Pomnikowy jesion przed pałacem w Próchnowie (gm. Margonin, wielkopolskie).

Próchnowo to wieś położona w gminie Margonin (pow. chodzieski, wielkopolskie), przy trasie nr 190 z Wągrowca do Margonina. Godnym uwagi obiektem jest pałac wybudowany w 1789 r. jako letnia rezydencja Antoniny Skórzewskiej z domu Garczyńskiej (1770-1824), żony właściciela Margonina hrabiego Fryderyka Skórzewskiego (1768-1832). Budowla wielokrotnie zmieniała właścicieli i wygląd. Od lat 90 – tych XX w. właścicielem pałacu jest Ochotniczy Hufiec Pracy.

fragment fasady pałacu w Próchnowie

Pałac otoczony jest parkiem o charakterze krajobrazowym z poł. XIX w. o powierzchni ok. 18 ha. Perełką dendrologiczną tego założenia jest ogromny jesion wyniosły, rosnący tuż przed fasadą pałacu.

Próchnowo - pomnikowy jesion

Próchnowo - pomnikowy jesion na tle pałacupomnikowy jesion na tle pałacu w Próchnowiepomnikowy jesion przy pałacu w Próchnowie

W publikacji K.  Borkowskiego „Wielkopolskie drzewa” z 2009 r. opisywany jesion nazywany jest „Bliźniakiem„. W notatce pod zdjęciem napisano, że „jest to drugi co do grubości pnia jesion w Wielkopolsce„. W artykułach publikowanych w sieci nazywany jest dla odmiany jesionem Mickiewicza – podobno został wyhodowany z nasiona jesionu śmiełowskiego, posadzonego przez wieszcza podczas jego wizyty w Śmiełowie w 1831 r. Jednak ta historia jest mało prawdopodobna, jesion z Próchnowa jest starszy i może liczyć sobie 250 – 300 lat.

pomnikowy jesion z PróchnowaPróchnowo - pomnikowy jesion wyniosłypień pomnikowego jesionu wyniosłego z Próchnowa

Próchnowski jesion posiada ogromny, guzowaty w dolnej części pień, który na wysokości ok. 2,5 metra rozgałęzia się na dwa masywne przewodniki. Wg rejestru GDOŚ jego obwód wynosi 682 cm, pobieżny pomiar wykonany przez autora tego artykułu we wrześniu 2023 r. dał wynik 703 cm; wysokość drzewa 24 metry, szacunkowy wiek to 250 – 300 lat.

pień pomnikowego jesionu z PróchnowaPróchnowo - pień pomnikowego jesionuPróchnowo - guzy na pniu pomnikowego jesionu

Opisywany jesion jest jedynym pomnikiem przyrody próchnowskiego parku, objęty ochroną pomnikową na mocy Komunikatu Wojewody Pilskiego z dnia 30 stycznia 1982 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.

Próchnowo - tabliczka na pomnikowym jesionie

Stan zdrowotny pomnikowego okazu należy uznać za zadowalający mimo usychającego konaru od strony południowo – wschodniej. Powyżej głównego rozgałęzienia widoczna jest zabliźniająca się listwa piorunowa.

suchy konar pomnikowego jesionu z Próchnowa

 

potężne konary tworzące koronę pomnikowego jesionu

Wyróżniającym się drzewem parkowym w najbliższym otoczeniu pałacu jest również dąb szypułkowy w odmianie kolumnowej.

Próchnowo - dąb w odmianie kolumnowej

Pośród pół uprawnych ok. 2 km na północ od pałacu w Próchnowie leży pomnikowy głaz „Zaklęta Karczma”. Więcej o nim w następnym artykule.

Kamień św. Wojciecha w Budziejewku (gm. Mieścisko, wielkopolskie).

Drugi co do wielkości głaz narzutowy Wielkopolski (największy to Kamień św. Jadwigi k. Gołuchowa) znajduje się w Budziejewku – niewielkiej wsi położonej 2 km na południe od Mieściska, w powiecie wągrowieckim. Według legendy z tego głazu św. Wojciech głosił Słowo Boże dla okolicznych mieszkańców, podczas wędrówki z Gniezna do Prusów – stąd jego obecna nazwa – Kamień św. Wojciecha. Aby trafić do ogromnego eratyku należy w Mieścisku skręcić za drogowskazem w ul. św. Wojciecha, przy skrzyżowaniu z figurą św. Wojciecha w lewo za kolejnym drogowskazem i po 300 metrach znajdziemy się przy kościele (oczywiście pw. św. Wojciecha).Mieścisko - drogowskaz do Kamienia św. Wojciecha

Budziejewko - figura św. Wojciecha

Budziejewko - drogowskaz do Kamienia św. Wojciecha

kościół w Budziejewkutablica przy kościele w BudziejewkuTu już ostatni drogowskaz skieruje nas na uroczą alejkę obsadzoną żywopłotem i po niecałych 200 m dojdziemy do głazu.

GPS N 52°43’33.1” , E 17°19’22.9”

drogowskaz do Kamienia św. Wojciecha

1. Pomnikowy głaz - Kamień św. Wojciecha

2. Pomnikowy eratyk - Kamień św. Wojciecha

Aby zapobiec przed wykorzystaniem głazu na cele budowlane, w 1840 r. miejscowa ludność doprowadziła do wpisania tego kamienia do ksiąg wieczystych jako obiektu chronionego „na wieczne czasy”. Po drugiej wojnie światowej eratyk uzyskał status pomnika przyrody na mocy Orzeczenia 295/83 Prezydium WRN w Poznaniu z 15.12.1956 r.

Budziejewko - tabliczka przy pomnikowym głazie

Wymiary pomnikowego narzutniaka to: obwód 20,5 m, długość – 7,5 m, szerokość – 4,7 m; wysokość nad ziemią 1,3 m, głębokość zalegania w ziemi 2,7 m. W związku z tym jego objętość nad ziemią wynosi 23,66 m3. Waga całego głazu sięga 200 ton (część widzialna waży 65 ton).

3. Kamień św. Wojciecha z Budziejewka

Materiałem budującym głaz jest skandynawski granit Smaland, pochodzący z południowo – wschodniej Szwecji. Jest tzw. eratykiem przewodnim, czyli fragmentem skalnym o udokumentowanym pochodzeniu.

zbliżenie Kamienia św. Wojciecha

4. Budziejewko - pomnikowy głaz narzutowy5. Kamień św. Wojciecha w Budziejewku

Spod eratyku wypływa źródełko mające niegdyś cudowne właściwości. Obecnie ujęte jest cembrowiną z daszkiem, a wodę można puścić z kranu.

6. Głaz narzutowy - Kamień św. Wojciecha7. Źródełko przy Kamieniu św. Wojciecha

Teren przy Kamieniu św. Wojciecha posiada doskonałe zagospodarowanie turystyczne – można odpocząć przy jednej z kilkunastu ławek, schować się przed deszczem lub słońcem pod wiatą, urządzić piknik z grillem. Nie zabrakło też stosownej tablicy edukacyjnej.

otoczenie Kamienia św. Wojciechazagospodarowanie turystyczne przy Kamieniu św. Wojciechatablica opisująca kamień św. Wojciecha

Wracając warto odwiedzić znajdujący się na tyłach kościoła Park Pamięci Powstańców Wielkopolskich.

Budziejewko - Park Pamięci