Pomnikowe platany w zespole pałacowo – parkowym w Kurozwękach (gm. Staszów, świętokrzyskie).

Park krajobrazowy wokół pałacu w Kurozwękach powstał w latach 1811-1825 z inicjatywy Anastazji z Rudnickich Sołtykowej. Projektantem założenia parkowego był młody czeski ogrodnik Jan Zulaufa – skomponował on rozległy ogród w modnym wówczas stylu angielskim. Zarówno pałac jak i park są obecnie udostępniane do zwiedzania (odpłatnie), dojazd do pałacu (ul. Zamkowa) znajdującego się w północnej części miejscowości został oznakowany drogowskazami.drogowskaz do pałacu w Kurozwękach

Tuż przed bramą do zespołu pałacowo – parkowego znajduje się duży, bezpłatny parking, jednak zanim ją przekroczymy warto cofnąć się kilka kroków do grupy pomnikowych modrzewi, opisanych dokładnie w poprzednim artykule.

Kurozwęki - brama do zespołu pałacowo - parkowego

Kurozwęki - aleja prowadząca do pałacu

W drzewostanie parku przeważają rodzime gatunki liściaste, z pierwotnych nasadzeń wyróżniają się trzy platany klonolistne, które od 1980 r. chronione są w formie grupowego pomnika przyrody. Najgrubszy z nich rośnie przy głównej alei prowadzącej do pałacu, tuż obok kasy biletowej.

GPS N 50°35′45.4″ , E 21°05′57.7″

Kurozwęki - pomnikowy platan na tle pałacuKurozwęki - najgrubszy pomnikowy platan w parkuKurozwęki - pomnikowy platan przy kasie biletowej

Platan ten jest typowym soliterem czyli drzewem wyrośniętym na otwartej przestrzeni – świadczy o tym dość niska sylwetka (jak na możliwości gatunku), szeroka, rozłożysta korona oraz nisko osadzone, bardzo grube konary.

Kurozwęki - autor przed pomnikowym platanemKurozwęki - pień najgrubszego platanaKurozwęki - pień najgrubszego pomnikowego platana

Obwód tego okazu wg rejestru RDOŚ wynosi 440 cm, wysokość 25 metrów, wiek ok. 200 lat. Pień drzewa został oznakowany typową tabliczką, obok platana zainstalowano tablicę z opisem gatunku.

Kurozwęki - tabliczka na pniu pomnikowego platana

Drugi pomnikowy platan rośnie 45 metrów na lewo (na zachód) od pierwszego, bliżej kamiennego ogrodzenia parku.

GPS N 50°35′45.4″ , E 21°05′57.7″

pomnikowe platany w Kurozwękachpara pomnikowych platanów w Kurozwękachpochylony pomnikowy platan w Kurozwękach

drugi pomnikowy platan w Kurozwękach

Platan charakteryzuje się mocno pochyloną sylwetką, zagrażającą statyce drzewa. W dolnej części pnia o obwodzie 412 cm widoczny jest spory, podłużny ubytek.

Kurozwęki - pień pochylonego platana

Do pnia przybito niegdyś tabliczkę, która wkrótce przestanie być widoczna gdyż drzewo zabliźniając ranę przesłania ją korą.

Kurozwęki - pień drugiego pomnikowego platanaKurozwęki - znikająca tabliczka na pomnikowym platanie

Wracamy na główną aleję prowadzącą do pałacu, po wykupieniu biletu możemy zwiedzać dalszą część założenia parkowego. Przed nami mostek przerzucony nad Czarną Staszowską, po jego przekroczeniu nie kierujemy się jeszcze w stronę pałacu, tylko spoglądamy na grupę drzew rosnących po prawej stronie – wśród nich znajduje się trzeci pomnikowy okaz platana klonolistnego.

zespół pałacowo - parkowy w Kurozwękachtrzeci pomnikowy platan w Kurozwękachpark Kurozwękach - trzeci pomnikowy platan

W przeciwieństwie do pierwszego platana ten okaz rósł i rośnie nadal w bliskim  towarzystwie innych drzew. Świadczy o tym słabo rozwinięta, wąska korona z wysoko osadzonymi konarami, ponadto platan walcząc o dostęp do światła słonecznego wykształcił wysoką sylwetkę (wysokość drzewa to ponad 30 metrów).

park w Kurozwękach - pień trzeciego pomnikowego platanaObwód pnia trzeciego pomnikowego platana wynosi 385 cm, drzewo oznakowano stosowną tabliczką.

park w Kurozwękach - tabliczka na pniu trzeciego pomnikowego platana

Teraz możemy już spokojnie przyjrzeć się ozdobnej, pięcioosiowej fasadzie pałacu otoczonego fosą. Na jej zwieńczeniu znajdują się medaliony z herbami ówczesnych właścicieli Rawicz i Sołtyk. Starsze partie kamiennych murów z czasów budowli obronnej zostały odsłonięte po bokach i na tyłach zamku.

pałac w Kurozwękach

pałac w Kurozwękach od strony wschodniej

Całość założenia pałacowo – parkowego w Kurozwękach upiększają budynki oficyny, oranżerii, domu ogrodnika i inne.

