Powierzchniowe pomniki przyrody

Gdy ponad 10 lat temu odwiedzałem „Krzywy Las” k. Gryfina myślałem, że to jedyne takie, niepowtarzalne miejsce w Polsce. Z upływem lat poznawałem i opisywałem na blogu inne chronione w formie pomnika przyrody fragmenty leśne z wykrzywionymi i poskręcanymi sosnami: „Tańczące Sosny” w gminie Bojadła, „Sosnowe Wywijasy” w gminie Nowogród Bobrzański, „Kandelabry” w gminie Brody oraz „Leśne Kandelabry” w Nadleśnictwie Krzystkowice. Wiosną 2022 r. do tej grupy powierzchniowych pomników przyrody dołączył kolejny drzewostan sosnowy, któremu w uchwale nadano nazwę „Tańczący Bór”. Stanowisko zlokalizowane jest w Zielonej Górze, na terenie leśnym przylegającym od południa do drogi nr 32 (Trasa Północna), w pobliżu zjazdu z drogi ekspresowej S3.

GPS N 51°57′21″ , E 15°32′24″

Przedmiotem ochrony został objęty drzewostan o powierzchni 4.93 ha, porośnięty sosnami o fantazyjnie poskręcanych i powykrzywianych pniach. Co ciekawe, rosnące w sąsiadujących pododdziałach drzewa posiadają pokrój typowy dla sosen rosnących w zwarciu.

Podobnie jak w przypadku innych (wymienionych wyżej) chronionych pomnikowo wydzieleń leśnych przyczyna deformacji sosen nie jest jednoznacznie ustalona. Do możliwych czynników sprawczych można zaliczyć: porażenie przez szkodniki (skrętak sosny, zwójka sosnóweczka), spałowanie lub zgryzanie młodych drzew przez zwierzynę, celowe działanie człowieka.

Ten kto wymyślił nazwę „Tańczący Bór” niewątpliwie był optymistą. W osobliwie powyginanych sosnach ujrzał zastygłe w tanecznym pląsie drzewa, kręcące wesołe wygibasy. A wiadomo, że taniec zwykle towarzyszy chwilom radosnym i szczęśliwym.

W przypływie paskudnego humoru pesymista zobaczy w zniekształconych sosnach poskręcane w bólu drzewa, chorobowo zwyrodniałe, emanujące swoim wyglądem nieme cierpienie. Który z nich ma rację – pesymista czy optymista? Nie wiadomo, trzeba pojechać do Zielonej Góry i ocenić to indywidualnie.

Pilica to niewielkie miasto położone w powiecie zawierciańskim (woj. śląskie), w środkowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. W południowo – zachodniej części miasta ma swój początek rzeka Pilica – najdłuższy lewy dopływ Wisły. Listę pilickich zabytków zapełnia wiele interesujących obiektów, wśród nich wyróżnia zespół pałacowo – parkowy, składający się neorenesansowego pałacu otoczonego parkiem o powierzchni 10 ha. Założenie parkowe jako dzieło sztuki ogrodniczej już w 1932 r. uznano w całości za pomnik przyrody. Park jest ogólnie dostępny, wejście do niego znajduje się u zbiegu ulic Senatorskiej i Zamkowej, ok. 400 m od rynku.

Tuż za brama wjazdową, po prawej stronie głównej alei, znajduje się ogłowiona lipa z przymocowaną do pnia czaszką, krzyżem i tablicą pamiątkową.

Spacerując aleją w stronę pałacu mijamy po obu stronach leśną część parku, w której królują klony pospolite, jawory, lipy i graby.

Na skraju rozległej polany droga rozdziela się na dwie równoległe aleje, tam też znajdziemy parę okazałych modrzewi.

Po skręceniu w lewo i przejściu kilkudziesięciu metrów trafimy na początek wspaniałej, czterorzędowej alei lipowej, będącej pozostałością po barokowej formie parku. Niektóre lipy w szpalerach osiągnęły imponujące rozmiary, na innych czas i choroby odcisnęły swoje piętno – widoczne są guzy, zgrubienia, ubytki w pniach – co czyni je nie mniej interesujące.

Na końcu alei lipowej znajduje się perełka dendrologiczna – buk pospolity w odmianie Pendula (zwisającej).

Wreszcie możemy się przyjrzeć się bryle pałacu. Jego historia sięga 1610 r. kiedy to Wojciech Padniewski wybudował zamek. Kolejny właściciel – Stanisław Warszycki – otoczył w 1651 r. warownię murami i bastionami. W XVIII w. przebudowano zamek na barokową rezydencję, obecny wygląd pałac uzyskał po 1876 r. – wtedy to Leon Epstein zmodernizował pałac , przebudował park na modny wówczas styl angielski i urządził ogrody z oranżeriami.

Na lewo od pałacu, przy południowym skrzydle, rośnie najokazalsze drzew w pilickim parku – potężna lipa szerokolistna zwana Lipą (królowej) Elżbiety – o obwodzie 702 cm i wysokości 26 metrów.