Park w Kiełpinie (m. Zielona Góra, lubuskie).

W województwie lubuskim znajdują się dwie miejscowości o nazwie Kiełpin: pierwsza zlokalizowana jest pod Gorzowem Wielkopolskim, w gminie Deszczno (została opisana w tym artykule), druga jest obecnie częścią Zielonej Góry, w jej południowej części. W obu możemy podziwiać pomnikowe dęby: w gminie Deszczno to tylko 3 okazy, ale cechujące się potężnymi obwodami pni, w zielonogórskim Kiełpinie rośnie 7 pomnikowych egzemplarzy Quercus robur, jednak zdecydowanie chudszych. Tworzą one część szpaleru biegnącego wzdłuż zachodniego ogrodzenia parku i są dobrze widoczne (szczególnie po sezonie wegetacyjnym) z drogi nr 279 prowadzącej z Ochli.

1. Pomnikowe dęby w Kiełpinie2. Kiełpin - pomnikowe dęby

Grupę 7 pomnikowych dębów w Kiełpinie powołano do ochrony pomnikowej pod koniec grudnia 1976 r., aktualną podstawę prawną stanowi Rozporządzenie nr 34 Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Kiełczyn - okazały dąb w parku3. Dąb z parku w Kiełpinie4. Początek szpaleru z pomnikowymi dębami5. Pień pomnikowego dębu z Kiełpina6. Kiełpin - fragment parku z pomnikowymi dębami

Nie wszystkie dęby rosnące wzdłuż granicy parku uzyskały status pomnika przyrody, wybór chronionych drzew jest co najmniej zastanawiający. Okazały dąb rosnący w pasie drogowym nie jest pomnikiem przyrody, sąsiadujący z nim za płotem też nie (choć na to w pełni zasługuje), kolejny jest, następny nie… Być może w latach 70 – tych XX w. sprawa wyglądała inaczej, ale można było to skorygować Rozporządzeniem z 2006 r. Jedynym ułatwieniem w poszukiwaniu pomnikowych egzemplarzy są zawieszone na dębach tabliczki, kierowanie się intuicją tutaj się nie sprawdza.

7. Kiełpin - pomnikowe dęby przy parkowej altanie8. Park w Kiełpinie - uschnięty pomnikowy dąb9. Park w Kiełpinie - pień uschniętego dębu10. Uschnięty pomnikowy dąb z parku w Kiełpinie

Niestety, nie wszystkie dęby w pomnikowej grupie charakteryzują się zadowalającą zdrowotnością. Część jest całkowicie lub fragmentarycznie uschnięta, większość przejawia oznaki różnych chorób, widoczne są listwy piorunowe. Największym problemem dla drzew parkowych jest powtarzająca się w ostatnich latach susza, obejmująca cały region województwa lubuskiego.

11. Park w Kiełpinie - pomnikowe dęby w okolicach altany12. Park w Kiełpinie - pień pomnikowego dębu

13. Park w Kiełpinie - pień okazałego pomnikowego dębu14. Kiełpin - pomnikowe dęby za altaną15. Park w Kiełpinie - szpaler z pomnikowymi dębami

Obwody pomnikowych dębów wynoszą 371, 374, 487, 415, 427, 383, 424 cm, wysokość drzew od 10 do 26 metrów, szacunkowy wiek 150 – 250 lat.

16. Park w Kiełpinie - tabliczka na pomnikowym dębie17. Park w Kiełpinie - pień pomnikowego dębu18. Park w Kiełpinie - pień pomnikowego dębu z listwą piorunową19. Park w Kiełpinie - pień pomnikowego dębu w końcowej części szpaleru20. Park w Kiełpinie - pień pomnikowego dębu21. Park w Kiełpinie - pnie pomnikowych dębów22. Park w Kiełpinie - pomnikowy dąb rosnący w narożniku parku23. Park w Kiełpinie - pień pomnikowego dębu rosnącego w narożniku parku

Jeszcze kilka zdań o samym parku – założenie o charakterze krajobrazowym powstało w XIX w., obecnie to niewiele ponad hektar terenu zielonego. Na przełomie 2017 i 2018 r. park za 2 mln zł przeszedł gruntowną rewitalizację: wycięto samosiejki, odtworzono alejki i stawy, wybudowano mostki, altany, ustawiono tablice dydaktyczne i elementy pasieki.

Kiełczyn - alejka parkowa wzdłuż stawuKiełczyn - fragment parkuKiełczyn - pasieka w parku

Przykry widok stanowi duża liczba uschniętych drzew – powód to wspomniana wyżej powtarzająca się niemal co roku susza.

Kiełczyn - uschnięte drzewa w parku

Pomnikowe dęby w Kiełpinie (gm. Deszczno, lubuskie).

