Pomnikowy eratyk z Gardzka (gm. Strzelce Krajeńskie, lubuskie).

W znajdującej się w północno – wschodniej części województwa lubuskiego gminie Strzelce Krajeńskie znajdują się trzy pomniki reprezentujące przyrodę nieożywionej. Wspomniane obiekty to sporych rozmiarów głazy narzutowe – odłamki skalne pochodzące ze Skandynawii, przywleczone w plejstocenie przez lądolód. W dzisiejszym artykule zostanie opisany głaz leżący na skraju wsi Gardzko, po prawej stronie drogi prowadzącej z miasta Strzelce Krajeńskie do wsi Stare Kurowo.

GPS N 52°52′12.2″ , E 15°35′34.8″

Gardzko - otoczenie pomnikowego głazu

Paweł Lenart przy pomnikowym głazie w Gardzku

Eratyk wydobyto w 1912/1913 r. podczas budowy drogi powiatowej i ustawiono na jej poboczu w zachodnim krańcu wsi. Obecnie stoi na wydzielonej i wybrukowanej części chodnika, osłonięty od strony pól uprawnych krzewami głogu i rokitnika.

zdjęcie głazu z początku XX w.

Wymiary głazu to: obwód – 8,7 metra, wysokość 3,4 metra. Materiałem budującym eratyk jest gnejs biotytowy, szary, zmylonityzowany, różnoziarnisty. Na powierzchni narzutniaka widoczne są podłużne, miejscami koliste rysy.

Paweł Lenart przy pomnikowym eratyku w Gardzku

wycinek powierzchni pomnikowego eratyku z Gardzkazbliżenie pomnikowego głazu ze wsi GardzkoGardzko - rysy na pomnikowym głazieGardzko - powierzchnia pomnikowego eratyku.

Opisywany głaz został objęty ochroną pomnikową już w 1966 r. na mocy Decyzji nr 86/66 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 24 marca 1966 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody ożywionej i nieożywionej. Aktualny akt prawny utrzymujący status pomnika przyrody nieożywionej to Rozporządzenie nr 46 Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Gardzko - pomnikowy eratykGardzko - pomnikowy głaz narzutowy

Do niedawna do eratyku przymocowana była tablica upamiętniająca stacjonowanie po drugiej wojnie światowej w tej okolicy wojsk radzieckich, z oczywistych względów została zdemontowana.

miejsce po tablicy na pomnikowym głazie w Gardzku

Kamień Moritza w Lemierzycach (gm. Słońsk, lubuskie).

Lemierzyce to duża wieś położona w gminie Słońsk (pow. sulęciński, lubuskie), przy drodze nr 22 ze Słońska do Krzeszyc. Jedynym zabytkiem w miejscowości jest kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, z 1853 roku, przebudowany w 1897 i 1954 roku. Na jego miejscu istniała wcześniej świątynia, która uległa zniszczeniu w wyniku pożaru w 1678 r. Trzy lata później została odbudowana przez księcia Johanna Moritza von Nassaua, mistrza zakonu joannitów – ówczesnych właścicieli Lemierzyc. Na pamiątkę tej fundacji duży głaz narzutowy leżący obecnie w lesie, nieopodal zabudowań wsi, wdzięczni mieszkańcy nazwali Moritzstein, czyli Kamień Moritza.

Kamień Moritza w Lemierzycach

Morizstein leży na trasie czarno znakowanej ścieżki przyrodniczo – edukacyjnej „Szlak dzięcioła” o długości 5 km, biegnącej drogą leśną wzdłuż rzeki Postomii, przez dwa rezerwaty przyrody: „Lemierzyce” i „Dolina Postomii”.

znak ścieżki przyrodniczej Szlakiem Dzięcioła

Przy ograniczonej ilości czasu do głazu możemy się dostać bezpośrednio z drogi. Jadąc od strony centrum Lemierzyc (ul. Kościuszki) w kierunku Słońska, 250 m za znakiem informującym o krańcu wsi, wypatrujemy po prawej stronie szosy ścieżki odchodzącej w las. W tym miejscu na drzewie namalowano drogowskaz.

namalowany na drzewie drogowskaz do Kamienia Moritza

Po przejściu ok. 120 metrów ujrzymy na skrzyżowaniu leśnych duktów olbrzymi eratyk.

GPS N 52°33′55″ , E 14°53′56″

otoczenie pomnikowego głazu w Lemierzycach

Lemierzyce - pomnikowy głaz

otoczenie pomnikowego eratyku w Lemierzycach

pomnikowy głaz w Lemierzycach

Jak każdy inny głaz narzutowy został on przywleczony w plejstocenie przez lądolód skandynawski. Wymiary eratyku są imponujące: obwód – 11.2 m, wysokość 1.5 m, długość 4.2 m. Materiał budujący głaz to różowo – szary granit, w innym opracowaniu (Zabytkowe głazy narzutowe na obszarze Polski, cz. I i II) podano że to różnoziarnisty gnejs plagioklazowo – biotytowo – epidotowy.

Lemierzyce - pomnikowy eratykKamień Moritza na granicy rezerwatu Dolina Postomii

Kamień Moritza został objęty ochroną pomnikową już w 1966 r. Aktualna podstawa prawna to Rozporządzenie Nr 46 Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Moritzstein koło Lemierzyc

Po II wojnie światowej na głazie wyryto napis: „Myśmy tu nie przyszli, myśmy tu wrócili. Lemierzyce 1945 r.”

inskrypcja na głazie narzutowymnapis na pomnikowym eratyku z Lemierzyc

Moritzstein znajduje na południowym obrzeżu rezerwatu Dolina Postomii. Rezerwat ten, utworzony został w celu ochrony lasu nizinnego oraz walorów przyrodniczych południowej krawędzi doliny rzeki Postomii, stanowiącej również krawędź pradoliny Warty.

tablica rezerwatu przyrody Dolina Postomii