Sosna Karolina i Wojciech z Jarogniewic (m. Zielona Góra, lubuskie).

Przeglądając zdjęcia pomnikowych sosen pospolitych można zauważyć, że większość z nich nie posiada typowego dla tego gatunku pokroju – długiego, prostego pnia (strzały) i wysoko osadzonej korony. Przeważnie mamy do czynienia z egzemplarzami  powyginanymi, poskręcanymi, pochylonymi, wielopniowymi itp. Z punktu widzenia leśnika wymienione cechy świadczą o wadach rozwojowych, zaś dla miłośnika przyrody atrybuty świadczące o ich unikalnym pokroju, oryginalnym pięknie. W ten schemat wpisuje się również sosna zwyczajna będąca tematem dzisiejszego artykułu, rosnąca w lesie w pobliżu dawnej wsi Jarogniewice, będącej obecnie częścią miasta Zielonej Góry.

pomnikowa sosna Karolina i Wojciech z Jarogniewic

Aby trafić do opisywanej sosny należy jechać z Ochli do Kiełpina, dalej na południe w kierunku wsi Jarogniewice. Po wjechaniu do lasu należy przejechać jeszcze ok. 400 m i zatrzymać się przy jednej z dróg leśnych (GPS  N 51°50’42” , E 15°29’58.8”) i w dalszą drogę, w kierunku wschodnim, udać się pieszo bądź rowerem. Po przejściu ok. 350 m ujrzymy sosnę o fantazyjnym pokroju.

GPS  N 51°50’38.1” , E 15°30’15.5”

Jarogniewice - pomnikowa sosna Karolina i Wojciech

Jarogniewice - sosna Karolina i Wojciech

Drzewo zostało objęte ochroną pomnikową na mocy Uchwały nr LII.650.2017 Rady Miasta Zielona Góra z dnia 27 czerwca 2017 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody. W akcie prawnym nadano pomnikowi przyrody nazwę: Karolina i Wojciech.

pomnikowa sosna z Jarogniewicsosna Karolina i Wojciech z Jarogniewic

Pień opisywanej sosny na wysokości ok. 5 metrów rozdziela się na dwa przewodniki, które przez dalsze kilka metrów biegną równolegle do siebie, następnie odbijają od siebie i rozgałęziają się tworząc w miarę gęstą (jak na sosnę) koronę.

Jarogniewice - pień sosny Karolina i WojciechJarogniewice - pień pomnikowej sosnypień pomnikowej sosny z JarogniewicObwód pomnikowej zmierzony pod koniec maja 2023 r. wynosił 392 cm, pień pomnikowej sosny został oznakowany stosowna tabliczką.

Jarogniewice - pomiar obwodu pomnikowej sosnyWe wspomnianym wyżej Kiełpinie znajduje się park z kilkoma pomnikowymi dębami, więcej o nich w następnym artykule.

Pomniki przyrody we wsi Gręboszów (gm. Domaszowice, opolskie).

7 km na wschód od centrum Namysłowa znajduje się wieś Gręboszów, administracyjnie należąca do gminy Domaszowice. Pod względem przyrodniczym to jedno z najciekawszych miejsc powiatu namysłowskiego – ochroną pomnikową objęto tu dwie aleje lipowe, grupę drzew (dwa dęby i lipę) oraz pojedyncze okazy sosny pospolitej i dębu szypułkowego – w sumie to aż 334 drzewa. Można mieć wrażenie, że to bardzo duża liczba, jednak po dokładnym zwiedzeniu miejscowości nasuwa się pytanie – czemu tylko 334 drzewa?

mapa Gręboszowa

Pierwsza z pomnikowych alei o długości 1150 m złożona jest z 80 lip drobnolistnych i przebiega przez całą długość wsi. Jej początek zlokalizowany jest na skrzyżowaniu ruchliwej szosy nr 42 z główną drogą biegnącą przez wieś.

Gręboszów - początek pomnikowej alei1. Pomnikowa aleja w Gręboszowie2. Pomnikowa aleja w Gręboszowie3. Pomnikowa aleja w Gręboszowie

Obwody drzew w alei mieszczą się w przedziale 119 – 574 cm, przeciętna wysokość lip 24 metry. Poniżej zdjęcie z pomiaru najgrubszego okazu.

