Cypryśnik błotny (Taxodium distichum) to gatunek drzewa iglastego z rodziny cyprysowatych, pochodzący z Ameryki Północnej. W miejscach naturalnego występowania zasiedla bagniste stanowiska i tereny zalewowe. Osiąga do 50 m wysokości i 2 metry średnicy, wykształca bardzo szeroki u nasady pień, jednak szybko zwężający się i prosty. Na okresowo zalewanych bądź trwale podmokłych obszarach tworzy tak zwane korzenie oddechowe – pneumatofory – zgrubienia na korzeniach wyrastające powyżej poziomu gleby lub wody w odległości do kilkunastu metrów od pnia, wspierające wymianę gazową korzeni.
Największe pneumatofory o wysokości 110 cm autor tego artykułu napotkał pod cypryśnikiem błotnym w niemieckiej części transgranicznego Parku Mużakowskiego.
Cypryśnik błotny został sprowadzony do Europy w 1640 r. i od tej pory chętnie sadzony jako drzewo ozdobne i parkowe. W dolnośląskim rejestrze pomników przyrody figuruje 6 pojedynczych okazów tego gatunku i jedna grupa złożona z czterech okazów, łącznie 10 chronionych ustawowo egzemplarzy. Jeden z nich rośnie przy pięknie odremontowanym pałacu w Gaworzycach – dużej wsi (siedziba gminy) w powiecie polkowickim.
Gaworzycki cypryśnik błotny rośnie nad brzegiem niewielkiego stawu, niedaleko północno-wschodniego narożnika pałacu. Pomimo sąsiedztwa sadzawki drzewo nie wykształciło pneumatoforów, widać nie doskwiera mu nadmiar wody.
Obwód pomnikowego okazu wynosi 380 cm, wysokość drzewa 21 metrów, szacowany wiek 150 lat. Status pomnika przyrody posiada od 1977 r., na pniu brak tabliczki.
Warto zrobić sobie krótki spacer po niewielkim, ale zadbanym parku. Znajdziemy tam dorodne okazy dębów, lip, sosen oraz daglezji zielonych.
Ciekawostką geologiczną jest leżący na trawniku przed pałacem (od strony zachodniej) sporej wielkości głaz narzutowy. Eratyk tej wielkości swobodnie kwalifikuje się do ochrony pomnikowej.
O pozostałych pomnikach przyrody w gminie Gaworzyce można poczytać w artykule „Zabytkowy park w Dalkowie„.
