Pomnikowy dąb we wsi Nowe Prażuchy (gm. Ceków – Kolonia, wielkopolskie).

Niejednokrotnie w poszukiwaniu pomnikowych okazów przemierzam kilometry leśnych ostępów, przedzieram się przez zarośnięte parki wiejskie, błądzę po nieznanych terenach, a i tak nie zawsze mam pewność, że sfotografowane drzewa są tymi właściwymi, ze statusem pomnika przyrody. W przypadku bohatera dzisiejszego artykułu wszystkie wspomniane wyżej problemy nie istnieją: drzewo rośnie przy głównej drodze i widoczne jest z daleka, można do niego bezpiecznie zjechać i zaparkować w pobliżu, jest fotogeniczne o każdej porze dnia i roku. Co to za cudowny pomnik przyrody? To wspaniały dąb szypułkowy rosnący samotnie po prawej (wschodniej) stronie drogi nr 470 z Kalisza do Turku, ok. 1 km na północ od stacji paliw Orlen na krańcu Cekowa. Administracyjnie działka z pomnikowym dębem należy do wsi Nowe Prażuchy w gminie Ceków – Kolonia (pow. kaliski, wielkopolskie).

GPS N 51°54′32″, E 18°18′15″

pomnikowy dąb przy trasie Kalisz - Turekpomnikowy dąb przy trasie Ceków - MalanówNowe Prażuchy - pomnikowy dąb szypułkowypomnikowy dąb w gminie Ceków - Kolonia

Dąb charakteryzuje się krótkim pniem ze skręconymi włóknami i szeroką koroną; jego sylwetka jest typowa dla drzew rosnących na otwartym terenie.

pomnikowy dąb w Nowych PrażuchachNowe Prażuchy - pomnikowy dąb

Obwód pnia mierzony na wysokości pierśnicy wynosi 728 cm, wysokość okazu 18 metrów, szacunkowy wiek 300 – 350 lat. Drzewo posiada status pomnika przyrody na mocy Decyzji nr 387 Wydziału Rolnictwa, Gospodarki Żywnościowej i Leśnictwa Urzędu Wojewódzkiego w Kaliszu z dnia 5 kwietnia 1980 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody.  W chwili powołania dąb mierzył 620 cm, w 2006 r. – 700 cm, w 2016 r. – 709 cm.

Paweł Lenart obok pomnikowego dębu w Nowych Prażuchach

pień pomnikowego dębu w Nowych Prażuchach

Nowe Prażuchy - pomiar obwodu pomnikowego dębu

Opisywany egzemplarz Quercus robur cechuje dobra kondycja zdrowotna, niemniej wiek odcisnął na nim swoje piętno. Po pniu wije się skręcona listwa piorunowa sięgająca części odziomkowej, gdzie rozwija się ubytek wgłębny. Od strony południowo – wschodniej widoczny jest stosunkowo świeży ślad po wyłamanym konarze.

listwa piorunowa na pomnikowym dębie w Nowych Prażuchachdziupla u podstawy pnia w pomnikowym dębieślad po odłamanym konarze

Dąb szypułkowy w Nowych Prażuchach jest jedynym, ale jakże cennym pomnikiem przyrody w gminie Ceków – Kolonia. Drzewo to opisał również Paweł Lenart w artykule: „Pomnikowy dąb szypułkowy w Nowych Prażuchach„.

Pomnikowy dąb „Bartek” z Kotwasic (gm. Malanów, wielkopolskie).

Województwo wielkopolskie na tle innych regionów Polski wyróżnia się ogromną ilością pomnikowych dębów. Niekwestionowaną sławą cieszą się słynne dęby rogalińskie – największe w Europie skupisko pomnikowych dębów. Dąb „Rus” rosnący w rogalińskim parku może się pochwalić imponującym obwodem 938 cm i jest najgrubszym dębem Wielkopolski. Drugi pod względem rozmiaru pnia dąb szypułkowy w województwie wielkopolskim zlokalizowany jest w zachodniej części wsi Kotwasice (pow. turecki, gm. Malanów), obok posesji 135. Drzewo nosi imię „Bartek” i mimo wyjątkowo majestatycznej sylwetki należy do mało znanych dębów o rekordowych obwodach pierśnicowych. 

