

Tuż przy drugim cisie znajduje się pomnikowy okaz wiązu szypułkowego o obwodzie 320 cm i wysokości 30 metrów. Drzewo charakteryzuje się sporą wysokością i dobrze wykształconymi, typowymi dla wiązów podporami u nasady pnia.

Bystrzyca Dolna - pomnikowy wiązBystrzyca Dolna - pień pomnikowego wiązu na tle pomnikowych cisówBystrzyca Dolna - pień pomnikowego wiązuKilka metrów obok rośnie kolejny pomnikowy okaz – jesion wyniosły o obwodzie 490 cm i wysokości 18 metrów. U nasady pnia można zaobserwować silnie rozwinięte nabiegi korzeniowe.

Bystrzyca Dolna - pomnikowy jesion i grabBystrzyca Dolna - pomnikowy jesion

Bystrzyca Dolna - pień pomnikowego jesionu wyniosłegoBystrzyca Dolna - pień pomnikowego jesionuW niewielkiej odległości od jesionu, przy ogrodzeniu od strony drogi, zlokalizowany jest pomnikowy grab pospolity. Drzewo jest nieznacznie pochylone w kierunku jezdni, posiada silnie rozbudowaną, parasolowatą koronę o rozpiętości 15 metrów. Obwód pnia na wysokości 130 cm wynosi  215 cm, wysokość drzewa 15 metrów.

Bystrzyca Dolna - pomnikowy grab pospolityBystrzyca Dolna - pomnikowy grabBystrzyca Dolna - pień pomnikowego grabuLipa drobnolistna rosnąca przy murowanym ogrodzeniu, we wschodnim narożniku parku posiada status pomnika przyrody od sierpnia 2008 r. Drzewo mierzy w obwodzie 518 cm, wysokość okazu 26 metrów.

Bystrzyca Dolna - pomnikowa lipa drobnolistna

Bystrzyca Dolna - pomnikowa lipaBystrzyca Dolna - pień pomnikowej lipy drobnolistnejBystrzyca Dolna - pień pomnikowej lipyW północnym narożniku parku, przy gruntowej drodze prowadzącej do kościoła, rośnie okazały dąb szypułkowy – kolejne drzewo, które uzyskało status pomnika przyrody w październiku 2021 r.

GPS N 50°48′25.9″ , E 16°28′14.4″

Bystrzyca Dolna - pomnikowy dąb o obwodzie 580 cm Dąb mierzy w obwodzie 580 cm, wysokość drzewa 22 metry. Na wysokości 0,8 m od podstawy do 2,5 m znajduje się ubytek wgłębny w pniu, otwarty z wypróchnieniem, w przeszłości wypalony ogniem.

Bystrzyca Dolna - pień pomnikowego dębu o obwodzie 580 cmBystrzyca Dolna - ubytek w pniu pomnikowego dębu o obwodzie 580 cm

Przy tej samej drodze gruntowej, 80 m na północny – wschód od pomnikowego dębu, rośnie drugi sędziwy egzemplarz objęty ochroną pomnikową. Okaz mierzy w obwodzie 564 cm, wysokość dębu 25 metrów, na pniu wisi stara tabliczka z godłem i napisem „Pomnik Przyrody”.

Bystrzyca Dolna - pomnikowy dąb o obwodzie 564 cmBystrzyca Dolna - pień pomnikowego dębu szypułkowego o obwodzie 564 cmIstnieje duży problem z lokalizacją drugiej pomnikowej lipy o obwodzie 380 cm mającej rosnąć przy stawie, obok zabudowań folwarcznych pałacu. Według mapy GDOŚ w tej lokalizacji znajduje się pomnikowa topola biała o obwodzie 503 cm. Gruba lipa (być może ta pomnikowa – brak oznakowania) rośnie w głębi działki.

Bystrzyca Dolna - topola białaBystrzyca Dolna - prawdopodobnie druga pomnikowa lipa

Park przypałacowy w Przerzeczynie – Zdroju (gm. Niemcza, dolnośląskie).

Położony u podnóża Wzgórz Szklarskich Przerzeczyn – Zdrój to duża wieś w gminie Niemcza (pow. dzierżoniowski, dolnośląskie) założona w 1246 r. Odkryte w 1802 r. źródła wód mineralnych przyczyniły się do powstania niewielkiego uzdrowiska, lecz nie jest to jedyny powód by odwiedzić miejscowość. Cennym zabytkiem Przerzeczyna – Zdroju jest gotycki kościół z XV w. z bardzo bogatą kolekcją renesansowych i barokowych płyt nagrobnych wmurowanych w zewnętrzną elewację świątyni i ogrodzenie.

płyty nagrobne na elewacji zewnętrznej kościoła w Przerzeczynie-Zdrojuepitafia na ogrodzeniu kościoła w Przerzeczynie-Zdroju

