Źródło Tarnówki (Dzdzenicy) w Domaniewicach (gm. Wolbrom, małopolskie).

Zgodnie z definicją źródła są to naturalne, skoncentrowane, samoczynne wypływy wód podziemnych na powierzchnię terenu. W Polsce występują we wszystkich regionach geograficznych, jednak najliczniej na obszarach wyżynnych i górskich, zbudowanych ze skał węglanowych. Źródła, w odczuciu społecznym, dostarczają wody wysokiej jakości, określenie „woda źródlana” stanowi często synonim wody czystej, czasem wręcz uzdrawiającej. Z tego tytułu od zawsze istniała naturalna potrzeba ochrony źródeł, ujęć wodnych, studni itp. Obowiązująca obecnie Ustawa o ochronie przyrody z 2004 r. (oraz poprzednia z 1991 r.) dopuszcza ochronę źródeł w formie pomnika przyrody. Na obszarze Wyżyny Krakowsko – Częstochowskiej znajduje się wiele krynic objętych ochroną pomnikową, w samym powiecie olkuskim istnieje 6 pomnikowych źródeł. Jednym z najlepiej zachowanych naturalnych wypływów wód podziemnych na całym obszarze Jury jest stanowisko w Czarnym Lesie, na terenie wsi Domaniewice. Aby do niego trafić należy we wschodniej części Domaniewic skręcić w drogę oznaczoną na skrzyżowaniu drogowskazem „Dolina Wodącej”, po ok. 2,2 km jazdy w kierunku północnym docieramy na skraj lasu, tam w prawo i po 100 m znajdziemy miejsce odpoczynku z tablicą informacyjną.

GPS  N 50°24′50.7″, E 19°40′11.2″

miejsce odpoczynku przy źródle Tarnówkitablica przy źródle Tarnówki

Kilka metrów dalej przygotowano schody z barierką ułatwiające zejście do niszy źródłowej.

źródło potoku Tarnówka pomnik przyrody nieożywionej - źródło Tarnówkiźródło potoku Dzdzenicapomnikowe źródło potoku Tarnówkanisza źródliskowa potoku Dzdzenica

Z niszy wypływa woda o temperaturze 8 – 9°C, mineralizacja 300 mg/l, pH 7,4; wydajność źródła 10 – 25 l/s. Warstwę wodonośną stanowią górnojurajskie wapienie skaliste (malm).

nisza źródłowa potoku Tarnówkaźródło Tarnówki - miejsce wypływu wody

W wodach źródlanych skupia się duża populacja zimnolubnych form organizmów reliktowych o nazwie wypławek alpejski.

tablica przy źródle Dzdzenicy

Tarnówka (Sączenica, Dzdzenica, Struga z pod Domaniewic) jest potokiem o długości 13 km; w miejscowości Golczowice wpada do Białej Przemszy, ta łączy się z Czarną Przemszą tworząc Przemszę, która jest dopływem Wisły.

potok Tarnówka dwa metry poniżej źródłapotok Tarnówka (Dzdzenica)

Zespół pałacowo – parkowy w Pilicy (pow. zawierciański, śląskie).

Pilica to niewielkie miasto położone w powiecie zawierciańskim (woj. śląskie), w środkowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. W południowo – zachodniej części miasta ma swój początek rzeka Pilica – najdłuższy lewy dopływ Wisły. Listę pilickich zabytków zapełnia wiele interesujących obiektów, wśród nich wyróżnia zespół pałacowo – parkowy, składający się neorenesansowego pałacu otoczonego parkiem o powierzchni 10 ha. Założenie parkowe jako dzieło sztuki ogrodniczej już w 1932 r. uznano w całości za pomnik przyrody. Park jest ogólnie dostępny, wejście do niego znajduje się u zbiegu ulic Senatorskiej i Zamkowej, ok. 400 m od rynku.

 Wejście do parku w Pilicy

Tuż za brama wjazdową, po prawej stronie głównej alei, znajduje się ogłowiona lipa z przymocowaną do pnia czaszką, krzyżem i tablicą pamiątkową.Pilica - lipa z tablicą pamięciPark w Pilicy - tablica na lipie przy wejściu

Spacerując aleją w stronę pałacu mijamy po obu stronach leśną część parku, w której królują klony pospolite, jawory, lipy i graby.

Dolna część parku w Pilicy Leśna część parku w PilicyNa skraju rozległej polany droga rozdziela się na dwie równoległe aleje, tam też znajdziemy parę okazałych modrzewi.

Park w Pilicy - para okazałych modrzewi Para okazałych modrzewi w parku w Pilicy  Park w Pilicy - pnie okazałych modrzewi

Po skręceniu w lewo i przejściu kilkudziesięciu metrów trafimy na początek wspaniałej, czterorzędowej alei lipowej, będącej pozostałością po barokowej formie parku. Niektóre lipy w szpalerach osiągnęły imponujące rozmiary, na innych czas i choroby odcisnęły swoje piętno – widoczne są guzy, zgrubienia, ubytki w pniach – co czyni je nie mniej interesujące.

 Alejka poprowadzona wzdłuż polany parkowej w Pilicy

 Park w Pilicy - szpalery lipowe

Park w Pilicy - pień ogromnej lipy

Park w Pilicy - aleja czterorzędowa

Park w Pilicy - guzowata lipa Park w Pilicy - lipa o nietypowym pokrojuGórna część alei czterorzędowej

Na końcu alei lipowej znajduje się perełka dendrologiczna – buk pospolity w odmianie Pendula (zwisającej).

Park w Pilicy - buk w odmianie PendulaBuk w odmianie zwisającej widziany od strony fontannyPark w Pilicy - pień buka w odmianie Pendula

Wreszcie możemy się przyjrzeć się bryle pałacu. Jego historia sięga 1610 r. kiedy to Wojciech Padniewski wybudował zamek. Kolejny właściciel – Stanisław Warszycki – otoczył w 1651 r. warownię murami i bastionami. W XVIII w. przebudowano zamek na barokową rezydencję, obecny wygląd pałac uzyskał po 1876 r. – wtedy to Leon Epstein zmodernizował pałac , przebudował park na modny wówczas styl angielski i urządził ogrody z oranżeriami.

 Klon pospolity przy pałacu w PilicyŻywotnik przed pałacem w Pilicy

Na lewo od pałacu, przy południowym skrzydle, rośnie najokazalsze drzew w pilickim parku – potężna lipa szerokolistna zwana Lipą (królowej) Elżbiety – o obwodzie 702 cm i wysokości 26 metrów.

Lipa Elżbiety przy pałacu w PilicyPień Lipy Elżbiety

Poniżej pałacu znajduje się fontanna, a przy niej dwa ciekawie uformowane cisy pospolite.

Formowane cisy przy fontannie

Park w Pilicy - para formowanych cisów

Ostatnie spojrzenie na pałac i rosnące przy nim drzewa i wracamy wzdłuż drugiej alei czterorzędowej.

Zespół Pałacowo - Parkowy w PilicySzpalery lipowe w północnej części parku w Pilicy Aleja czterorzędowa w północnej części parkuwyjątkowo guzowata lipa w parku w Pilicy