Archiwum kategorii: Przyroda nieożywiona

Wodospad przy Młynie w Iwli (gm. Dukla, podkarpackie).

Opublikowany przez
Odpowiedz

Zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody wodospady, obok źródeł, wywierzysk, skał, głazów narzutowych, jarów i jaskiń mogą być powoływane do ochrony w formie pomnika przyrody nieożywionej. Najwyższe i najbardziej spektakularne polskie wodospady zwykle znajdują się w granicach parków narodowych (wodospady tatrzańskie, wodospad Kamieńczyka, Szklarki), bądź rezerwatów przyrody (wodospad Wilczki). Siłą rzeczy te pomnikowe nie będą już takie zjawiskowe, niemniej nadal interesujące i atrakcyjne pod względem przyrodniczym i turystycznym.

Najbardziej znanym wodospadem Beskidu Niskiego jest Wodospad przy Młynie, zlokalizowany na potoku Iwielka, na peryferiach wsi Iwla (gmina Dukla, pow. krośnieński, podkarpackie).

GPS N 49°32’44.3″ , E 21°37’04.7″

Wodospad przy Młynie w Iwli

200 m powyżej progu wodospadu znajduje się ujście Potoku Czernickiego do Iwielki, połączone wody spływają niewielkimi kaskadami po odsłoniętych skałach.

potok Iwielka powyżej wodospadu

Próg wodospadu mierzy 6 metrów szerokości, woda spada z wysokości 4,5 m do U – kształtnego zagłębienia o wymiarach 15 na 20 metrów.

próg wodospadu w Iwli

wodospad w Iwli widziany z lewego brzeguwody Iwielki spadające do kotła eworsyjnegowodospad w Iwliwodospad w Iwli o wysokości ponad 4 metrówIwla - Wodospad przy MłynieWodospad przy Młynie we wsi Iwlakocioł eworsyjny poniżej Wodospadu przy Młynie

Dalej potok przepływa przez zwężony przesmyk skalny niewielką kaskadą o łącznej wysokości ok. 1,5 m i wpada do oczka wodnego, także otoczonego stromymi brzegami.

dolina Iwielki poniżej wodospadu

Strome zbocza skalne przy wodospadzie zbudowane są z poziomych, bardzo wyraźnych warstw osadowych fliszu jednostki śląskiej. W górnej części to bezwapniste łupki menilitowe, brunatne lub czekoladowe, z wysiękami substancji ropopochodnych (bitumitów), po zwietrzeniu rozpadające się na liściaste płytki. W dolnej części odsłonięcia występuje poziom rogowców tworzących kilkunastocentymetrowe wkładki wśród liściastych łupków. Rogowce są pasiaste i towarzyszą im niekiedy margle krzemieniste.

zbocze zbudowane z warstw menilitowych przy wodospadzie w Iwli

skały fliszowe przy Wodospadzie przy Młynie

Wodospad w Iwli posiada status pomnika przyrody nieożywionej na mocy Rozporządzenia Wojewody Podkarpackiego z dnia 15 lutego 2002 r. Ochroną objęto odcinek rzeki Iwielka od km 16+640 do km 16+560 o  powierzchni 0,052 ha, stanowiące część działki ewidencyjnej o numerze 802 wsi Iwla. Tablice z opisem tego geostanowiska znajdują się na lewym (północnym) brzegu potoku.

tablica przy wodospadzie w Iwlitablica ścieżki rowerowej przy wodospadzie w Iwli

Nazwa pomnika przyrody nawiązuje do zrujnowanego młyna, którego fundamenty można odnaleźć na prawym brzegu, ok. 30 m poniżej progu wodospadu.

ruiny młyna poniżej wodospadu w Iwli

Niemniej interesujący jest fragment Iwielki poniżej chronionej części, woda spływa tu po odsłoniętych skałach, na przemian po przewężeniach i oczkach wodnych.

potok Iwielka poniżej wodospaduwody potoku Iwielka płynące po warstwach menilitowychodsłonięte skały fliszowe poniżej wodospadu

W powiecie krośnieńskim znajduje się jeszcze jeden pomnikowy wodospad opisany w artykule „Wodospad Trzy Wody w Kamborni„.

Źródło „Bełkotka” w Iwoniczu – Zdroju (pow. krośnieński, podkarpackie).

Opublikowany przez
Odpowiedz

Iwonicz – Zdrój to jedno z najstarszych polskich uzdrowisk znane od 1578 r. Liczne źródła wysokozmineralizowanych wód leczniczych służą do inhalacji, kuracji pitnych i kąpielowych oraz do produkcji iwonickiej soli leczniczej oraz kosmetyków. Najwcześniej opisanym iwonickim źródłem jest „Bełkotka” położona u podnóża południowego stoku Winiarskiej Góry, ok. 700 m o centrum uzdrowiska. Prowadzi do niego utwardzona i oświetlona ścieżka przyrodnicza, z ławkami i tablicami edukacyjnymi.

mapa ścieżki edukacyjnej w Iwoniczu - Zdroju

„Bełkotka” usytuowana jest ok. 1 metr poniżej poziomu drogi, z obu stron prowadzą do niego kamienne schodki, wkomponowane w kamienno – metalowe ogrodzenie. Głębokość wody wynosi ok. 1,7 m, pH 7,3 przy mineralizacji 353 mg/l.

źródło Bełkotka w Iwoniczu - Zdroju

Na wyeksponowanej ścianie ustawiono rzeźbiony w kamieniu wizerunek Wincentego Pola, a poniżej tekst jego wiersza.

pomnik przyrody - źródło Bełkotka

wiersz W. Pola nad źródłem Bełkotka

Przy źródle ustawiono tablicę edukacyjną opisującą historię tego miejsca.

tablica ścieżki edukacyjnej przy źródle Bełkotkatekst tablicy edukacyjnej przy źródle Bełkotka

Ewenementem charakterystycznym dla „Bełkotki” jest wydobywający się z wody gaz ziemny, składający się głównie z metanu i niewielkiej ilości dwutlenku węgla, etanu i propanu. W dawnych czasach wydzielanie gazu było tak intensywne, że towarzyszyły mu głośne bulgoczące dźwięki – stąd wzięła się nazwa źródła. Gaz dawał się zapalić co stanowiło niezwykłą atrakcję dla przybywających w te miejsce turystów i kuracjuszy. Obecnie ilość wydobywającego się gazu jest zbyt mała by go zapalić, raptem co kilkanaście sekund na powierzchni wody pojawiają się bąbelki.

bąbelki metanu na Bełkotcegaz wydobywający się ze źródła Bełkotkabąble gazu wydobywające się ze źródła Bełkotka

Powyżej źródła znajduje się altana, a przy niej tablica szlaku geoturystycznego Geokarpaty. Można się z niej dowiedzieć, że „Bełkotka znajduje się w miejscu, gdzie erozja odsłoniła granicę pomiędzy porowatymi gazo-, ropo, i wodonośnymi piaskowcami ciężkowickimi i zalegającymi na nich szczelnymi, pstrymi łupkami i piaskowcami cieńkoławicowymi. Dlatego na dnie doliny może dochodzić do wypływu gazu ziemnego, a miejscami ropy„.

Iwonicz - Zdrój - źródło Bełkotkatablica szlaku geoturystycznego przy Bełkotce

„Bełkotka” uzyskała status pomnika przyrody nieożywionej już w 1966 r. na mocy Orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie NR RL-VI-11/1/P/176/66 z 14 marca 1966 r.