Pomnikowe dęby w Dukli i Cergowej (pow. krośnieński, podkarpackie).

Dukla jest miastem położonym w Beskidzie Niskim, na lewym brzegu Jasiołki (dopływ Wisłoki). Miejscowość jest siedzibą gminy miejsko – wiejskiej w powiecie krośnieńskim, w województwie podkarpackim. Mimo ogromnych zniszczeń we wrześniu 1944 r. w Dukli zachowało się wiele zabytków: zamek przebudowany na pałac, kościół pw. św. Marii Magdaleny, stare cmentarze, kościół i klasztor pw. św. Jana z Dukli.

kościół pw. św. Jana z Dukli

Do klasztoru ojców bernardynów przylega obszerny ogród, w jego południowo – zachodnim narożniku, nad brzegiem niewielkiego stawu, rośnie dąb szypułkowy posiadający status pomnika przyrody.

GPS N 49°33’33″ , E 21°40’51.7″

Dukla - pomnikowy dąb na terenie klasztoru

pomnikowy dąb z Dukli

Drzewo mierzy w obwodzie 560 cm, wysokość dębu 25 metrów; pień nie został oznakowany typową tabliczką, ale w pobliżu drzewa ustawiono dużą tablicę. Obwód dębu podany na tej tablicy jest mocno nieaktualny – dotyczy czasu w którym powoływano okaz do ochrony pomnikowej, czyli 1983 r.

tablica przy pomnikowym dębie w Dukli

pień pomnikowego dębu z Dukli

Zwiedzając zespół klasztorny warto zwrócić uwagę na rosnący na parkingu Dąb Papieski – potomek słynnego Chrobrego – wyhodowany z żołędzi poświęconych w 2004 r. przez Jana Pawła II.

Dąb Papieski w Dukli

Wzdłuż pobliskiego Traktu Węgierskiego (DK 19) rosną obsadzone alejowo okazałe robinie białe, ponoć to najdłuższa na świecie aleja złożona z tego gatunku.aleja robiniowa w Dukli

Z Duklą, przez rzekę Jasiołkę, sąsiaduje wieś Cergowa i to właśnie nad brzegiem tego cieku rośnie jeden z pomnikowych dębów. Aby do niego trafić należy jadąc z Dukli przejechać przez most na ulicy Cergowskiej i zaraz po tym skręcić w lewo. Pomnikowy egzemplarz znajduje się 230 m dalej, naprzeciw posesji nr 129.

GPS N 49°33’22″ , E 21°41’19.8″

Cergowa - otoczenie pomnikowego dębupomnikowy dąb z Cergowej

pomnikowy dąb nad brzegiem Jasiołki w CergowejCergowa - pomnikowy dąb nad brzegiem Jasiołki

Obwód tego drzewa zmierzony w kwietniu 2023 r. dał wynik 591 cm, wysokość dębu 21 metrów, status pomnika przyrody posiada od 1953 r.

Cergowa - pień pomnikowego dębuCergowa - pomiar obwodu pomnikowego dębu

Pod koroną drzewa, po obu stronach pnia, ustawiono dwie tablice: pierwsza wzorem podobna do tej z Dukli, druga to tablica ścieżki rowerowej.

tablica przy pomnikowym dębie w CergowejCergowa - tablica ścieżki rowerowej

Ogromny dąb o obwodzie ponad 7 metrów znajduje się w parku podworskim, dojście jest możliwe od strony stacji paliw.

GPS N 49°33’09.5″ , E 21°41’14.1″

park podworski w Cergowej - dąb o obwodzie 744 cmpark podworski w Cergowej - pomnikowy dąb o obwodzie 744 cmpomnikowy dąb o obwodzie 744 cm w Cergowej

Pomiar obwodu dębu wykonany w kwietniu 2023 r. dał wynik 744 cm, wysokość drzewa 30 metrów. Podobnie jak poprzedni dąb z Cergowej status pomnika przyrody posiada od 1953 r.

park podworski w Cergowej - pomiar obwodu pomnikowego dębu

Korona pomnikowego okazu została ustabilizowana wiązaniami linowymi.

wiązania linowe w koronie pomnikowego dębu w Cergowej

Obok pnia ustawiono tablicę z parametrami i opisem dębu.

park podworski w Cergowej - tablica przy pomnikowym dębietablica przy pomnikowym dębie w parku podworskim w Cergowej

Drugi pomnikowy dąb o obwodzie 570 cm uległ niestety powaleniu. Resztki tego drzewa ulegają naturalnemu rozkładowi.

park podworski w Cergowej - pomnikowe dęby, w tym jeden powalonypark podworski w Cergowej - pień pomnikowego dębu o obwodzie 744 cm

park podworski w Cergowej - powalony pomnikowy dąb

Wodospad przy Młynie w Iwli (gm. Dukla, podkarpackie).

Zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody wodospady, obok źródeł, wywierzysk, skał, głazów narzutowych, jarów i jaskiń mogą być powoływane do ochrony w formie pomnika przyrody nieożywionej. Najwyższe i najbardziej spektakularne polskie wodospady zwykle znajdują się w granicach parków narodowych (wodospady tatrzańskie, wodospad Kamieńczyka, Szklarki), bądź rezerwatów przyrody (wodospad Wilczki). Siłą rzeczy te pomnikowe nie będą już takie zjawiskowe, niemniej nadal interesujące i atrakcyjne pod względem przyrodniczym i turystycznym.

Najbardziej znanym wodospadem Beskidu Niskiego jest Wodospad przy Młynie, zlokalizowany na potoku Iwielka, na peryferiach wsi Iwla (gmina Dukla, pow. krośnieński, podkarpackie).

GPS N 49°32’44.3″ , E 21°37’04.7″

Wodospad przy Młynie w Iwli

200 m powyżej progu wodospadu znajduje się ujście Potoku Czernickiego do Iwielki, połączone wody spływają niewielkimi kaskadami po odsłoniętych skałach.

potok Iwielka powyżej wodospadu

Próg wodospadu mierzy 6 metrów szerokości, woda spada z wysokości 4,5 m do U – kształtnego zagłębienia o wymiarach 15 na 20 metrów.

próg wodospadu w Iwli

wodospad w Iwli widziany z lewego brzeguwody Iwielki spadające do kotła eworsyjnegowodospad w Iwliwodospad w Iwli o wysokości ponad 4 metrówIwla - Wodospad przy MłynieWodospad przy Młynie we wsi Iwlakocioł eworsyjny poniżej Wodospadu przy Młynie

Dalej potok przepływa przez zwężony przesmyk skalny niewielką kaskadą o łącznej wysokości ok. 1,5 m i wpada do oczka wodnego, także otoczonego stromymi brzegami.

dolina Iwielki poniżej wodospadu

Strome zbocza skalne przy wodospadzie zbudowane są z poziomych, bardzo wyraźnych warstw osadowych fliszu jednostki śląskiej. W górnej części to bezwapniste łupki menilitowe, brunatne lub czekoladowe, z wysiękami substancji ropopochodnych (bitumitów), po zwietrzeniu rozpadające się na liściaste płytki. W dolnej części odsłonięcia występuje poziom rogowców tworzących kilkunastocentymetrowe wkładki wśród liściastych łupków. Rogowce są pasiaste i towarzyszą im niekiedy margle krzemieniste.

zbocze zbudowane z warstw menilitowych przy wodospadzie w Iwli

skały fliszowe przy Wodospadzie przy Młynie

Wodospad w Iwli posiada status pomnika przyrody nieożywionej na mocy Rozporządzenia Wojewody Podkarpackiego z dnia 15 lutego 2002 r. Ochroną objęto odcinek rzeki Iwielka od km 16+640 do km 16+560 o  powierzchni 0,052 ha, stanowiące część działki ewidencyjnej o numerze 802 wsi Iwla. Tablice z opisem tego geostanowiska znajdują się na lewym (północnym) brzegu potoku.

tablica przy wodospadzie w Iwlitablica ścieżki rowerowej przy wodospadzie w Iwli

Nazwa pomnika przyrody nawiązuje do zrujnowanego młyna, którego fundamenty można odnaleźć na prawym brzegu, ok. 30 m poniżej progu wodospadu.

ruiny młyna poniżej wodospadu w Iwli

Niemniej interesujący jest fragment Iwielki poniżej chronionej części, woda spływa tu po odsłoniętych skałach, na przemian po przewężeniach i oczkach wodnych.

potok Iwielka poniżej wodospaduwody potoku Iwielka płynące po warstwach menilitowychodsłonięte skały fliszowe poniżej wodospadu

W powiecie krośnieńskim znajduje się jeszcze jeden pomnikowy wodospad opisany w artykule „Wodospad Trzy Wody w Kamborni„.