Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich (m. Dąbrowa Górnicza, śląskie).

Zgodnie z definicją wywierzysko to wydajny wypływ wody, która na obszarach krasowych najpierw znika w szczelinach skalnych, a następnie wypływa na powierzchnię w postaci sporego strumienia (lub małej rzeki) o dużym przepływie. Jedyne w województwie śląskim wywierzysko o statusie pomnika przyrody znajduje się w Dąbrowie Górniczej, w dzielnicy Strzemieszyce Wielkie, przy ul. Strzemieszyckiej, pomiędzy posesjami o nr 134 i 148. Ochroną objęto dwa akweny wodne wraz otuliną o powierzchni 1,3 ha.

GPS  N 50°18′23″, E 19°19′24″

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich

Od strony ulicy miejsce oznaczono dużą tablicą, obecnie już mocno spłowiałą.

tablica przed pomnikiem przyrody w Strzemieszycach Wielkichtablica - pomnik przyrody Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich

Źródła wód wapniowo – magnezowych znajduje się na górnym stawie, na wysokości 290 m n.p.m. Obszar ich zasilania nie jest ustalony. Warstwę wodonośną stanowią skały węglanowe (wapienie i dolomity) triasu.

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - roślinność górnego stawuWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - wschodni brzeg górnego stawuWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - wierzba rosnąca na brzegu górnego stawuWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - górny stawWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - fragment górnego stawu

Miejsca wypływu wód odznaczają się brakiem roślinności i znacznie jaśniejszym dnem. Wydajność źródeł to ok. 50 l/s. Mimo dużej przejrzystości i czystości woda nie nadaje się do picia, ze względu na obecność bakterii Coli.

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - kaczki na górnym stawieWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - jaśniejsze plamy oznaczające wypływ wodyWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - widoczne wypływy na górnym stawie

Pomnik przyrody „Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich” utworzony został uchwałą Rady Miejskiej w maju 1996 r. Celem ich ochrony jest obszar wydajnych źródeł wraz z towarzyszącą im fauną źródliskową, jej najważniejsi przedstawiciele to m.in.: kiełż zdrojowy, wypławek kątogłowy, źródlarka karpacka, pstrąg potokowy.

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - staw górny

Mnichem oraz przepustem wodnym pod groblą woda przedostaje się do dolnego stawu.

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - mnich na stawie górnymWywierzysko w Strzemieszycach Wielkich - mnich na górnym stawieWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - grobla między stawamiWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - grobla i przepust wodnyWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - przepust wodny między stawamiWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - grobla między górnym a dolnym stawem

Dolny staw jest znacznie bardziej zarośnięty niż górny (zdjęcia przedstawiają stan z października 2021 r). Co ciekawe, rok wcześniej stawy były oczyszczane z roślinności.

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - staw dolny od strony wschodniejWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - dolny stawWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - staw dolny

Przepust na dolnym stawie odprowadza wodę do pobliskiego strumienia o nazwie Bobrek (dopływ Białej Przemszy).

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - mnich na dolnym stawieStrzemieszyce Wielkie - ciek odprowadzający wodę z wywierzysk do potoku Bobrek

Teren przy stawach jest przygotowany jako atrakcja turystyczna dla przyjezdnych i jako teren spacerowy dla mieszkańców. Dla aut utworzono parking, utwardzono część ścieżek, ustawiono ławki oraz przygotowano schody umożliwiające zejście do lustra wody. Do stawów przylega niewielki park z placem zabaw i siłownią na powietrzu.

Strzemieszyce Wielkie - teren parkowy przylegający do wywierzyskWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - schody do stawu

Na terenie Wywierzyska znajduje się przystanek Szlaku Kruszcowego – Płuczka Strzemieska. W XIX w. w tym miejscu przepłukiwane były rudy cynku, ołowiu i żelaza (galman).

tablica Szlaku Kruszcowego - Płuczka Strzemieska

Pomnikowy dąb we wsi Nowe Prażuchy (gm. Ceków – Kolonia, wielkopolskie).

Niejednokrotnie w poszukiwaniu pomnikowych okazów przemierzam kilometry leśnych ostępów, przedzieram się przez zarośnięte parki wiejskie, błądzę po nieznanych terenach, a i tak nie zawsze mam pewność, że sfotografowane drzewa są tymi właściwymi, ze statusem pomnika przyrody. W przypadku bohatera dzisiejszego artykułu wszystkie wspomniane wyżej problemy nie istnieją: drzewo rośnie przy głównej drodze i widoczne jest z daleka, można do niego bezpiecznie zjechać i zaparkować w pobliżu, jest fotogeniczne o każdej porze dnia i roku. Co to za cudowny pomnik przyrody? To wspaniały dąb szypułkowy rosnący samotnie po prawej (wschodniej) stronie drogi nr 470 z Kalisza do Turku, ok. 1 km na północ od stacji paliw Orlen na krańcu Cekowa. Administracyjnie działka z pomnikowym dębem należy do wsi Nowe Prażuchy w gminie Ceków – Kolonia (pow. kaliski, wielkopolskie).

GPS N 51°54′32″, E 18°18′15″

pomnikowy dąb przy trasie Kalisz - Turekpomnikowy dąb przy trasie Ceków - MalanówNowe Prażuchy - pomnikowy dąb szypułkowypomnikowy dąb w gminie Ceków - Kolonia

Dąb charakteryzuje się krótkim pniem ze skręconymi włóknami i szeroką koroną; jego sylwetka jest typowa dla drzew rosnących na otwartym terenie.

pomnikowy dąb w Nowych PrażuchachNowe Prażuchy - pomnikowy dąb

Obwód pnia mierzony na wysokości pierśnicy wynosi 728 cm, wysokość okazu 18 metrów, szacunkowy wiek 300 – 350 lat. Drzewo posiada status pomnika przyrody na mocy Decyzji nr 387 Wydziału Rolnictwa, Gospodarki Żywnościowej i Leśnictwa Urzędu Wojewódzkiego w Kaliszu z dnia 5 kwietnia 1980 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.  W chwili powołania dąb mierzył 620 cm, w 2006 r. – 700 cm, w 2016 r. – 709 cm.

Paweł Lenart obok pomnikowego dębu w Nowych Prażuchach

pień pomnikowego dębu w Nowych Prażuchach

Nowe Prażuchy - pomiar obwodu pomnikowego dębu

Opisywany egzemplarz Quercus robur cechuje dobra kondycja zdrowotna, niemniej wiek odcisnął na nim swoje piętno. Po pniu wije się skręcona listwa piorunowa sięgająca części odziomkowej, gdzie rozwija się ubytek wgłębny. Od strony południowo – wschodniej widoczny jest stosunkowo świeży ślad po wyłamanym konarze.

listwa piorunowa na pomnikowym dębie w Nowych Prażuchachdziupla u podstawy pnia w pomnikowym dębieślad po odłamanym konarze

Dąb szypułkowy w Nowych Prażuchach jest jedynym, ale jakże cennym pomnikiem przyrody w gminie Ceków – Kolonia. Drzewo to opisał również Paweł Lenart w artykule: „Pomnikowy dąb szypułkowy w Nowych Prażuchach„.