Pomnikowy dąb przy ul. Cegielnianej w Złoczewie (pow. sieradzki, łódzkie).

O Złoczewie – niewielkim mieście w powiecie sieradzkim (łódzkie) – usłyszymy/przeczytamy najczęściej w kontekście złoża węgla brunatnego zalegającego na obszarze położonym na południe od miejscowości. Tocząca się od wielu lat dyskusja na temat możliwości i opłacalności eksploatacji tego paliwa kopalnego zakończyła się 7 stycznia 2025 r. odmową wydania koncesji przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska spółce PGE GiEK. Zresztą PGE od lat nie była zainteresowana wydobyciem ze Złoczewa, dzięki czemu jest szansa na uniknięcie drastycznych zmian w środowisku i krajobrazie gminy. Ale nie węglem Złoczew stoi, miasto warto odwiedzić dla pałacu otoczonego parkiem w stylu angielskim i kilku zabytkowych kościołów. Miłośnik sędziwych, pomnikowych drzew też znajdzie powód, by zjechać na chwilę z pobliskiej drogi ekspresowej S-8 i podziwiać dąb o obwodzie ponad 6 metrów, z charakterystycznym, podłużnym ubytkiem.

pomnikowy dąb ze Złoczewa

Drzewo znajduje się w północnej części Złoczewa, przy ulicy Cegielnianej. W centrum miasta należy skręcić w ulicę Blaszkowską (kierunek Błaszki), następnie przy drogowskazie z napisem „Grójec Wielki 4 km” w lewo, w ul. Cegielnianą. Po przejechaniu 330 m pomnikowy dąb należy wypatrywać po lewej stronie drogi.

GPS N 51°25’36.1” , E 18°35’04.1”

Złoczew - pomnikowy dąbZłoczew - pomnikowy dąb od strony pola

Opisywany w tym artykule dąb został objęty ochroną pomnikową na mocy Rozporządzenia Wojewody Sieradzkiego z dnia 3 lutego 1998 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody. Pień drzewa został oznakowany stosowną tabliczką.

Złoczew - pień pomnikowego dębu

Złoczew - pomnikowy dąb o obwodzie 614 cm

Charakterystyczny dla tego okazu jest podłużny ubytek sięgający wysokości 6 metrów, odsłaniający puste wnętrze pnia.

potężny ubytek pnia pomnikowego dębu ze ZłoczewaZłoczew - pień pomnikowego dębu od strony dziupliZłoczew - pień pomnikowego dębu od strony ubytkuZłoczew - dziupla w pniu pomnikowego dębu

Pomiar obwodu pnia wykonany w czerwcu 2025 r. dał wynik 614 cm, wysokość drzewa 25 metrów.

pień pomnikowego dębu ze ZłoczewaZłoczew - pomiar obwodu pomnikowego dębupomiar obwodu pomnikowego dębu ze Złoczewa

Głaz Trygław w Tychowie – największy eratyk w Polsce (zachodniopomorskie).

Głazy narzutowe (inaczej eratyki, narzutniaki) to różnej wielkości fragmenty skalne przywleczone w plejstocenie przez lodowiec z terenów dzisiejszej Skandynawii. Eratyki o większych rozmiarach bardzo często są powoływane do ochrony pomnikowej i stanowią największą w kraju grupę spośród wszystkich pomników przyrody nieożywionej. Według danych GUS-u w 2024 r. status pomnika przyrody w Polsce posiadały 1104 głazy narzutowe. Ten największy – prawdziwy gigant o nazwie Trygław – znajduje się w powiecie białogardzkim, w miejscowości Tychowo (województwo zachodniopomorskie).

Tychowo - głaz Trygław

Głaz jest łatwy do odnalezienia, leży na terenie cmentarza komunalnego – dojazd i parking od ulicy Słonecznej. Jadąc główną drogą (nr 169) biegnącą przez miejscowość należy wypatrywać drogowskazu kierującego do Trygława.

GPS N 53°55’53.8” , E 16°15’39.6”

drogowskaz do głazu Trygław

pomnikowy głaz Trygław

Według jednej z wielu legend związanych z eratykiem pod głazem ukryty jest posąg Trygława – pogańskiego boga boga czczonego dawniej na Pomorzu. Znakomity opis głazu znajduje się w gablotce umieszczonej przy cmentarnej alei, biegnącej tuż przy narzutniaku.

opis głazu Trygław na cmentarzu w Tychowie

Jak wspomniano wcześniej Trygław jest największym eratykiem w Polsce, jego wymiary to: obwód – 44,7 m, maksymalna wysokość części nadziemnej wynosi 3,8 m, długość 16,9 m, a szerokość 11,2 m. Kubatura głazu (widoczna) wynosi 700 m³, przybliżona waga to 1,5 tys. ton. W publikacji „Tajemnice krajobrazów Pomorza Zachodniego” pod redakcją Zbigniewa Głąbińskiego można wyczytać że: wykonany podkop
przy podstawie głazu do głębokości 4 m nie osiągnął jego podstawy, wiercenie wykonane w 2002 roku w odległości 5 m od podstawy wykazało obecność skały na głębokości 6 m. Jego część podziemna zatem może być jeszcze większa niż ta, którą obserwujemy na powierzchni. Byłby to zatem największy głaz narzutowy na całym Niżu Europejskim.

autor przed głazem Trygławgłaz Trygław na terenie cmentarza w Tychowie

Trygław przypomina kształtem olbrzymi bochen chleba, który spłaszcza się stopniowo w kierunku północnym i na długości ok. 16 metrów tworzy pochyłą, wygładzoną powierzchnię.

płaska powierzchnia głazu Trygław

Materiałem budującym eratyk jest granitognejs o bardzo wyraźnej strukturze smużystej z dużymi oczkami skaleni i granatów oraz kwarcu. Głaz pochodzi ze Skandynawii, z rejonu Visby lub Uppsali w środkowej Szwecji, gdzie tego typu skały występują na
powierzchni.
powierzchnia głazu Trygławstruktury gnejsowe na powierzchni głazu TrygławNa szczycie opisywanego głazu w pierwszą niedzielę 1874 r. został ustawiony dębowy krzyż z figurą ukrzyżowanego Chrystusa, wykonaną z brązu. Tego samego dnia poniżej krzyża zainstalowano pamiątkową tablicę z niemieckimi napisami, których tłumaczenie znajduje się na sfatygowanej, blaszanej tablicy poniżej krzyża.

Tychowo - pomnikowy głaz Trygławkrzyż na szczycie głazu Trygławwidok na fragment cmentarza ze szczytu głazu Trygławtablica na szczycie głazu Trygławtablica u podstawy głazu Trygław Trygław uzyskał status pomnika przyrody nieożywionej już w 1954 r. na mocy Orzeczenia nr 12 Prezydium WRN w Koszalinie z dnia 20 lutego 1954 r. Obecnie obowiązująca podstawa prawna do jego ochrony to Rozporządzenie nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.

pomnikowy głaz Trygław w Tychowiegłaz Trygław na cmentarzu w Tychowie