Pomnikowe dęby w Kiełpinie (gm. Deszczno, lubuskie).

Jeszcze kilkanaście lat temu województwo lubuskie mogło się pochwalić aż dwoma egzemplarzami dębów, których obwód przekraczał 10 metrów. Niestety, bezsensowna głupota ludzka spowodowała nieodwracalną utratę tych drzew – z podpalonego w 2010 r. Napoleona niewiele już pozostało, a podpalony w 2014 r. Chrobry od 2020 r. pozostaje martwy i jego obwód będzie tylko malał. Obecnie czołówkę najgrubszych lubuskich dębów stanowią okazy przekraczające 8 metrów: Dąb Piotrowy z Toporowa mierzy w obwodzie 882 cm, a Dąb Odyna z Łęknicy 866 cm (to drzewo nie jest pomnikiem przyrody!?). Na trzecim miejscu uplasował się bezimienny okaz dębu rosnący na skraju przypałacowego parku w Kiełpinie, niewielkiej wsi położonej w gminie Deszczno, w powiecie gorzowskim.

GPS N 52°37’30.2” , E 15°13’51.1”

dąb o obwodzie 847 cm z Kiełpina

pomnikowy dąb o obwodzie 847 cm w Kiełpinie

Kiełpin - pomnikowy dąb o obwodzie 847 cm

Rekordowe drzewo jest łatwe do odnalezienia, rośnie tuż przy samej drodze, w pobliżu przystanku autobusowego i świetlicy wiejskiej. Obok tych obiektów przebiega granica zwartego drzewostanu parku podworskiego założonego w końcu XVIII w. jako ogród barokowy, przekształconego w XIX w. na krajobrazowy. Wewnątrz parku znajdują się ruiny pałacu, z którego zachowały się tylko fragmenty murów.

dąb o obwodzie 847 cm w Kiełpiniepomnikowy dąb o obwodzie 847 cm z Kiełpina

Drzewo charakteryzuje się sylwetką typową dla dębów soliterowych – wyrosłych na otwartej przestrzeni. Posiada krótki, walcowaty pień, od którego już na wysokości 1,5 metra odchodzą pierwsze bardzo grube gałęzie wchodzące w skład szerokiej korony.

Kiełpin - pień dębu o obwodzie 847 cmKiełpin - pień pomnikowego dębu o obwodzie 847 cmpień dębu o obwodzie 847 cm z Kiełpina

Część ogromnych konarów została chirurgicznie usunięta, miejsca po starszych cięciach pokryły się już kalusem. Szczególnie widowiskowa jest rana widoczna od zachodniej strony pnia, która jeszcze wiele lat będzie się zabliźniać.

Kiełpin - pień pomnikowego dębu o obwodzie 847 cm

pień pomnikowego dębu o obwodzie 847 cm z Kiełpina

Pomiar obwodu dokonany pod koniec maja 2023 r. przez Pawła Lenarta dał wynik 847 cm; wysokość okazu 20 metrów, szacunkowy wiek ok. 500 lat. W 2012 r. dąb mierzył w obwodzie 815 cm, w ciągu 11 lat zwiększył obwód o 32 cm (średni przyrost prawie 3 cm/rok). Drzewo cechuje się bardzo dobrym stanem zdrowotnym.

Kiełpin - pomiar pomnikowego dębu o obwodzie 847 cmKiełpin - pomiar dębu o obwodzie 847 cm

Opisywany okaz dębu uzyskał status pomnika już w 1966 r., ochrona ustawowa tego drzewa została potwierdzona mocą Uchwały nr XXVII/216/2016 Rady Gminy Deszczno z dnia 21 listopada 2016 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Kiełpin - tabliczka na pomnikowym dębieWedług rejestru pomników przyrody województwa lubuskiego w Kiełpinie znajdują się jeszcze dwa dęby chronione ustawowo. Pierwszy z nich rośnie przy ogrodzeniu działki 25/83, od 70 m na zachód od opisywanego wyżej rekordowego okazu.

pomnikowy dąb o obwodzie 631 cm z Kiełpina dąb o obwodzie 631 cm z KiełpinaKiełpin - pomnikowy dąb o obwodzie 631 cm

Drzewo mierzy w obwodzie 631 cm, wysokość okazu 25 metrów, szacunkowy wiek ok. 300 lat.

Kiełpin - pień dębu o obwodzie 631 cmKiełpin - pomiar  dębu o obwodzie 631 cm

Trzeci pomnikowy dąb stoi jeszcze 30 m na północ od drugiego, w lecie ukryty w gęstwinie krzewów i samosiejek. Niestety jest to okaz martwy, pozbawiony już korony i większości kory na pniu. W cytowanej wyżej Uchwale można wyczytać, że dąb mierzył 514 cm w obwodzie, a jego wysokość wynosiła 25 metrów.Kiełpin - uschnięty trzeci pomnikowy dąb

Park we wsi Targowiska (gm. Miejsce Piastowe, podkarpackie).

Targowiska to wieś położona w Kotlinie Jasielsko – Krośnieńskiej, ok. 8 km na południowy – wschód od centrum Krosna. Jednym z cenniejszych zabytków w tej miejscowości jest dwór Gołaszewskich z XIX w. wybudowany na bazie wcześniejszej budowli o charakterze obronnym.

