Pomniki przyrody

Brzoskwinia to wieś położona na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w gminie Zabierzów (pow. krakowski, małopolskie). Południowo – zachodnią część miejscowości przecina Autostrada A-4, cała wieś znajduje się na terenie Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. W Brzoskwini ma swój początek/koniec czarny szlak turystyczny (prowadzący do stacji kolejowej w Rudawie), który przy remizie spotyka się ze szlakiem niebieskim prowadzącym do malowniczej Doliny Brzoskwinki. Źródło tego potoku znajduje się w centrum Brzoskwini, przy ul. Na Źródła.

GPS N 50°05′36.7″ , E 19°42′55.2″

Wypływ wody dający początek potokowi Brzoskwinka posiada nazwę Źródło Jerzy lub Źródło Jerzego. Woda wypływa spod skały zbudowanej z górnojurajskiego wapienia skalistego. Od 31.01.2002 r. źródło jest chronione jako pomnik przyrody nieożywionej, aktualny akt prawny potwierdzający ochronę pomnikową to Uchwała nr XXXIV/396/21 Rady Gminy Zabierzów z dnia 21 grudnia 2021 roku w sprawie pomników przyrody znajdujących się na terenie Gminy Zabierzów.

Obok skałki ze źródłem ustawiono tablicę opisującą chronione geostanowisko. Możemy z niej wyczytać, że jest źródło podzboczowe, szczelinowo – krasowe, o wydajności w 1973 r. – 3,5 l/s, w 1999 r. – 2,9 l/s, w 2011 r. woda nie wydobywała się, a w 2014 r. kształtowała się na poziomie 1 l/s. Wypływająca woda posiada temperaturę ok. 9 °C, mineralizacja wynosi 301 mg/l, pH – 7,2.

Źródło zostało częściowo obudowane betonowym murkiem, przez co zatraciło nieco walory krajobrazowe. Nisza źródłowa jest niewielka, wypreparowana w wapiennej skale, dno pokryte piaskiem.

Wąska struga wody wyciekająca ze źródła po kilkunastu metrach przepływa pod asfaltową drogą i płynie dalej korytem wyłożonym ażurowymi płytami betonowymi.

Źródło Jerzy stanowi jedno z dwóch początkowych wypływów potoku Brzoskwinka – lewobrzeżnego dopływu Sanki o długości 8,29 km i powierzchni zlewni 19,88 km².

Pomniki przyrody zlokalizowane na terenie gminy Jelcz – Laskowice dokładnie opisałem w artykule z grudnia 2014 r. „Pomniki przyrody w gminie Jelcz – Laskowice”. Wpis ten stał się nieaktualny z chwilą opublikowania w Dzienniku Urzędowym Województwa Dolnośląskiego Uchwały nr LIII.471.2022 Rady Miejskiej w Jelczu – Laskowicach z dnia 26 października 2022 r. powołującej 9 nowych pomników przyrody: 2 aleje, 2 grupy drzew i 5 pojedynczych okazów, razem ochroną objęto aż 86 drzew. Przegląd nowo powołanych okazów rozpocznę od dębu szypułkowego o obwodzie 344 cm, rosnącego w Jelczu, za przystankiem autobusowym przy drodze wojewódzkiej nr 455 (ul. Oławska).

GPS N 51°01′07.2″ , E 17°18′47.3″

230 metrów na północny – zachód od opisanego wyżej dębu znajduje się Park Miłośników Jelcza. Teren jest ogrodzony, wejście znajduje się od ul. Ogrodowej. Z drzewostanu parkowego wyodrębniono 3 egzemplarze dębu szypułkowego i uhonorowano je statusem pomnika przyrody. Najgrubszy z tej trójki okaz rośnie na ogrodzonym placu zabaw i mierzy w obwodzie 517 cm.

