Kamień Powstańców k. Sawina (pow. chełmski, lubelskie).

Jedynym pomnikiem przyrody nieożywionej gminy Sawin (pow. chełmski, lubelskie) jest głaz narzutowy zwany Kamieniem Powstańców. Eratyk leży w kompleksie leśnym (oddz. 118g) pomiędzy Sawinem a Malinówką, niedaleko przebiegającego obok żółto znakowanego szlaku turystycznego („Pojezierny Południowy” z Urszulina do Hniszowa). Zmotoryzowani turyści pragnący odnaleźć głaz muszą skręcić w lewo (jadąc od strony Chełma) z drogi 812 w ulicę Zastawie. Skrzyżowanie jest dobrze oznakowane drogowskazami oraz tablicą opisującą narzutniak.

Jedziemy dalej drogą z betonowych płyt ok. 1300 m aż do zakazu wjazdu do lasu, przy ostatnim budynku zostawiamy auto i dalej poruszamy się piechotą lub rowerem.

Po przejściu krótkiego odcinka wchodzimy na żółty szlak i dalej za drogowskazami (uwaga – mogą być uszkodzone lub zerwane !) do wyraźnego obniżenia terenu ze strumieniem.

Tuż przed strumieniem opuszczamy żółty szlak i skręcamy w prawo i po 100 m w lewo. Z tego miejsca widać już dużą tablicę ustawioną przy głazie (od wejścia do lasu ok. 740 m).

Eratyk niewiele wystaje ponad powierzchnię gruntu, przed nim ustawiono kamienną tablicę z nieczytelnymi już napisami.

GPS N 51°17′25.94″ , E 23°25′57.51″

Jak każdy głaz narzutowy został on przywleczony w plejstocenie przez lądolód skandynawski, obwód eratyku o kształcie owalnym 7 m, długość 230 cm, szerokość 230 cm i wysokość do 50 cm. Materiał budujący głaz to granit skandynawski z widocznymi na części powierzchni żyłami kwarcowymi. Ogłoszony pomnikiem przyrody od 30.11.1961 r.

Oprócz wartości przyrodniczych Kamień Powstańców posiada również walory historyczne. Według tradycji było to bowiem miejsce zbiórki i biwaków powstańców styczniowych.

Jak wspomniano wcześniej, żółty szlak który wędrowaliśmy w kierunku głazu prowadzi aż do Hniszowa – niewielkiej wioski zlokalizowanej tuż przy granicy. W miejscowym parku rośnie najgrubszy w Lubelszczyźnie dąb szypułkowy o nazwie Bolko. więcej o nim w następnym artykule.

Pomnikowy ajlant gruczołowaty na rynku w Chełmie (lubelskie).

Chełm to duże miasto położone we wschodniej części Polski (woj. lubelskie), niedaleko granicy z Ukrainą i Białorusią. W mieście jest wiele atrakcji turystycznych, zlokalizowanych głównie w centrum, m.in.: Chełmskie Podziemia Kredowe, Góra Zamkowa (opisana w poprzednim artykule) oraz chełmski rynek. To prostokątny plac nazwany imieniem doktora Edwarda Łuczkowskiego, rozciągnięty równoleżnikowo wzdłuż ul. Lubelskiej. Można tu podziwiać odsłonięte pozostałości dawnego ratusza i zrekonstruowaną studnię miejską.

Przy zachodnim skraju rynku, obok Pomnika Poległych za Ojczyznę, rośnie stosunkowo rzadko spotykane w Polsce drzewo z rodziny biegunecznikowatych – ajlant gruczołowaty, zwany też bożodrzewem gruczołowatym (lub gruczołkowatym).

Bożodrzew posiada długie (do 100 cm), pierzasto złożone liście, owocem są pojedyncze skrzydlaki z centralnie umieszczonym orzeszkiem. Wykazuje dużą odporność na zanieczyszczenia i suszę, ma niskie wymagania glebowe. Jest rośliną pionierską, w Polsce uznany za gatunek inwazyjny.

W województwie lubelskim tylko 3 ajlanty posiadają status pomnika przyrody. Ten z chełmskiego rynku objęto ochroną pomnikową 13.11.1987 r. Pień tego drzewo mierzy w obwodzie 205 cm, wysokość okazu ok. 15 metrów.