Wodospad przy Młynie w Iwli (gm. Dukla, podkarpackie).

Zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody wodospady, obok źródeł, wywierzysk, skał, głazów narzutowych, jarów i jaskiń mogą być powoływane do ochrony w formie pomnika przyrody nieożywionej. Najwyższe i najbardziej spektakularne polskie wodospady zwykle znajdują się w granicach parków narodowych (wodospady tatrzańskie, wodospad Kamieńczyka, Szklarki), bądź rezerwatów przyrody (wodospad Wilczki). Siłą rzeczy te pomnikowe nie będą już takie zjawiskowe, niemniej nadal interesujące i atrakcyjne pod względem przyrodniczym i turystycznym.

Najbardziej znanym wodospadem Beskidu Niskiego jest Wodospad przy Młynie, zlokalizowany na potoku Iwielka, na peryferiach wsi Iwla (gmina Dukla, pow. krośnieński, podkarpackie).

GPS N 49°32’44.3″ , E 21°37’04.7″

Wodospad przy Młynie w Iwli

200 m powyżej progu wodospadu znajduje się ujście Potoku Czernickiego do Iwielki, połączone wody spływają niewielkimi kaskadami po odsłoniętych skałach.

potok Iwielka powyżej wodospadu

Próg wodospadu mierzy 6 metrów szerokości, woda spada z wysokości 4,5 m do U – kształtnego zagłębienia o wymiarach 15 na 20 metrów.

próg wodospadu w Iwli

wodospad w Iwli widziany z lewego brzeguwody Iwielki spadające do kotła eworsyjnegowodospad w Iwliwodospad w Iwli o wysokości ponad 4 metrówIwla - Wodospad przy MłynieWodospad przy Młynie we wsi Iwlakocioł eworsyjny poniżej Wodospadu przy Młynie

Dalej potok przepływa przez zwężony przesmyk skalny niewielką kaskadą o łącznej wysokości ok. 1,5 m i wpada do oczka wodnego, także otoczonego stromymi brzegami.

dolina Iwielki poniżej wodospadu

Strome zbocza skalne przy wodospadzie zbudowane są z poziomych, bardzo wyraźnych warstw osadowych fliszu jednostki śląskiej. W górnej części to bezwapniste łupki menilitowe, brunatne lub czekoladowe, z wysiękami substancji ropopochodnych (bitumitów), po zwietrzeniu rozpadające się na liściaste płytki. W dolnej części odsłonięcia występuje poziom rogowców tworzących kilkunastocentymetrowe wkładki wśród liściastych łupków. Rogowce są pasiaste i towarzyszą im niekiedy margle krzemieniste.

zbocze zbudowane z warstw menilitowych przy wodospadzie w Iwli

skały fliszowe przy Wodospadzie przy Młynie

Wodospad w Iwli posiada status pomnika przyrody nieożywionej na mocy Rozporządzenia Wojewody Podkarpackiego z dnia 15 lutego 2002 r. Ochroną objęto odcinek rzeki Iwielka od km 16+640 do km 16+560 o  powierzchni 0,052 ha, stanowiące część działki ewidencyjnej o numerze 802 wsi Iwla. Tablice z opisem tego geostanowiska znajdują się na lewym (północnym) brzegu potoku.

tablica przy wodospadzie w Iwlitablica ścieżki rowerowej przy wodospadzie w Iwli

Nazwa pomnika przyrody nawiązuje do zrujnowanego młyna, którego fundamenty można odnaleźć na prawym brzegu, ok. 30 m poniżej progu wodospadu.

ruiny młyna poniżej wodospadu w Iwli

Niemniej interesujący jest fragment Iwielki poniżej chronionej części, woda spływa tu po odsłoniętych skałach, na przemian po przewężeniach i oczkach wodnych.

potok Iwielka poniżej wodospaduwody potoku Iwielka płynące po warstwach menilitowychodsłonięte skały fliszowe poniżej wodospadu

W powiecie krośnieńskim znajduje się jeszcze jeden pomnikowy wodospad opisany w artykule „Wodospad Trzy Wody w Kamborni„.

Pomnikowy dąb z Lubatowej (gm. Iwonicz – Zdrój, podkarpackie).

Lubatowa to duża wieś położona w Beskidzie Niskim, granicząca od południowego – zachodu z miastem Iwonicz – Zdrój (siedziba gminy w powiecie krośnieńskim, woj. podkarpackie). Zabudowania miejscowości skupione są wzdłuż głównej drogi biegnącej przez sioło na długości ponad 5 km, w malowniczej dolinie wyrzeźbionej przez rzekę Lubatówkę (dopływ Wisłoka). W centrum wsi, pomiędzy budynkiem starej szkoły a ośrodkiem zdrowia, rośnie okazały dąb szypułkowy o statusie pomnika przyrody.

Lubatowa - otoczenie pomnikowego dębu

pomnikowy dąb z Lubatowejdąb szypułkowy z Lubatowej

 Drzewo zostało pomnikiem przyrody już w 1953 r. na mocy Orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie NRRL-VI-6-13/19/9/53. Obecnie obowiązującym aktem prawnym podtrzymującym status pomnika przyrody jest Ogłoszenie Wojewody Krośnieńskiego z dnia 10 grudnia 1990 roku.

Lubatowa - pomnikowy dąbpomnikowy dąb szypułkowy z Lubatowejpomnikowy dąb w Lubatowej

Obwód pomnikowego okazu wynosi 521 cm, wysokość drzewa – 25 metrów, rozpiętość korony – 16 metrów.

pomnik przyrody - dąb szypułkowy z LubatowejLubatowa - pień pomnikowego dębupień pomnikowego dębu z Lubatowej