GPS N 51°01′10.6″ , E 17°18′37.4″

Dwa pozostałe o obwodach 349 i 329 cm rosną w pobliżu, łatwo je rozpoznać dzięki typowym tabliczkom wieszanych na pomnikach przyrody.

Na wale rozdzielającym ogromny staw i starorzecze Odry znajduje się historyczna aleja obsadzona głównie sędziwymi dębami szypułkowymi. Ochroną pomnikową objęto 41 okazów, prawie wszystkie zostały oznakowane i ponumerowane (brakuje tabliczek na dębach z końca alei). Pierwsze w alei dęby rosną w pobliżu ul. Odrzańskiej – drogi prowadzącej do ruin zamku.

GPS N 51°01′02.6″ , E 17°18′29.9″

Część dębów została zaatakowana przez chronionego chrząszcza – kozioroga dębosza. Śladami bytności tego owada są charakterystyczne otwory w pniu drzewa oraz uszkodzona kora. W wyniku żerowania dochodzi do osłabienia dębu i stopniowego zamierania.

Obwód poszczególnych okazów alei mieści się w zakresie 273 – 560 cm, szacunkowy wiek drzew 200 – 360 lat.

Ostatni w alei dąb rośnie za mostem na Młynówce, przy ul. Kukułczej. Obwód okazu to 481 cm, szacunkowy wiek 330 lat.

GPS N 51°01′19.6″ , E 17°18′21″

Na skraju rozległej, śródleśnej polany, za mostem na Minkówce przy Stawie Drugim Jelczańskim, zlokalizowana jest para pomnikowych dębów rosnących na terenie administracyjnym wsi Nowy Dwór.

GPS N 51°00′41.5″ , E 17°20′40.6″

Drzewa mierzą w obwodzie 237 i 313 cm, szacunkowy wiek 160 i 217 lat.

W Chwałowicach, obok posesji Główna 167, rośnie pomnikowy dąb szypułkowy o obwodzie 381 cm i szacunkowym wieku 264 lata.

GPS N 51°03′01.4″ , E 17°24′11.6″

Nieco dalej, u wylotu ulicy Długiej, ma początek pomnikowa aleja złożona z 34 szt. dębu szypułkowego i jednej lipy drobnolistnej (dane z Uchwały, w rzeczywistości kilka lip zostało oznakowanych tabliczką). Wzdłuż alei przebiega trasa ścieżki dydaktycznej, z kolorowymi tablicami o tematyce przyrodniczej.

Początek alei : GPS N 51°03′06″ , E 17°24′25.3″ ; koniec : N 51°03′15″ , E 17°23′43.6″

Obwody pni drzew w pomnikowej alei mieszczą się w zakresie 215 – 370 cm, szacunkowy wiek 120 – 250 lat.

Miłocice, posiadające już na swoim terenie grupowy pomnik przyrody (13 drzew otaczających kościół), zyskały dwa nowe. Pierwszy z nich to jesion wyniosły rosnący 100 m na zachód od kościoła, o obwodzie 348 cm i szacunkowym wieku 185 lat.

GPS N 51°02′49.4″ , E 17°28′44.1″

Status pomnika przyrody uzyskał również platan klonolistny rosnący na terenie Leśnictwa Miłocice, przy ul. Głównej 9. To ogromne, rozłożyste drzewo, o obwodzie 523 cm.

GPS N 51°02′42.5″ , E 17°29′08.9″

Ostatnim w tym zestawieniu drzewem jest dąb szypułkowy o obwodzie 363 cm rosnący we wsi Brzezinki, obok przystanku PKS. Wedle cytowanej wyżej Uchwały okaz posiada unikalne walory historyczne, krajobrazowe, kulturowe i jest jedynym przedstawicielem tego gatunku w obrębie.

GPS N 51°05′21.1″ , E 17°21′02.3″

Źródło Jerzy w Brzoskwini (gm. Zabierzów, małopolskie).

Nowe pomniki przyrody w gminie Jelcz – Laskowice (dolnośląskie).