Zabytkowy dwór w Targowiskach, po lewej pomnikowy dąb

Dwór otacza rozległy park ze stawami na dnie szerokiego jaru i stromymi stokami od strony ul. Armii Krajowej i Dębowej. Drzewostan parku składa się wyłącznie z rodzimych gatunków – głównie dębów szypułkowych – niektóre z nich osiągnęły imponujące rozmiary. W większości publikacji, zarówno tych drukowanych jak i umieszczonych w sieci, znajdziemy informację o rosnących tu kilkudziesięciu lub nawet 130 pomnikowych drzewach. Jest to oczywista nieprawda wynikająca z niezrozumienia pojęcia drzewa o walorach pomnikowych, którego wymiary kwalifikują okaz do objęcia ochroną pomnikową i rzeczywistego pomnika przyrody, którego istnienie usankcjonowane jest stosownym aktem prawnym. W rejestrze pomników przyrody woj. podkarpackiego figuruje 17 egzemplarzy drzew rosnących na terenie założenia parkowego w Targowiskach – 14 dębów szypułkowych, 2 jesiony wyniosłe i jedna lipa drobnolistna. Najokazalszy pomnik przyrody – dąb o imieniu Kazimierz I – rośnie na skarpie, tuż poniżej dworu.

Targowiska - pomnikowy dąb Kazimierz Ipark w Targowiskach - pomnikowy dąb Kazimierz Ipark w Targowiskach - dąb Kazimierz I

Drzewo mierzy w obwodzie 751 cm, wysokość dębu 30 metrów, szacowany wiek ok. 300 lat.

Targowiska - pień dębu Kazimierz ITargowiska - pień pomnikowego dębu Kazimierz I

Po przeciwnej stronie dworu znajduje się duże zgrupowanie pomnikowych okazów, najbliżej budowli rośnie dąb szypułkowy Kazimierz II o obwodzie 560 cm i wysokości 24 metry.

park w Targowiskach - pomnikowy dąb Kazimierz II, Franciszek i Marcin

park w Targowiskach - pomnikowy dąb Kazimierz IITargowiska - pień dębu Kazimierz II

Nieco dalej zlokalizowane są dwa pomnikowe dęby: na skarpie Franciszek o obwodzie 581 cm i nad brzegiem stawu Marcin o obwodzie 371 cm; wysokość drzew odpowiednio 31 i 29 metrów.

park w Targowiskach - dąb Franciszek, Marcin i Kazimierz IIpark w Targowiskach - pomnikowy dąb FranciszekTargowiska - pień dębu Franciszek

Idąc dalej trafimy na trójkę pomnikowych okazów: Lech mierzy w obwodzie 361 cm, Czech i Rus posiadają pnie o jednakowym obwodzie 540 cm.

Targowiska - pomnikowy dąb LechTargowiska - pień dębu LechTargowiska - pomnikowy dąb CzechTargowiska - pień dębu CzechTargowiska - pomnikowy dąb RusTargowiska - pień dębu Rus

Ostatnie w tym zgrupowaniu pomnikowe dęby to: Jerzy (obwód 450 cm) i Leszek (obwód 540 cm); wysokość drzew odpowiednio 29 i 25 metrów.

Targowiska - pomnikowy dąb JerzyTargowiska - pień dębu Jerzy

Targowiska - pomnikowy dąb LeszekTargowiska - pień dębu Leszek

Drugie zgrupowanie pomnikowych drzew w opisywanym założeniu parkowym znajduje się w górnej części parku, w okolicach boiska przy ul. Dębowej. W przeciwieństwie do pomnikowych okazów w dolnej części parku te w górnej nie zostały oznakowane stosownymi tabliczkami, to w znacznym stopniu utrudnia ich identyfikację. Nie ma wątpliwości z rozpoznaniem pomnikowej lipy drobnolistnej o nazwie Dominika – posiada charakterystyczną wielopniową sylwetkę.

Targowiska - pomnikowa lipa Dominika

Obwód pni wynosi 370 i 410 cm, wysokość lipy 25 metrów.

Targowiska - pnie lipy DominikaTargowiska - pnie pomnikowej lipy Dominika

Na skraju boiska, tuż przy do mocowania siatki, rośnie pomnikowy dąb Gerwazy o obwodzie 560 cm.

Targowiska - pomnikowy dąb Gerwazy

Targowiska - pień dębu Gerwazy

Obok boiska (na jego dłuższej osi) rośnie pomnikowy jesion wyniosły o nazwie Jan. Drzewo mierzy w obwodzie 460 cm, wysokość okazu 24 metry.

Targowiska - pomnikowy jesion JanTargowiska - pień jesionu Jan

Pozostałe dęby rosnące na stoku w zagłębieniu terenu: Protazy (450 cm), Bartek (380 cm) i Adam (450 cm) są trudne do identyfikacji ze względu na dużą ilość drzew w tej lokalizacji o podobnych rozmiarach i brak stosownego oznakowania.

Targowiska - grupa pomnikowych dębów w górnej części parkuTargowiska - pomnikowy dąb BartekTargowiska - pień dębu BartekTargowiska - pomnikowy dąb ProtazyWszystkie opisane wyżej drzewa uzyskały status pomników przyrody na mocy Rozporządzenia nr 22/07 Wojewody Podkarpackiego z dnia 14.05.2007 roku w sprawie ustanowienia pomników przyrody.