W pobliżu kościoła znajduje się pałac z 1906 r. (ul. Zdrojowa 15) wybudowany na miejscu wcześniejszej budowli. Po 1945 r. budynek przejął PGR, przekształcony później w Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej (POHZ); obecnie nieużytkowany.

pałac w Przerzeczynie-Zdroju

Pałac otacza park krajobrazowy o powierzchni ok. 3,4 ha z drzewostanem bogatym w egzotyczne gatunki. Ochroną pomnikową objęto 7 okazów drzew: 3 cisy pospolite, 2 dęby szypułkowe, buk pospolity i platan klonolistny. Wydawać by się mogło, że siedem pomników przyrody w niewielkim parku to dużo, jednak na status pomnika przyrody zasługuje przynamniej drugie tyle okazów drzew. Wchodząc do parku przez bramę od ul. Zdrojowej (a raczej przez dziurę w ogrodzeniu w jej pobliżu) mamy przyjemność przespacerować się urokliwą alejką obsadzoną obustronnie grabami.

aleja grabowa w Przerzeczynie-Zdroju latem

aleja grabowa w Przerzeczynie-Zdroju zimą

Po prawej stronie rośnie dorodny klon jawor (404 cm w obwodzie), na wprost pierwsze pomnikowe drzewo – platan klonolistny.

Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy platan klonolistny

Drzewo mierzy w obwodzie 400 cm, wysokość platana 24 metry, pień częściowo pokryty bluszczem.

Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy platanPrzerzeczyn-Zdrój - pień pomnikowego platana

Na prawo od platana rośnie pierwszy z trzech pomnikowych cisów pospolitych. Okaz mierzy w obwodzie 245 cm, wysokość cisa 15 metrów.

Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy cis nr 1 zimą

Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy cis nr 1Przerzeczyn-Zdrój - pień pomnikowego cisa nr 1

Spacerując ocienioną alejką wzdłuż zabudowań gospodarczych mijamy pięknego platana klonolistnego, nieco dalej potężny (pod względem obwodu i wysokości) okaz grabu pospolitego.

Przerzeczyn-Zdrój - pień okazałego platanaPrzerzeczyn-Zdrój - okazały grabPrzerzeczyn-Zdrój - pień okazałego grabu

W pobliżu, schowany pomiędzy krzewami i samosiejkami, znajduje się drugi pomnikowy okaz cisa pospolitego o obwodzie 205 cm i wysokości 18 metrów.

Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy cis nr 2Przerzeczyn-Zdrój - pień pomnikowego cisa nr 2

W sąsiedztwie cisa rosną dwa okazałe tulipanowce amerykańskie, grubszy z nich mierzy w obwodzie aż 397 cm.

Przerzeczyn-Zdrój - okazały tulipanowiec amerykańskiPrzerzeczyn-Zdrój - pomiar obwodu tulipanowca

Przecinamy niewielką polankę i kierujemy się do ogromnego buka pospolitego posiadającego status pomnika przyrody. Drzewo mierzy w obwodzie 567 cm, wysokość okazu 28 metrów.

Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy buk pospolityPrzerzeczyn-Zdrój - pień pomnikowego buka latemPrzerzeczyn-Zdrój - pomiar obwodu pomnikowego buka

Kilkanaście metrów od pomnikowego buka znajduje się skupisko cisów o formie krzewiastej chronione jako pomnik przyrody.

Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy cis nr 3Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy cis w odmianie krzewiastejPrzerzeczyn-Zdrój - pnie pomnikowego cisa w odm. krzewiastej

Na północ od pałacu rosną dwa pomnikowe dęby o obwodach 380 i 408 cm.

Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy dąb nr 1Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy dąb szypułkowy nr 1Przerzeczyn-Zdrój - pień pomnikowego dębu nr 1Przerzeczyn-Zdrój - pomnikowy dąb nr 2Przerzeczyn-Zdrój - pień pomnikowego dębu nr 2

Obchodzimy pałac od strony zachodniej, po drodze mijając nietypowo uformowane platany klonolistne.

Przerzeczyn-Zdrój - nietypowo uformowane platany

W zadrzewieniu, na wysokości południowo – zachodniego narożnika pałacu rośnie perełka dendrologiczna – buk pospolity w odmianie strzępolistnej o obwodzie aż 421 cm.

Przerzeczyn-Zdrój - buk w odm. strzępolistnej zimąPrzerzeczyn-Zdrój - pień buka w odmianie strzępolistnejliście buka w odmianie strzępolistnej

Wracamy w kierunku platana i alei grabowej. W tej części parku wyróżnia się strzelisty okaz żywotnika.

Przerzeczyn-Zdrój - okazały żywotnik

Pozostałe pomniki przyrody w Przerzeczynie-Zdroju zostaną opisane w następnym artykule.