4. Pomiar ogromnej lipy w pomnikowej alei w Gręboszowie5. Pomnikowa aleja w Gręboszowie6. Pomnikowa aleja w Gręboszowie7. Pomnikowa aleja w Gręboszowie8. Pomnikowa aleja w Gręboszowie9. Pomnikowa aleja w Gręboszowie10. Pomnikowa aleja w Gręboszowie11. Pomnikowa aleja w Gręboszowie

W centrum wsi znajduje się otoczony cmentarzem kościół pw. św. Katarzyny. Najstarsza część nekropolii z XIX – wiecznymi nagrobkami sąsiaduje z drogą i pomnikową aleją. Teren gęsto porasta bluszcz, który opanował większość rosnących tu drzew – całość: bluszcz, stare nagrobki, sędziwe drzewa tworzą niesamowity, skłaniający do refleksji klimat.

cmentarz z pomnikowymi drzewami w Gręboszowiestary cmentarz w Gręboszowie latem

Spośród całego starodrzewia cmentarnego do ochrony pomnikowej powołano dwa okazy dębu szypułkowego i jedną lipę drobnolistną. Drzewa nie posiadają tabliczek (lub przesłania je bluszcz) i jest pewien problem z identyfikacją drzew. Prawdopodobnie para pomnikowych drzew – lipa i dąb rosną obok siebie, lokalizacja drugiego pomnikowego dębu jest utrudniona, być może to jeden z grubych kikutów porośniętych bluszczem.

para pomnikowych drzew na cmentarzu w Gręboszowie

pomnikowa lipa na cmentarzu w Gręboszowiepomnikowe drzewa na cmentarzu w Gręboszowie

Ze względu na porastające drzewa bluszcz pomiar obwodu jest utrudniony, niemniej zmierzono obwód pomnikowej lipy i wynosił on 589 cm.

pomiar pomnikowej lipy na cmentarzu w Gręboszowiepień pokryty bluszczem - cmentarz w Gręboszowiecmentarz w Gręboszowie - pień drzewa pokryty bluszczem

Naprzeciw cmentarza, po drugiej stronie ulicy, rozciąga się zaniedbany park krajobrazowy o powierzchni 6 ha. Rośnie tu wiele drzew o walorach pomnikowych, z gatunków rodzimych to głównie dęby, lipy, modrzewie, graby; obce taksony reprezentują okazałe platany klonolistne, żywotniki, cyprysiki oraz tulipanowiec amerykański i miłorząb dwuklapowy. Tematowi samego założenia parkowego w Gręboszowie można by poświęcić osobny artykuł, gdyby rosło tam choć jedno drzewo ze statusem pomnika przyrody. Taki status posiada sosna pospolita o nietypowym pokroju, rosnąca na terenie leśnym, ok. 350 m na zachód od środka boiska (patrz mapa na górze artykułu).

GPS N 51°03′07.02″ , E 17°47′56.21″

Gręboszów - pomnikowa sosnapomnikowa sosna z Gręboszowatabliczka przy pomnikowej sośnie z Gręboszowapień pomnikowej sosny z Gręboszowa

Sosna na wysokości ok. 100 – 120 cm rozdziela się na trzy pnie; obwód mierzony na wysokości pierśnicy wynosi 474 cm, ale wykonany zgodnie zasadami dendrometrii na wysokości 40 cm daje wynik 469 cm. Wysokość okazu to 27 metrów, pomnikiem przyrody jest od 1954 r. Niestety stan zdrowotny drzewa nie jest zadowalający – jeden z trzech pni jest całkowicie uschnięty, korona jest mocno zredukowana.

pomiar pomnikowej sosny z Gręboszowa

Wracamy na główną drogę prowadzącą przez wieś, na koniec opisanej wyżej alei lipowej. W pobliżu miejsca gdzie kończy się pierwsza, ma początek druga pomnikowa aleja przebiegająca przez tereny leśne.

12. Gręboszów - początek leśnej alei lipowej13. Gręboszów - słupek z tabliczką pomnik przyrody14. Początkowy fragment leśnej alei lipowej w Gręboszowie15. Gręboszów - leśna aleja lipowa16. Gręboszów - leśna aleja lipowa

Aleja obsadzona jest obustronnie 249 lipami drobnolistnymi o obwodach w przedziale 72 – 339 cm, ochroną pomnikową została objęta już w 1954 r.

17. Gręboszów - leśna aleja lipowa18. Gręboszów - leśna aleja lipowa19. Gręboszów - leśna aleja lipowa

Przebieg alei jest początkowo skośny w stosunku do drogi prowadzącej do Sułoszowa, po pokonaniu ponad 800 m (przy drewnianym krzyżu) dukt z pomnikowymi lipami zmienia kierunek, by po ok. 650 m wrócić na drogę jezdną.

20. Krzyż w przebiegu leśnej alei lipowe w Gręboszowie21. Gręboszów - fragment alei lipowej za krzyżem22. Gręboszów - końcowy fragment leśnej alei lipowej23. Gręboszów - koniec leśnej alei lipowej

Jeżeli dotrzemy do zabudowań Sułoszowa i tam skręcimy w prawo, w kierunku Starego Gręboszowa, to będziemy mieli możliwość zobaczyć ostatni pomnik przyrody Gręboszowa. Jest nim bardzo mocno uszkodzony, martwy dąb szypułkowy, rosnący na małej wysepce w środku pola uprawnego.

Gręboszów - pomnikowy dąb na środku pola uprawnegouszkodzony pomnikowy dąb z Gręboszowapień pomnikowego dębu z Gręboszowa