„Szczeliny Wiatrowe” na Lesistej Wielkiej (Góry Kamienne).

Lesista Wielka (851 m n.p.m) to najwyższy szczyt w Masywie Dzikowca i Lesistej Wielkiej, w północno – zachodniej części Gór Kamiennych. Wierzchołek budują skały pochodzenia wulkanicznego: tufy riolitowe, latyty, melafiry, zalegające na iłowcach i mułowcach czerwonego spągowca. Duże nachylenie stoków (40 – 50 a miejscami nawet 80°) oraz plastyczność zerodowanych skał osadowych sprzyjała pękaniu twardych i ciężkich tufów wulkanicznych. W konsekwencji doprowadziło to do dużych ruchów masowych, odznaczających się w terenie w formie osuwisk, oraz systemu spękań w górnej części stoku, zwanych „Szczelinami Wiatrowymi”. 

„Szczeliny Wiatrowe” znane były człowiekowi od dość dawna, pierwsza wzmianka o nich pochodzi z około 1428 r. W XIX w. były chętnie odwiedzaną atrakcją turystyczną w tej części Sudetów (pod nazwą Windlöcher), po podjętych staraniach stały się jednym z pierwszych sudeckich pomników przyrody. Po 1945 r. na kilkanaście lat zostały zapomniane, ponownie „odkryte” w 1959 r. Choć często się o nich wspomina przy opisywaniu Masywu Lesistej, to zwykle są to krótkie, ogólnikowe notki, pomijające dokładną lokalizację „Szczelin Wiatrowych”. Być może ten artykuł przyczyni się do lepszego poznania tego pomnika przyrody nieożywionej.

Wspólną wędrówkę na Lesistą Wielką rozpoczniemy przy węźle szlaków znajdującego się obok wiaduktu kolejowego w Unisławiu Śląskim.

Szlak żółty krótko biegnie ruchliwą szosą nr 35 w kierunku Mieroszowa, potem skręca w prawo, w tereny leśne porastające zbocza Lesistej Małej. Początkowo łagodnie, później dość stromo, do skrzyżowania ze szlakiem rowerowym. Po chwili dochodzimy do ocembrowanego źródełka, przy którym ktoś miły postawił ławkę.

Powyżej źródełka znajduje się nisza osuwiskowa (szlak przecina jęzor osuwiskowy), znajdujące się poniżej jeziorko osuwiskowe (?) zostało ucywilizowane i włączone do systemu małej retencji wodnej.

W dalszej części mijamy dość wysoką grupę skalną; szlak łagodnie trawersuje zbocze, a my przekonani że tak będzie do samego wierzchołka, możemy przegapić nagłą zmianę kierunku.

O tego miejsca możemy doświadczyć na własnych nogach dużego kąta nachylenia zboczy Lesistej, szlak pnie się zygzakiem w górę, po drodze mijając luźne bloki skalne.

Na drzewie przy skraju zrównania szczytowego znajduje się drogowskaz, informujący o pobliskich „Szczelinach Wiatrowych”. To kilka niewielkich otworów po prawej stronie ścieżki, ukrytych wśród traw.

W dalszej części wędrówki mijamy wierzchołek Lesistej Małej (780 m n.p.m.), przecinamy drogę gruntową i wspinamy się wąską ścieżką po stromym stoku Lesistej Wielkiej.

Warto się czasem odwrócić by podziwiać wspaniałe widoki na Góry Suche.

Na wierzchołku Lesistej Wielkiej znajduje się węzeł szlaków i wiata odpoczynkowa. W dalszą drogę idziemy prowadzeni niebieskim szlakiem.

Po ok. 150 m od niebieskiego szlaku oddziela się również niebiesko znakowana ścieżka dydaktyczna, prowadząca do największej szczeliny na Lesistej Wielkiej. Z braku dużych drzew ścieżka jest słabo oznakowana, ale ciężko się zgubić bo droga jest dość wyraźna.

Przy ogrodzonej płotem szczelinie ustawiono tablicę.

Szczelina została częściowo odkopana i oczyszczona z zalegającego rumoszu i liści. Wymiary to ok. 3 m długości, 2 m głębokości i ok. pół metra szerokości. Zjawisko cyrkulacji powietrza w szczelinach z których słynęło to miejsce już nie jest tak intensywne jak kiedyś, ale nadal zachodzi. Najlepiej obserwować to ponoć w okresie zimowym, ale zimy jakoś w ostatnich latach zawodzą.

GPS N 50°42’19” , E 16°11’43”

Schodząc młodnikiem w dół trafimy na powrót na niebieski szlak. Kierując się w prawo wrócimy na szczyt Lesistej Wielkiej. Można też przy ostrym zakręcie szlaku zejść w dół po zboczu, trafiając na duże osuwisko, z wieloma porozrzucanymi na stoku głazami.

Niektóre głazy posiadają gładkie ściany, mogące odzwierciedlać powierzchnie poślizgu.

Duża szczelina znajduje się również na zboczu Wysokiej (na zdjęciach z drabinką), jednak nie jest objęta ochroną pomnikową (zlokalizowana jest na obszarze innej gminy).

Małpia Skałka na zboczu Kostrzyny (Góry Suche).

Góry Suche to jedno z nielicznych miejsc w Sudetach, gdzie ruchy osuwiskowe odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu krajobrazu górskiego. Ruchom masowym sprzyja tutaj specyficzna budowa geologiczna i bardzo strome nachylenia stoków.  Występuje tu ok. 20 osuwisk o różnej wielkości i wyglądzie, powstałych w czasach przedhistorycznych. Z racji tematyki tego bloga, omówione zostaną formacje chronione jako pomniki przyrody. Najbardziej spektakularnym przykładem są Czerwone Skałki – urwiste ostańce poosuwiskowe na stoku Suchawy, opisane w poprzednim artykule. Podobne formy, choć zdecydowanie mniej efektowne możemy odnaleźć na sąsiedniej Kostrzynie, z pomnikowym ostańcem zwanym Małpią Skałką. Na szczyt Kostrzyny prowadzi niebieski szlak turystyczny z Sokołowska do schroniska „Andrzejówka”.

 Podczas męczącej drogi można zaobserwować nieliczne, malownicze ryolitowe skałki. Uciążliwe podejście wynagrodzą wspaniałe widoki.

Po krótkim odpoczynku wracamy w kierunku Włostowej, by po kilkudziesięciu metrach skręcić w prawo w kierunku ukrytych w lesie skałek.

Najbardziej charakterystyczna jest Małpia Skałka – pomnik przyrody nieożywionej. Patrząc na skałę z boku można od biedy dopatrzeć się zarysu małpiej głowy.

Zbudowana jest ze skał pochodzenia wulkanicznego – latytów zalbityzowanych, wyrastając z usypiska tufów na wysokości ok. 850 m.

Otaczający Małpią Skałkę drzewostan odbiera wiele z atrakcyjności tego miejsca. Przesłonięte lasem formacje skalne są znacznie trudniejsze do sfotografowania i chyba dlatego mało znane i rzadko opisywane.

Poniżej Małpiej Skały znajduje się usypisko głazów oderwanych z baszt skalnych stojących wyżej. Osuwisko to również chronione jest jako pomnik przyrody nieożywionej. Badania prowadzone na sąsiedniej Suchawie (Przyroda Sudetów tom 15, 2012 r.), dowiodły współczesną aktywność osuwiska, objawiającą się charakterystycznie wygiętym pniem drzewa poddanemu naciskowi. Dobitny przykład takiego zachowania odnalazłem właśnie na stoku Kostrzyny.