Pomnikowy eratyk w miejscowości Dąbie (pow. kolski, wielkopolskie).

Głazy narzutowe to duże fragmenty skalne wyrwane z podłoża i przetransportowane w plejstocenie przez lądolód skandynawski. Mają różne rozmiary i kształty oraz pochodzą z różnych stron Półwyspu Skandynawskiego i niecki Bałtyku. Czasami się zdarza, że jest możliwe w miarę dokładne ustalenie obszaru macierzystego danego narzutniaka. Głazy takie nazywane są eratykami przewodnimi i stanowią zaledwie 10% wszystkich skandynawskich głazów narzutowych. Są łatwo rozpoznawalne dzięki składowi mineralnemu oraz charakterystycznej strukturze i teksturze. Opisywany w dzisiejszym artykule głaz buduje granit rapakiwi, którego wychodnie znajdują się na Wyspach
Alandzkich (północny Bałtyk). Zlokalizowany jest na terenie leśnym w miejscowości Dąbie (ok. 2,5 km na północ od centrum miasta), na trasie ścieżki edukacyjnej „Grabina”, której początek znajduje się obok leśniczówki (ul. Leśna 9).

tablica na początku ścieżki przyrodniczej Grabina

Wyznaczona przed laty ścieżka dydaktyczna trochę zarosła, oznakowanie miejscami znika, niemniej kierując się trochę intuicją, trochę mapką ze zdjęcia powyżej oraz kolejnymi tablicami po chwili dotrzemy do wiekowego dębu.

Dąb z Kapliczką

Na pniu tego drzewa o obwodzie ok. 500 cm zawieszono kapliczkę, stąd też lokalna nazwa – Dąb z Kapliczką. Drzewo w odziomkowej części jest niemal kompletnie spróchniałe, korona jest silnie zredukowana, mimo tego dąb zadziwia wolą życia. Na drzewie zawieszono stosowną tabliczkę, na tablicy ścieżki przyrodniczej również sugeruje się ochronę ustawową tego okazu, jednak dąb ten nie figuruje w oficjalnych wykazach pomników przyrody (?!). Więcej na temat tego drzewa w artykule Pawła Lenarta: „Dąb szypułkowy z kapliczką przy ścieżce przyrodniczo-leśnej w Dąbiu„.

pień Dębu z Kapliczkątablica na trasie ścieżki przyrodniczej Grabina

Tuż przy sędziwym dębie ścieżka zakręca i po ok. 150 m znajdujemy się przy ogromnym głazie.

GPS N 52°06′21.9″, E 18°48′39.2″

Głaz narzutowy przy ścieżce dydaktycznej Grabina

pomnikowy eratyk w gminie Dąbie

Głaz jest od 1997 r. chroniony w formie pomnika przyrody nieożywionej, potwierdzeniem tego faktu jest przymocowana do kołka stosowna tabliczka.

tabliczka przy pomnikowym głazie

Obwód pomnikowego wynosi ok. 12 m, wysokość głazu wynosi około 2 m, długość 4 m, a szerokość 3,5 m.

Głaz narzutowy w Uroczysku Grabina

Głaz narzutowy przy ścieżce dydaktycznej w Uroczysku Grabina

Materiałem budującym głaz jest alandzki granit rapakiwi; ze względu na unikalną strukturę jest jednym z najłatwiejszych do makroskopowego rozpoznania eratyków przewodnich. Charakteryzuje się dużymi (5 – 20 mm) kryształami skaleni o owalnym kształcie, otoczonych szarozieloną (przy świeżym rozłamie) lub białą obwódką plagioklazową (przy zwietrzałej powierzchni). Wiek skały to około 1,6 miliarda lat. Transport lodowy narzutniaka do obecnego miejsca wyniósł ok. 900 km.

powierzchnia granitu rapakiwi

zwietrzały granit rapakiwi

Pomnikowe drzewa w Kole (wielkopolskie).