Jeszcze kilkanaście lat temu województwo lubuskie mogło się pochwalić aż dwoma egzemplarzami dębów, których obwód przekraczał 10 metrów. Niestety, bezsensowna głupota ludzka spowodowała nieodwracalną utratę tych drzew – z podpalonego w 2010 r. Napoleona niewiele już pozostało, a podpalony w 2014 r. Chrobry od 2020 r. pozostaje martwy i jego obwód będzie tylko malał. Obecnie czołówkę najgrubszych lubuskich dębów stanowią okazy przekraczające 8 metrów: Dąb Piotrowy z Toporowa mierzy w obwodzie 882 cm, a Dąb Odyna z Łęknicy 866 cm (to drzewo nie jest pomnikiem przyrody!?). Na trzecim miejscu uplasował się bezimienny okaz dębu rosnący na skraju przypałacowego parku w Kiełpinie, niewielkiej wsi położonej w gminie Deszczno, w powiecie gorzowskim.

GPS N 52°37’30.2” , E 15°13’51.1”

dąb o obwodzie 847 cm z Kiełpina

pomnikowy dąb o obwodzie 847 cm w Kiełpinie

Kiełpin - pomnikowy dąb o obwodzie 847 cm

Rekordowe drzewo jest łatwe do odnalezienia, rośnie tuż przy samej drodze, w pobliżu przystanku autobusowego i świetlicy wiejskiej. Obok tych obiektów przebiega granica zwartego drzewostanu parku podworskiego założonego w końcu XVIII w. jako ogród barokowy, przekształconego w XIX w. na krajobrazowy. Wewnątrz parku znajdują się ruiny pałacu, z którego zachowały się tylko fragmenty murów.

dąb o obwodzie 847 cm w Kiełpiniepomnikowy dąb o obwodzie 847 cm z Kiełpina

Drzewo charakteryzuje się sylwetką typową dla dębów soliterowych – wyrosłych na otwartej przestrzeni. Posiada krótki, walcowaty pień, od którego już na wysokości 1,5 metra odchodzą pierwsze bardzo grube gałęzie wchodzące w skład szerokiej korony.

Kiełpin - pień dębu o obwodzie 847 cmKiełpin - pień pomnikowego dębu o obwodzie 847 cmpień dębu o obwodzie 847 cm z Kiełpina

Część ogromnych konarów została chirurgicznie usunięta, miejsca po starszych cięciach pokryły się już kalusem. Szczególnie widowiskowa jest rana widoczna od zachodniej strony pnia, która jeszcze wiele lat będzie się zabliźniać.

Kiełpin - pień pomnikowego dębu o obwodzie 847 cm

pień pomnikowego dębu o obwodzie 847 cm z Kiełpina

Pomiar obwodu dokonany pod koniec maja 2023 r. przez Pawła Lenarta dał wynik 847 cm; wysokość okazu 20 metrów, szacunkowy wiek ok. 500 lat. W 2012 r. dąb mierzył w obwodzie 815 cm, w ciągu 11 lat zwiększył obwód o 32 cm (średni przyrost prawie 3 cm/rok). Drzewo cechuje się bardzo dobrym stanem zdrowotnym.

Kiełpin - pomiar pomnikowego dębu o obwodzie 847 cmKiełpin - pomiar dębu o obwodzie 847 cm

Opisywany okaz dębu uzyskał status pomnika już w 1966 r., ochrona ustawowa tego drzewa została potwierdzona mocą Uchwały nr XXVII/216/2016 Rady Gminy Deszczno z dnia 21 listopada 2016 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Kiełpin - tabliczka na pomnikowym dębieWedług rejestru pomników przyrody województwa lubuskiego w Kiełpinie znajdują się jeszcze dwa dęby chronione ustawowo. Pierwszy z nich rośnie przy ogrodzeniu działki 25/83, od 70 m na zachód od opisywanego wyżej rekordowego okazu.

pomnikowy dąb o obwodzie 631 cm z Kiełpina dąb o obwodzie 631 cm z KiełpinaKiełpin - pomnikowy dąb o obwodzie 631 cm

Drzewo mierzy w obwodzie 631 cm, wysokość okazu 25 metrów, szacunkowy wiek ok. 300 lat.

Kiełpin - pień dębu o obwodzie 631 cmKiełpin - pomiar  dębu o obwodzie 631 cm

Trzeci pomnikowy dąb stoi jeszcze 30 m na północ od drugiego, w lecie ukryty w gęstwinie krzewów i samosiejek. Niestety jest to okaz martwy, pozbawiony już korony i większości kory na pniu. W cytowanej wyżej Uchwale można wyczytać, że dąb mierzył 514 cm w obwodzie, a jego wysokość wynosiła 25 metrów.Kiełpin - uschnięty trzeci pomnikowy dąb