Pomnikowe głazy narzutowe w dolinie Grabianki (gm. Tolkmicko).

Tereny gminy Tolkmicko (pow. elbląski, warmińsko – mazurskie) charakteryzują się wyjątkowo zróżnicowanym krajobrazem. Większą część obszaru stanowi Zalew Wiślany (ponad 52%) – odcięty Mierzeją Wiślaną fragment Morza Bałtyckiego. Ponad Zalewem góruje Wysoczyzna Elbląska – rozległy płat falistej moreny dennej z zespołami pagórków zwanych drumlinami, wznoszący się prawie 200 m n.p.m.

Wysoczyzna pocięta jest siecią licznych dolin, wąwozów i jarów utworzonych przez płynące potoki. Działalność erozyjna wód płynących spowodowała odsłonięcie w wielu miejscach głazów narzutowych. Duże zgrupowania pomnikowych eratyków można podziwiać wędrując wzdłuż Grabianki. Wzdłuż tego strumienia wiedzie tzw. „Czarna Droga”, jej fragmentem poprowadzono czerwony szlak z Kadyn do Tolkmicka, ponadto dwa szlaki rowerowe.

W dolnym biegu Grabianka silnie meandruje. W korycie rzeczki zalega wiele głazów, które upodobniają ją do górskiego potoku. Duże głazy znajdziemy również przy samej drodze.

Wędrując w górę biegu rzeczki dochodzimy na skraj rezerwatu „Bu­ki Wysoczyzny Elbląskiej”. Przez Grabiankę przerzucono uroczy mostek oraz ustawiono tablicę informacyjną.

Przy zachodniej (przeciwnej) granicy rezerwatu leży największy w powiecie elbląskim eratyk o nazwie „Kamień Złotego Wina”. Problem w tym, że rezerwat ma charakter ścisły i nie jest udostępniony do zwiedzania. Jeśli koniecznie chcemy zobaczyć ten olbrzymi głaz, najlepiej zrobić to od strony wsi Ostrogóra.

GPS N 54°16′38.45″, E 19°30′10.41″

Głaz mierzy w obwodzie 14.2 m, wysokość eratyku 2.4 m. Zbudowany jest alandzkiego granitu rapakiwi.

W dalszej części wędrówki wzdłuż Grabianki nie brakuje dużych głazów narzutowych, których obwód dochodzi do 10 metrów. Niestety nie są w żaden sposób oznakowane i można się tylko domyślać, które objęto ochroną pomnikową. W rejestrze pomników przyrody figuruje 13 grup i pojedynczych głazów zlokalizowanych w rejonie potoku.

Niektóre z głazów kryją się w gęstwinie zarośli. Po sezonie wegetacyjnym są z pewnością łatwiejsze do odnalezienia.

W okolicy Czarnej Drogi podziwiać można również pomniki przyrody ożywionej. Poniżej okaz świerku i wiązu z charakterystyczną tabliczką.

Wiele pomnikowych głazów narzutowych, w tym najbardziej znany „Diabelski Kamień„, zalega w korycie Srebrnego Potoku, przepływającym przez „Las Bażantarnia” w Elblągu. Więcej szczegółów w następnym artykule.

Święty Kamień w Zalewie Wiślanym (gm. Tolkmicko).

Jedną z głównych atrakcji okolic Tolkmicka jest Święty Kamień – olbrzymi eratyk będący pomnikiem przyrody nieożywionej. Głaz ten leży w wodach Zalewu Wiślanego, ok. 4 kilometry od Tolkmicka, w kierunku Fromborka.

GPS N 54°20′25.75″, E 19°34′39.95″

Święty Kamień oddalony jest ok. 25 m od plaży (odległość zależy od stanu wody w Zalewie Wiślanym); woda przy samym głazie ledwie sięga kolan, więc nie brakuje amatorów pragnących się na niego wdrapać.

Obwód pomnikowego głazu wynosi 13.8, wysokość 2.2 m. Ochroną pomnikową został objęty w listopadzie 1962 r.

Materiał budujący głaz to grubo- i drobnoziarnisty gnejs oczkowy o wybitnie kierunkowym ułożeniu ziaren. Jasnoszare oraz różowawe skalenie ułożone są w wydłużone pakiety o soczewkowatych kształtach. Wśród nich występuje ciemnoszary kwarc. Całość poprzedzielana jest smugami drobnoziarnistych, wydłużonych skupień minerałów ciemnych: piroksenów, amfiboli i biotytu (źródło).

Do pomnikowego eratyku można się dostać na kilka sposobów. Zmotoryzowanym polecam drogę z Tolkmicka do leśniczówki Nowy Wiek (przedłużenie ul. Morskiej); ok. 700 m za nią znajduje się niewielki parking z namalowanym na drzewie drogowskazem.

Dalej schodzimy piechotą przez piękny wąwóz – charakterystyczny element krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej.

Po drodze mijamy okaz buka pospolitego – pomnik przyrody o obwodzie 336 cm i wysokości 31 m.

Dochodzimy do torów kolejowych i skręcamy w lewo. Po 100 m wypatrujemy tablicy z opisem Świętego Kamienia.

Z okolicy głazu rozciągają się wspaniałe widoki na Zalew Wiślany oraz na pobliski Frombork.

W gminie Tolkmicko jest jeszcze jeden pomnikowy eratyk o podobnych rozmiarach. Nazywany jest „Kamieniem Świętego Wina”, a zlokalizowany jest w rezerwacie „Buki Wysoczyzny Elbląskiej”. Więcej o nim i o innych głazach narzutowych w następnym artykule.