GPS N 51°58′35.1″, E 18°20′28.7″

dąb Bartek na skraju wsi Kotwasicedąb Bartek przy budynku Kotwasice 135dąb Bartek z Kotwasic - widok od strony północnejKotwasice - dąb Bartek od strony posesji

Nazwa kotwasickiego okazu „Bartek” nawiązuje do najsłynniejszego polskiego dębu z Zagnańska, wbrew pozorom drzewa te łączy wiele podobieństw. „Bartek” z Kotwasic charakteryzuje się krótkim, masywnym pniem, z którego na wysokości kilku metrów wyrastają mocarne konary.

dąb Bartek z Kotwasic od strony południowejpień dębu Bartek z Kotwasic od strony południowejpomnikowy dąb Bartek z Kotwasicdąb Bartek z Kotwasic

Kotwasice - pień dębu Bartek

Paweł Lenart obok dębu Bartek z Kotwasic

Status pomnika przyrody opisywany dąb uzyskał już w 1957 r. na mocy Orzeczenia nr 417 Prezydium WRN z 30.05.1957 r. Co ciekawe w dokumencie tym określono jego gatunek jako dąb bezszypułkowy! Błąd ten powielono w Uchwale nr III/18/2018 Rady Gminy Malanów z dnia 20 grudnia 2018 r. powołując do ochrony pomnikowej również dąb bezszypułkowy! Jednak już nawet pobieżna analiza wyglądu liści i owoców pozwala bezsprzecznie stwierdzić, iż mamy do czynienia z dębem szypułkowym.

liście i szypułki dębu Bartek z Kotwasic

Pomiar obwodu dokonany przez Pawła Lenarta  i udokumentowany fotograficznie przez autora tego artykułu wyniósł aż 888 cm (wrzesień 2021 r.). Wysokość drzewa to 25 metrów, szacunkowy wiek – 450 lat. „Bartek” charakteryzuje się bardzo szybkim przyrostem: w 1957 r. jego obwód wynosił 535 cm, w 2006 r. już 825 cm, w 2013 r. – 844 cm, w 2016 r. – 856 cm.wyznaczenie pierśnicy przed pomiarem obwodu BartkaKotwasice - pomiar obwodu dębu Bartek

Stan zdrowotny drzewa wydaje się być zadowalający. Taki wniosek można wyciągnąć podziwiając piękną koronę z niewielką ilością posuszu. Jednak masywny konar skierowany w stronę budynku niebezpiecznie odszczepia się od pnia i grozi jego wyłamaniem. Mają temu zapobiec zastosowane podpory oraz wiązania linowe w koronie.

Kotwasice - podpora pomnikowego dębupodpora dębu Bartek z Kotwasicdąb Bartek z Kotwasic - podpora masywnego konarawiązania linowe na dębie Bartek w Kotwasicach

Od strony wschodniej na pniu drzewa widoczna jest szeroka listwa piorunowa. Ta uschnięta część drzewa zaczyna być atakowana przez grzyby, m.in. żółciaka siarkowego.

dąb Bartek z Kotwasic - pień od strony wschodniejżółciak siarkowy na uschniętym konarze dębu Bartek z Kotwasic

W 2018 r. dąb „Bartek” z Kotwasic zdobył 4. miejsce w konkursie na Drzewo Roku organizowanym przez Klub Gaja. Jego sylwetka w uproszczonej formie widnieje w centralnej części herbu gminy Malanów. Więcej informacji na temat kotwasickiego „Bartka” w artykule Pawła Lenarta: „Pomnikowy dąb szypułkowy “Bartek” w Kotwasicach„.