Pomnikowy cypryśnik błotny przy pałacu w Gaworzycach (pow. polkowicki, dolnośląskie).

Cypryśnik błotny (Taxodium distichum) to gatunek drzewa iglastego z rodziny cyprysowatych, pochodzący z Ameryki Północnej. W miejscach naturalnego występowania zasiedla bagniste stanowiska i tereny zalewowe. Osiąga do 50 m wysokości i 2 metry średnicy, wykształca bardzo szeroki u nasady pień, jednak szybko zwężający się i prosty. Na okresowo zalewanych bądź trwale podmokłych obszarach tworzy tak zwane korzenie oddechowe – pneumatofory – zgrubienia na korzeniach wyrastające powyżej poziomu gleby lub wody w odległości do kilkunastu metrów od pnia, wspierające wymianę gazową korzeni.

arboretum w Kórniku - pneumatofory pod koroną cypryśnika błotnego

Największe pneumatofory o wysokości 110 cm autor tego artykułu napotkał pod cypryśnikiem błotnym w niemieckiej części transgranicznego Parku Mużakowskiego.

Bad Muskau - ogromne pneumatofory pod cypryśnikiem błotnym

Cypryśnik błotny został sprowadzony do Europy w 1640 r. i od tej pory chętnie sadzony jako drzewo ozdobne i parkowe. W dolnośląskim rejestrze pomników przyrody figuruje 6 pojedynczych okazów tego gatunku i jedna grupa złożona z czterech okazów, łącznie 10 chronionych ustawowo egzemplarzy. Jeden z nich rośnie przy pięknie odremontowanym pałacu w Gaworzycach – dużej wsi (siedziba gminy) w powiecie polkowickim.

pałac w Gaworzycach - widok od strony parkupomnikowy cypryśnik błotny rosnący obok pałacu w Gaworzycach

pomnikowy cypryśnik z Gaworzyc w jesiennej szaciepomnikowy cypryśnik przy pałacu w Gaworzycachcypryśnik błotny przy pałacu w Gaworzycach

Gaworzycki cypryśnik błotny rośnie nad brzegiem niewielkiego stawu, niedaleko północno-wschodniego narożnika pałacu. Pomimo sąsiedztwa sadzawki drzewo nie wykształciło pneumatoforów, widać nie doskwiera mu nadmiar wody.pomnikowy cypryśnik błotny jesieniąpomnikowy cypryśnik z Gaworzyc jesienią

pomnikowy cypryśnik błotny w Gaworzycach

Gaworzyce - pomnikowy cypryśnik latemGaworzyce - pomnikowy cypryśnik błotnyGaworzyce - pomnikowy cypryśnik błotny latem

Gaworzyce - pomnikowy cypryśnik jesienią

Obwód pomnikowego okazu wynosi 380 cm, wysokość drzewa 21 metrów, szacowany wiek 150 lat. Status pomnika przyrody posiada od 1977 r., na pniu brak tabliczki.

pomiar obwodu cypryśnika w Gaworzycach

Gaworzyce - pień pomnikowego cypryśnika błotnego zimą

Gaworzyce - pień pomnikowego cypryśnika błotnego

Gaworzyce - pień pomnikowego cypryśnika błotnego latem

Warto zrobić sobie krótki spacer po niewielkim, ale zadbanym parku. Znajdziemy tam dorodne okazy dębów, lip, sosen oraz daglezji zielonych.

plan parku w Gaworzycach

Gaworzyce - główna oś widokowa w parku

Ciekawostką geologiczną jest leżący na trawniku przed pałacem (od strony zachodniej) sporej wielkości głaz narzutowy. Eratyk tej wielkości swobodnie kwalifikuje się do ochrony pomnikowej.

okazały eratyk na tle pałacu w Gaworzycach

O pozostałych pomnikach przyrody w gminie Gaworzyce można poczytać w artykule „Zabytkowy park w Dalkowie„.

Zabytkowy park w Dalkowie (gm. Gaworzyce, dolnośląskie).

Dalków to wieś położona w powiecie polkowickim (gm. Gaworzyce, dolnośląskie), w centralnej części Wzgórz Dalkowskich – pasma wzniesień morenowych, będących częścią większej jednostki – Wału Trzebnickiego. W Dalkowie znajduje się lokalny węzeł szlaków pieszych i rowerowych, korzystając z nich trafimy do niezwykle malowniczych miejsc (Garb Kocich Gór, rezerwat Dalkowskie Jary). W centrum miejscowości znajduje się pałac wzniesiony w 1596 r., który w późniejszym czasie bywał wielokrotnie przebudowywany.