Kurozwęki - oficyna

Według rejestru RDOŚ i centralnego rejestru GDOŚ platany nie są jedynymi drzewami w parku chronionymi w formie pomników przyrody. Jednak istnieją spore rozbieżności między rejestrami nawet co do gatunków drzew objętych ochroną pomnikową i ich los jest niejasny – prawdopodobnie zostały wycięte.

Pomnikowe modrzewie w Kurozwękach (gm. Staszów, świętokrzyskie).

Przydrożne kapliczki, krzyże lub figury świętych zwykle stawiano w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących drzew, względnie po usadowieniu monumentu zapełniano otoczenie roślinnością. Drzewa chronią świątki jako piorunochrony i są osłoną przed działaniem warunków atmosferycznych, ponadto wskazują ocienione miejsca wypoczynku. Istotną rolą takich nasadzeń jest wydzielenie uświęconej przestrzeni (sacrum) nad i wokół obiektu kultu, stanowiąc naturalne ogrodzenie. Dominującymi gatunkami otaczającymi świątki są lipy i dęby, rzadziej kasztanowce, topole, klony, jesiony, wierzby, brzozy, świerki, tuje, jałowce, sumaki, akacje. Tematem dzisiejszego artykułu będą modrzewie –  one to bowiem otaczają posąg św. Teresy w Kurozwękach – to wiekowe i okazałe egzemplarze, które w 1988 r. postanowiono chronić w formie pomnika przyrody. Grupa pomnikowych modrzewi zlokalizowana jest przy skrzyżowaniu ul. Kościelnej i Zamkowej, tuż przed parkingiem przy bramie wjazdowej do pałacu w Kurozwękach (gm. Staszów, świętokrzyskie).

GPS N 50°35′39.5″ , E 21°05′46.8″

1. Grupa pomnikowych modrzewi w Kurozwękach.2. Pomnikowe modrzewie w Kurozwękach.3. Kurozwęki - pomnikowe modrzewie.4. Pomnikowe modrzewie w Kurozwękach.

W Zarządzeniu Wojewody Tarnobrzeskiego Nr 34/88 z dn. 30.12.1988 r. w sprawie uznania tworów przyrody za pomniki przyrody powołującym do ochrony pomnikowej opisywane w dzisiejszym artykule drzewa jest mowa o 6 egzemplarzach modrzewi europejskich – obecnie figurę świętej otacza 5 okazów.

5. Pomnikowe modrzewie w Kurozwękach otaczające figurę św. Teresy.6. Pomnikowe modrzewie w Kurozwękach przy figurze św. Teresy.

Pomnik św. Teresy trzymającej w rękach krzyż i kwiaty ustawiono na postumencie na którym zamontowano tablicę z tekstem: „Naucz nas pełnić wolę bożą Święto Tereso. Módl się za nami ! Rok 1930 T.Y.”.

7. Figura św. Teresy w Kurozwękach.8. Kurozwęki - pomnikowe modrzewie otaczające figurę św. Teresy.

W 1988 r. pomnikowe modrzewie mierzyły w obwodzie od 175 do 285 cm, wysokość drzew sięgała 25 – 28 metrów. W centralnym rejestrze podaje się obwody zmierzone w 2014 r. mieszczące się w przedziale 239 – 311 cm, wysokość drzew 26 – 29 metrów.

9. Kurozwęki - pomnikowe modrzewie przy ul. Zamkowej.10. Pomnikowe modrzewie przy ul. Zamkowej w Kurozwękach.11. Pomnikowe modrzewie przy figurze św. Teresy w Kurozwękach.12. Kurozwęki - pomnikowe modrzewie przy ul. Zamkowej.13. Kurozwęki - grupa pomnikowych modrzewi przy ul. Zamkowej.14. Zgrupowanie pomnikowych modrzewi w Kurozwękach.

W drzewostanie pobliskiego parku otaczającego pałac w Kurozwękach wyróżniają się 3 platany klonolistne o statusie pomników przyrody. Będą one tematem kolejnego artykułu.