Koło to miasto położone w centralnej części Polski, na wschodnim krańcu województwa wielkopolskiego; siedziba władz miejskich, gminnych oraz powiatowych. Przez Koło przepływa rzeka Warta, dzieląc miasto na część lewobrzeżną: ze Starym Miastem i Kaliskim Przedmieściem oraz prawobrzeżną z osiedlami: Płaszczyzna i Warszawskie Przedmieście. Najcenniejsze zabytki skupione są na Starym Mieście.

Ratusz w Kole

Dwa kilometry od centrum, na lewym brzegu Warty, znajdują się malownicze ruiny zamku.

ruiny zamku w Kolezamek w Kole

Lista kolskich pomników przyrody obejmuje 7 pozycji – 4 dęby szypułkowe, platan klonolistny, wiąz syberyjski, klon polny – wszystkie zostały powołane do ochrony na mocy Uchwały nr XXXVIII/265/2001 Rady Miejskiej w Kole z dnia 27 grudnia 2001 r. Dwa najokazalsze pomnikowe dęby zlokalizowane są przy ul. Harcerskiej, kilkanaście metrów od skrzyżowania z ul. Dąbrowskiego i Akacjową.

ul. Harcerska w Kole - para pomnikowych dębówul. Harcerska w Kole - pnie pomnikowych dębów

Grubszy, ale niestety zamierający dąb rośnie bliżej skrzyżowania. Górna część jego korony jest mocno zredukowana, pełna uschniętych gałęzi. Obwód drzewa wynosi 421 cm, wysokość okazu  21 metrów.

ul. Harcerska w Kole - pomnikowy dąb nr 1ul. Harcerska w Kole - pień pomnikowego dębu nr 1

Drugi dąb mierzy w obwodzie 371 cm, wysokość drzewa 25 metrów.

ul. Harcerska w Kole - pomnikowy dąb nr 2ul. Harcerska w Kole - pień pomnikowego dębu nr 2

Pomnikowy platan klonolistny rośnie na Starym Mieście, na końcu ul. Kajki, obok budynku  Muzeum Technik Ceramicznych.

Koło - pomnikowy platan klonolistnyPlatan, a raczej platanek, nie należy do szczególnie wyrośniętych okazów. Jego obwód – 229 cm – nie spełnia nawet obecnie obowiązującemu kryterium dla tego gatunku wynoszącym min. 300 cm.

pień pomnikowego platana z Koła

Koło - pień pomnikowego platana

Po drugiej stronie Warty, za ogrodzeniem posesji przy ul. Freudenreicha 7, zlokalizowany jest rzadko spotykany wiąz syberyjski (Ulmus pumila) o statusie pomnika przyrody.

pomnikowy wiąz syberyjski z KołaKoło - pomnikowy wiąz syberyjski

Wiąz syberyjski to gatunek drzewa dorastający do 30 m, odporny na mróz i suszę i zanieczyszczenia. Kolski egzemplarz mierzy w obwodzie 346 cm, wysokość okazu 22 m.

liście wiązu syberyjskiego

Koło - pień pomnikowego wiązu z Kołapień pomnikowego wiązu z Koła

Dwa pomnikowe dęby rosną na skraju Parku Moniuszki, są dobrze widoczne z ul. 3 Maja. Mierzą w obwodach 349 i 302 cm, wysokość okazów to odpowiednio 27 i 25 metrów.

ul. 3 Maja w Kole - pomnikowy dąb nr 1.ul. 3 Maja w Kole - pień pomnikowego dębu nr 1.ul. 3 Maja w Kole - pomnikowy dąb nr 2.pień pomnikowego dębu nr 2.pień pomnikowego dębu nr 2 w Kole

Ostatnie pomnikowe drzewo – klon polny – znajduje się na terenie Szkoły Podstawowej nr 3 przy ul. Toruńskiej 68. To okaz o 3 współprzewodnikach mierzących o wspólnym obwodzie 119 cm.

Koło - pomnikowy klon polnyul. Toruńska w Kole - pomnikowy klon polnypomnikowy klon polny z Kołapnie pomnikowego klonu z KołaKoło - pnie pomnikowego klonu