pałac w Dalkowie

Od zachodu do pałacu przylega założenie parkowe o powierzchni ok. 5 ha. Drzewostan parku jest bardzo bogaty pod względem gatunków egzotycznych i może nosić miano małego ogrodu dendrologicznego. Rozpoznawanie poszczególnych taksonów ułatwiają ustawione przy drzewach tablice, ogólnie park jest świetnie przygotowany do prowadzenia w nim zajęć dydaktycznych o tematyce przyrodniczej i historycznej (https://www.dendrofarma.glogow.pl/). Ochroną pomnikową w dalkowskim parku objęto 7 drzew: cztery buki pospolite, dwa dęby szypułkowe i jeden platan klonolistny. Wszystkie są dobrze wyeksponowane i opisane stylowymi tablicami. 

zabytkowy park w Dalkowiefragment parku w Dalkowie

Zwiedzając park od strony pałacu warto zwrócić uwagę na ciekawie uformowany okaz cisa pospolitego oraz rosnące za nim sędziwe graby pospolite

park w Dalkowie - cis i szpaler grabów

Mijając południowe skrzydło pałacu naszą uwagę z pewnością przykuje (szczególnie latem) grupa 3 pomnikowych buków w odmianie purpurowej ((łac. Fagus sylvatica ’Atropunicea’).

park w Dalkowie - grupa pomnikowych bukówpark w Dalkowie - grupa pomnikowych buków wczesną wiosną

Poszczególne okazy mierzą w obwodzie 240, 380 i 385 cm, wysokość drzew ok. 25 metrów.

park w Dalkowie - pnie pomnikowych bukówpark w Dalkowie - grupa trzech pomnikowych bukówpark w Dalkowie - pień jednego z pomnikowych buków

Bliżej pałacu rośnie pomnikowy okaz platana klonolistnego o obwodzie o obwodzie 440 cm i wysokości 25 metrów. Szacunkowy wiek tego drzewa to ok. 150 lat; wiek podany na tablicy i w rejestrze RDOŚ – 300 lat – jest mocno przesadzony, tak stare platany mają w obwodzie ponad 10 metrów.

park w Dalkowie - pomnikowy platan latempark w Dalkowie - pomnikowy platan wczesną wiosnąpark w Dalkowie - pomnikowy platan klonolistnypark w Dalkowie - pień pomnikowego platana

W głębi parku warto odnaleźć sędziwe egzemplarze drzew egzotycznych: tulipanowca amerykańskiego oraz mocno uszkodzony okaz igliczni (glediczji) trójcierniowej.

park w Dalkowie - tulipanowiec amerykańskipark w Dalkowie - obłamana iglicznia

W centrum parku króluje pomnikowy buk w odmianie czerwonolistnej. Obwód tego okazu wynosi 465 cm, wysokość drzewa 30 m, szacunkowy wiek ok. 200 lat. 

park w Dalkowie - pomnikowy buk w odmianie czerwonolistnejpark w Dalkowie - pomnikowy bukpark w Dalkowie - pomnikowy buk wczesną wiosnąpark w Dalkowie - pień pomnikowego buka

Obok pomnikowego buka rośnie okaz miłorzębu dwuklapowego – gatunek dość często spotykany w parkach, jednak niezwykły pod względem morfologicznym.

park w Dalkowie - miłorząb rosnący obok pomnikowego bukapark w Dalkowie - miłorząb i pomnikowy buk

W zachodniej części parku znajdują się dwa dęby szypułkowe o statusie pomników przyrody. Drzewa mierzą w obwodzie 370 cm, wysokość obu 25 metrów.

park w Dalkowie - pomnikowy dąb Ipark w Dalkowie - pień pomnikowego dębu Ipark w Dalkowie - pomnikowy dąb IIpark w Dalkowie - pień pomnikowego dębu II

Wracając  północnym obrzeżem parku, warto zwrócić uwagę na okazałe jesiony rosnące w okolicach altany. Bliżej zabudowań folwarcznych zlokalizowany jest okaz matasekwoi chińskiej. To bardzo rzadko sadzone gatunek parkowy, razem z miłorzębem dwuklapowym nazywany jest żywą skamieliną.

park w Dalkowie - metasekwoja chińska latempark w Dalkowie - metasekwoja chińskaliście metasekwoi chińskiej

Wracając w okolice pomnikowego platana, będziemy po drodze mijać intensywnie owocujący egzemplarz kasztana jadalnego. 

park w Dalkowie - kasztan jadalny

Na koniec jeszcze dwa gatunki pochodzące z Ameryki Północnej:  strzelista daglezja zielona o wysoko osadzonej koronie i znacznie skromniejszych rozmiarów cyprysik nutkajski.

park w Dalkowie - daglezja zielona i cyprysik nutkajskipark w Dalkowie - cyprysik nutkajski