Pomniki przyrody we wsi Gręboszów (gm. Domaszowice, opolskie).

7 km na wschód od centrum Namysłowa znajduje się wieś Gręboszów, administracyjnie należąca do gminy Domaszowice. Pod względem przyrodniczym to jedno z najciekawszych miejsc powiatu namysłowskiego – ochroną pomnikową objęto tu dwie aleje lipowe, grupę drzew (dwa dęby i lipę) oraz pojedyncze okazy sosny pospolitej i dębu szypułkowego – w sumie to aż 334 drzewa. Można mieć wrażenie, że to bardzo duża liczba, jednak po dokładnym zwiedzeniu miejscowości nasuwa się pytanie – czemu tylko 334 drzewa?

mapa Gręboszowa

Pierwsza z pomnikowych alei o długości 1150 m złożona jest z 80 lip drobnolistnych i przebiega przez całą długość wsi. Jej początek zlokalizowany jest na skrzyżowaniu ruchliwej szosy nr 42 z główną drogą biegnącą przez wieś.

Gręboszów - początek pomnikowej alei1. Pomnikowa aleja w Gręboszowie2. Pomnikowa aleja w Gręboszowie3. Pomnikowa aleja w Gręboszowie

Obwody drzew w alei mieszczą się w przedziale 119 – 574 cm, przeciętna wysokość lip 24 metry. Poniżej zdjęcie z pomiaru najgrubszego okazu.

4. Pomiar ogromnej lipy w pomnikowej alei w Gręboszowie5. Pomnikowa aleja w Gręboszowie6. Pomnikowa aleja w Gręboszowie7. Pomnikowa aleja w Gręboszowie8. Pomnikowa aleja w Gręboszowie9. Pomnikowa aleja w Gręboszowie10. Pomnikowa aleja w Gręboszowie11. Pomnikowa aleja w Gręboszowie

W centrum wsi znajduje się otoczony cmentarzem kościół pw. św. Katarzyny. Najstarsza część nekropolii z XIX – wiecznymi nagrobkami sąsiaduje z drogą i pomnikową aleją. Teren gęsto porasta bluszcz, który opanował większość rosnących tu drzew – całość: bluszcz, stare nagrobki, sędziwe drzewa tworzą niesamowity, skłaniający do refleksji klimat.

cmentarz z pomnikowymi drzewami w Gręboszowiestary cmentarz w Gręboszowie latem

Spośród całego starodrzewia cmentarnego do ochrony pomnikowej powołano dwa okazy dębu szypułkowego i jedną lipę drobnolistną. Drzewa nie posiadają tabliczek (lub przesłania je bluszcz) i jest pewien problem z identyfikacją drzew. Prawdopodobnie para pomnikowych drzew – lipa i dąb rosną obok siebie, lokalizacja drugiego pomnikowego dębu jest utrudniona, być może to jeden z grubych kikutów porośniętych bluszczem.

para pomnikowych drzew na cmentarzu w Gręboszowie

pomnikowa lipa na cmentarzu w Gręboszowiepomnikowe drzewa na cmentarzu w Gręboszowie

Ze względu na porastające drzewa bluszcz pomiar obwodu jest utrudniony, niemniej zmierzono obwód pomnikowej lipy i wynosił on 589 cm.

pomiar pomnikowej lipy na cmentarzu w Gręboszowiepień pokryty bluszczem - cmentarz w Gręboszowiecmentarz w Gręboszowie - pień drzewa pokryty bluszczem

Naprzeciw cmentarza, po drugiej stronie ulicy, rozciąga się zaniedbany park krajobrazowy o powierzchni 6 ha. Rośnie tu wiele drzew o walorach pomnikowych, z gatunków rodzimych to głównie dęby, lipy, modrzewie, graby; obce taksony reprezentują okazałe platany klonolistne, żywotniki, cyprysiki oraz tulipanowiec amerykański i miłorząb dwuklapowy. Tematowi samego założenia parkowego w Gręboszowie można by poświęcić osobny artykuł, gdyby rosło tam choć jedno drzewo ze statusem pomnika przyrody. Taki status posiada sosna pospolita o nietypowym pokroju, rosnąca na terenie leśnym, ok. 350 m na zachód od środka boiska (patrz mapa na górze artykułu).

