Zgodnie z definicją wywierzysko to wydajny wypływ wody, która na obszarach krasowych najpierw znika w szczelinach skalnych, a następnie wypływa na powierzchnię w postaci sporego strumienia (lub małej rzeki) o dużym przepływie. Jedyne w województwie śląskim wywierzysko o statusie pomnika przyrody znajduje się w Dąbrowie Górniczej, w dzielnicy Strzemieszyce Wielkie, przy ul. Strzemieszyckiej, pomiędzy posesjami o nr 134 i 148. Ochroną objęto dwa akweny wodne wraz otuliną o powierzchni 1,3 ha.
GPS N 50°18′23″, E 19°19′24″
Od strony ulicy miejsce oznaczono dużą tablicą, obecnie już mocno spłowiałą.
Źródła wód wapniowo – magnezowych znajduje się na górnym stawie, na wysokości 290 m n.p.m. Obszar ich zasilania nie jest ustalony. Warstwę wodonośną stanowią skały węglanowe (wapienie i dolomity) triasu.
Miejsca wypływu wód odznaczają się brakiem roślinności i znacznie jaśniejszym dnem. Wydajność źródeł to ok. 50 l/s. Mimo dużej przejrzystości i czystości woda nie nadaje się do picia, ze względu na obecność bakterii Coli.
Pomnik przyrody „Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich” utworzony został uchwałą Rady Miejskiej w maju 1996 r. Celem ich ochrony jest obszar wydajnych źródeł wraz z towarzyszącą im fauną źródliskową, jej najważniejsi przedstawiciele to m.in.: kiełż zdrojowy, wypławek kątogłowy, źródlarka karpacka, pstrąg potokowy.
Mnichem oraz przepustem wodnym pod groblą woda przedostaje się do dolnego stawu.
Dolny staw jest znacznie bardziej zarośnięty niż górny (zdjęcia przedstawiają stan z października 2021 r). Co ciekawe, rok wcześniej stawy były oczyszczane z roślinności.
Przepust na dolnym stawie odprowadza wodę do pobliskiego strumienia o nazwie Bobrek (dopływ Białej Przemszy).
Teren przy stawach jest przygotowany jako atrakcja turystyczna dla przyjezdnych i jako teren spacerowy dla mieszkańców. Dla aut utworzono parking, utwardzono część ścieżek, ustawiono ławki oraz przygotowano schody umożliwiające zejście do lustra wody. Do stawów przylega niewielki park z placem zabaw i siłownią na powietrzu.
Na terenie Wywierzyska znajduje się przystanek Szlaku Kruszcowego – Płuczka Strzemieska. W XIX w. w tym miejscu przepłukiwane były rudy cynku, ołowiu i żelaza (galman).
