Dąb szypułkowy „Jerzy” z Mąkoszyc (gmina Lubsza, opolskie).

Mąkoszyce to wieś położona w gminie Lubsza (pow. brzeski, opolskie), oddalona od Namysłowa o 20 km i 16 km od Brzegu. Miejscowość otoczona jest lasami chronionymi w formie Stobrawskiego Parku Krajobrazowego, północna część sioła leży na Obszarze Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko – Turawskie”. Jedynym pomnikiem przyrody w Mąkoszycach jest okazały dąb szypułkowy, rosnący na tyłach szkoły przy ul. Pocztowej 6, w pobliżu zabytkowych zabudowań folwarcznych. Dojście do drzewa jest możliwe ścieżką biegnącą pomiędzy bankiem a blokiem mieszkalnym.

GPS  N 50°56′28.4″ , E 17°38′03,3″

pomnikowy dąb Jerzy z Mąkoszycdąb Jerzy z Mąkoszyc

Opisywany dąb uzyskał status pomnika przyrody już w 1957 r. Obowiązująca podstawa prawna do jego ochrony to Rozporządzenie Nr 0151/P/38/05 Wojewody Opolskiego z dnia 26 października 2005 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

dąb Jerzy na tle szkoły w Mąkoszycachpomnikowy dąb na tle szkoły w Mąkoszycach

dąb Jerzy na tle kościoła w Mąkoszycach

Pomnikowy okaz otoczono dość wysokim, drewnianym płotem, na którym powieszono tablicę opisującą wszystkie parametry dębu i krótką historię miejscowości. Trzeba przyznać, że to jedna z niewielu tablic z konkretnym i merytorycznym tekstem z jaką miałem przyjemność się zapoznać podczas wieloletniej działalności – wielkie brawa!

płot otaczający pomnikowy dąb w Mąkoszycachtablica przed dębem Jerzy w Mąkoszycach

Na mocy Uchwały nr XXXIV/309/2022 Rady Gminy Lubsza z dnia 23 czerwca 2022 r. pomnikowy dąb uzyskał oficjalne imię „Jerzy”.

pień pomnikowego dębu z Mąkoszyctabliczka z imieniem dębu w Mąkoszycach

Pień „Jerzego” mierzy w obwodzie 660 cm (dane z Uchwały), wysokość drzewa 28 metrów, szacunkowy wiek – ok. 400 lat. Stan zdrowotny drzewa średni, na pniu widoczny jest rozległy ubytek, koronę ustabilizowano wiązaniami elastycznymi.

pień dębu Jerzy z Mąkoszyc

wiązania w koronie dębu Jerzy z Mąkoszyc

Drewniane budki przybite do pnia pomnikowego dębu mają służyć nietoperzom.

pień dębu Jerzy w Mąkoszycach

budki dla nietoperzy na pniu pomnikowego dębu

Ponadprzeciętne perły dendrologiczne kryją się w parku podworskim z pocz. XIX w. Jedno z wejść do założenia parkowego znajduje się na tyłach kościoła, obok remizy strażackiej. Po przekroczeniu parkowej bramy ujrzymy grupę wiekowych lip, przy których zlokalizowany jest grobowiec Landsbergów.

fragment parku w Mąkoszycach

Grobowiec Landsbergów w parku pałacowym

Z tego miejsca jest już widoczna (raczej po sezonie wegetacyjnym) sylwetka ogromnego platana klonolistnego – to najprawdopodobniej najgrubszy okaz tego gatunku w województwie opolskim.

park w Mąkoszycach - sylwetka platana o obwodzie 832 cm

Mąkoszyce - platan w parku o obwodzie 832 cm

ogromny platan w parku w Mąkoszycach

najgrubszy platan w mąkoszyckim parku

park w Mąkoszycach - dolna część platana o obwodzie 832 cm

Pomiar dokonany w połowie lutego 2023 r. dał wynik 832 cm (na wysokości 65 cm nad gruntem). Według danych zamieszczonych na stronie Rejestru Polskich Drzew Pomnikowych najgrubszy platan w woj. opolskim mierzy w obwodzie 728 cm (Opole, Plac Wolności), gigant z Makoszyc jest o ponad metr grubszy, co stawia go z pierwszej piątce najokazalszych platanów w Polsce! Na usta ciśnie się tylko jedno pytanie – dlaczego takie rekordowe drzewo nie jest pomnikiem przyrody!?

park w Mąkoszycach - pień platana o obwodzie 832 cmpark w Mąkoszycach - pień ogromnego platana o obwodzie 832 cmMąkoszyce - pomiar obwodu ogromnego platana

Ochroną pomnikową powinien zostać objęty również drugi parkowy platan o obwodzie 673 cm – to piękny i zdrowy okaz o wysokości ponad 30 metrów.
Mąkoszyce - platan w parku o obwodzie 673 cm

park w Mąkoszycach - platan o obwodzie 673 cm

park w Mąkoszycach - pień platana o obwodzie 673 cm

Trzeci platan – najchudszy z całej grupy – posiada niestety rozległy ubytek w dolnej części pnia.

park w Mąkoszycach - pień platana z dziuplą u podstawy

Warty uwagi jest również okazały dąb posiadający zdrowy pień o obwodzie 582 cm – w pełni zasługuje na status pomnika przyrody.