GPS N 51°03′07.02″ , E 17°47′56.21″

Gręboszów - pomnikowa sosnapomnikowa sosna z Gręboszowatabliczka przy pomnikowej sośnie z Gręboszowapień pomnikowej sosny z Gręboszowa

Sosna na wysokości ok. 100 – 120 cm rozdziela się na trzy pnie; obwód mierzony na wysokości pierśnicy wynosi 474 cm, ale wykonany zgodnie zasadami dendrometrii na wysokości 40 cm daje wynik 469 cm. Wysokość okazu to 27 metrów, pomnikiem przyrody jest od 1954 r. Niestety stan zdrowotny drzewa nie jest zadowalający – jeden z trzech pni jest całkowicie uschnięty, korona jest mocno zredukowana.

pomiar pomnikowej sosny z Gręboszowa

Wracamy na główną drogę prowadzącą przez wieś, na koniec opisanej wyżej alei lipowej. W pobliżu miejsca gdzie kończy się pierwsza, ma początek druga pomnikowa aleja przebiegająca przez tereny leśne.

12. Gręboszów - początek leśnej alei lipowej13. Gręboszów - słupek z tabliczką pomnik przyrody14. Początkowy fragment leśnej alei lipowej w Gręboszowie15. Gręboszów - leśna aleja lipowa16. Gręboszów - leśna aleja lipowa

Aleja obsadzona jest obustronnie 249 lipami drobnolistnymi o obwodach w przedziale 72 – 339 cm, ochroną pomnikową została objęta już w 1954 r.

17. Gręboszów - leśna aleja lipowa18. Gręboszów - leśna aleja lipowa19. Gręboszów - leśna aleja lipowa

Przebieg alei jest początkowo skośny w stosunku do drogi prowadzącej do Sułoszowa, po pokonaniu ponad 800 m (przy drewnianym krzyżu) dukt z pomnikowymi lipami zmienia kierunek, by po ok. 650 m wrócić na drogę jezdną.

20. Krzyż w przebiegu leśnej alei lipowe w Gręboszowie21. Gręboszów - fragment alei lipowej za krzyżem22. Gręboszów - końcowy fragment leśnej alei lipowej23. Gręboszów - koniec leśnej alei lipowej

Jeżeli dotrzemy do zabudowań Sułoszowa i tam skręcimy w prawo, w kierunku Starego Gręboszowa, to będziemy mieli możliwość zobaczyć ostatni pomnik przyrody Gręboszowa. Jest nim bardzo mocno uszkodzony, martwy dąb szypułkowy, rosnący na małej wysepce w środku pola uprawnego.

Gręboszów - pomnikowy dąb na środku pola uprawnegouszkodzony pomnikowy dąb z Gręboszowapień pomnikowego dębu z Gręboszowa

Pomnikowa lipa w Jakubowicach (gm. Byczyna, opolskie).

Jakubowice to niewielka wieś położona na południowo – zachodnim krańcu gminy Byczyna (pow. kluczborski, opolskie), ok. 2,5 km od wsi Proślice z najgrubszą lipą Opolszczyzny. Chlubą mieszkańców Jakubowic jest zabytkowy, drewniany kościół zbudowany w 1585 r., otoczony starym cmentarzem.

Jakubowice - drewniany kościół z XVI w.

Na listę zabytków Jakubowic wpisany jest również park krajobrazowy z połowy XIX w., z okazami dębów szypułkowych i jesionów wyniosłych. Na szczególną uwagę zasługuje okaz platana klonolistnego o obwodzie przekraczającym 500 cm, rosnący w zachodniej części założenia parkowego.

Jakubowice - droga przecinająca parkJakubowice - platan na skraju parkuJakubowice - pień okazałego platana

Pomimo bezdyskusyjnych walorów przyrodniczych żadne drzewo w parku nie zostało objęte ochroną pomnikową. Status pomnika przyrody w opisywanej wsi posiada lipa drobnolistna rosnąca obok skrzyżowania szosy do Byczyny z szutrową drogą prowadzącą na cmentarz.

GPS N 51°05′00.1″ , E 18°06′36.2″

pomnikowa lipa w JakubowicachJakubowice - pomnikowa lipa latempomnikowa lipa z JakubowicJakubowice - pomnikowa lipa w kwietniu 2020 r.

Pomnikowy okaz posiada asymetryczną koronę zredukowaną od strony krzyża i sąsiadującego drzewa.

Jakubowice - pomnikowa lipa drobnolistnaJakubowice - pomnikowa lipa przy skrzyżowaniu drogi do Byczyny

Obwód opisywanej lipy wynosi 653 cm, wysokość okazu 22 metry; status pomnika przyrody posiada od 1961 r.

Jakubowice - pomiar pomnikowej lipy

Jakubowice - Paweł Lenart przed pomnikową lipąpień pomnikowej lipy z Jakubowic

Niestety, pień lipy od strony pola posiada ogromną dziuplę grożącą rozłamaniem drzewa na dwie części.

Jakubowice - dziupla w pomnikowej lipie