Mąkoszyce - dąb w parku o obwodzie 582 cmpark w Mąkoszycach - dąb o obwodzie 582 cmpark w Mąkoszycach - pomiar obwodu okazałego dębu

Nie pozostaje nic innego jak apelować do władz gminnych o poszerzenie listy pomnikowych drzew o okazy rosnące w mąkoszyckim parku.

Lipa w Łączanach jako przykład dawnych zabiegów konserwatorskich (gm. Namysłów, opolskie).

Pomnikowe drzewa z racji zwykle sędziwego wieku wymagają niekiedy prac konserwatorskich. W zależności od potrzeb obejmują one działania mające na celu przedłużenie drzewu życia, poprawę jego statyki, zabezpieczenia ran i ubytków, usuwanie posuszu, wykonywanie wiązań i wzmocnień mechanicznych i różne inne prace poprawiające stan zdrowotny okazu. Na przestrzeni czasu zmieniały się techniki konserwatorskie (ich skuteczność można ocenić dopiero po wielu latach), niejednokrotnie okazywało się, że przynosiły one więcej szkód niż pożytku. W dzisiejszych czasach arborystyka to prężnie rozwijająca się dyscyplina o naukowych podstawach, jednak niektóre efekty dawnych prac chirurgów lub konserwatorów drzew (tak ich kiedyś nazywano) wyraźnie wskazują, że „nie tędy prowadzi droga”. Uwieczniłem na fotografiach już kilka tysięcy pomnikowych drzew, na części z nich obserwowałem efekty prac arborystów, jednak bohaterka dzisiejszego artykułu – lipa drobnolistna – rosnąca w Łączanach (gm. Namysłów, opolskie), jest pod tym względem wyjątkowa.pomnikowa lipa w Łączanach

Drzewo rośnie w założeniu parkowym otaczającym zrujnowany pałac, ok. 40 m od jego południowej fasady. Obwód tej pomnikowej lipy wynosi 527 cm, wysokość drzewa 25 metrów, status pomnika przyrody posiada od grudnia 1961 r.

GPS  N 51°03′30″ , E 17°45′01″

Łączany - pomiar obwodu pomnikowej lipyŁączany - pień pomnikowej lipy

Podłużny ubytek w pniu pomnikowej lipy uzupełniono ceglano – betonową plombą. Obecnie nie stosuje się już takich zabiegów ponieważ po latach okazywało się, że przestrzeń pomiędzy plombą a tkanką drzewną to sprzyjające środowisko do rozwoju grzybów i innych patogenów, które w przyśpieszonym tempie powiększały ubytek.

pień lipy zabezpieczony prymitywnymi metodami arborystycznymiŁączany - pomnikowa lipa z zamurowaną dziuplą

Aby zabezpieczyć ubytek przed dalszym rozwarciem zastosowano dwie stalowe obręcze, stabilizowane gwintowanymi prętami przechodzącymi przelotowo przez cały pień.

metalowe opaski na pniu pomnikowej lipyśruby ściągające obręcz na pniu pomnikowej lipyzamurowana dziupla w pomnikowej lipiekotwa mocująca obręcz na pniu pomnikowej lipy

Ktoś zapomniał, że drzewo rokrocznie przyrasta na grubość i po latach zastosowane klamry werżną się w korę i tkankę drzewną. Zamiast wzmocnić drzewo w newralgicznym miejscu doprowadzono przez zaniechanie do jego osłabienia. Całkowicie pomijam już estetyczną stronę zastosowanych rozwiązań.

Łączany - stalowe obręcze na pniu pomnikowej lipymetalowa opaska wrośnięta w pień pomnikowej lipyobręcz wrzynająca się w korę pomnikowej lipy

Nie wiem czy w przypadku drzew można mówić o bólu, ale wrastające się w korę obejmy przywodzą na myśl tylko nieprawdopodobne cierpienie. Po latach obręcze powinny zostać zdjęte, względnie wymienione na większe, dopasowane do aktualnego obwodu lipy. Korozja materiału i ogromna siła towarzysząca przyrostowi drzewa doprowadziła do zerwania jednej z opasek.

pęknięta obręcz ściągająca pień pomnikowej lipy

To nie koniec wykonanych w przeszłości prac konserwatorskich na opisywanej lipie. Aby zobaczyć pozostałe należy w bezlistnych miesiącach spojrzeć w koronę drzewa. Zastosowano tam wiązania konarów z wykorzystaniem obręczy i stalowego pręta lub sztywnej liny. Można podejrzewać, że obręcze zostały również przyśrubowane do gałęzi, należy się też spodziewać że za kilkanaście lat zaczną wrastać w korę, tak jak ma to miejsce na pniu. Obecnie stosuje się nieinwazyjne wiązania elastyczne z mocowaniem opasującym konar.

sztywne wiązania w koronie pomnikowej lipywiązania sztywne w koronie pomnikowej lipy

O pomnikowej lipie ze wsi Łączany pisał również Paweł Lenart nadając jej imię „Cierpiętnica”. Zapraszam do lektury artykułu.