Pomniki przyrody w gminie Strzegom (pow. świdnicki, dolnośląskie).

Gmina miejsko – wiejska Strzegom położona jest na Przedgórzu Sudeckim, w powiecie świdnickim (dolnośląskie). Krajobraz południowej części gminy to niemal bezleśne równiny, odmienny charakter ma część północna z pagórami Wzgórz Strzegomskich, częściowo porośniętych lasem. Dobre gleby determinują rolniczy charakter gminy (użytki rolne zajmują 73% powierzchni), ale znaczący udział w gospodarce ma eksploatacja i przerób granitu. Na terenie gminy Strzegom nie ma wyższych form ochrony przyrody takich jak: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody czy
strefy krajobrazu chronionego, są za to dość liczne pomniki przyrody. Połowa z nich została opisana w poprzednim artykule „Pomniki przyrody w Strzegomiu„, pozostałe są przedstawicielami drzewostanów zabytkowych parków wiejskich, zlokalizowanych w północnej części gminy.

Trzy pomnikowe drzewa: 2 platany klonolistne i tulipanowiec amerykański, rosną na terenie wspaniale utrzymanego założenia parkowego we wsi Żółkiewka. Park o powierzchni ok. 5 ha (obecnie 4 ha) przylegał do zniszczonego w 1945 r. pałacu, obecnie stanowi ogrodzoną własność prywatną.

zabytkowy park w Żółkiewce

Pierwszy pomnikowy platan o obwodzie 462 cm i wysokości 23 metrów rośnie w centralnej części parku, w towarzystwie dwóch świerków.

GPS N 50°58′29.3″, E 16°18′08.2″

park w Żółkiewce - pomnikowy platan nr 1park w Żółkiewce - pomnikowy platan klonolistny nr 1park w Żółkiewce - pień pomnikowego platana nr 1park w Żółkiewce - pień pomnikowego platana klonolistnego nr 1

W pobliżu pierwszego platana rośnie okaz tulipanowca amerykańskiego o statusie pomnika przyrody. Drzewo mierzy w obwodzie 310 cm, wysokość tulipanowca 17 metrów. Z korygowanej niegdyś korony wyrastają młode gałęzie, w części odziomkowej widoczne są dwa wypróchnienia.

Żółkiewka - pomnikowy tulipanowiecŻółkiewka - pomnikowy tulipanowiec amerykańskiŻółkiewka - pień pomnikowego tulipanowcaŻółkiewka - pień pomnikowego tulipanowca amerykańskiego

Drugi pomnikowy platan klonolistny o obwodzie 544 cm i wysokości 25 metrów rośnie w południowej części parku.

park w Żółkiewce - pomnikowy platan nr 2park w Żółkiewce - pomnikowy platan klonolistny nr 2park w Żółkiewce - pień pomnikowego platana klonolistnego nr 2park w Żółkiewce - pień pomnikowego platana nr 2

W pobliskim Żelazowie, na terenie dużej stadniny, znajduje się pięknie odrestaurowany neoklasycystyczny pałac i zrewitalizowane założenie parkowe. W drzewostanie parku odnajdziemy nieliczne już wiekowe drzewa (platan, cis pospolity, sosna czarna).

Żelazów k. Strzegomia - pałacpark przy pałacu w Żelazowie (gm. Strzegom)

Najciekawsza perełka dendroflory – chroniona jako pomnik przyrody – rośnie tuż wschodniej ścianie pałacu, obok domu ogrodnika. Tym drzewem jest buk pospolity w odmianie Pendula (zwisającej, płaczącej), o przepięknie ukształtowanej koronie.

GPS N 50°58′42.3″, E 16°17′17.6″

Żelazów - pomnikowy buk w odmianie PendulaŻelazów - pomnikowy buk w odm. zwisającej

Pień tego buka mierzy w obwodzie 353 cm, wysokość drzewa 14 metrów.

Żelazów - pień pomnikowego bukapień pomnikowego buka z Żelazowa

Na całym obwodzie rzutu korony zwisające gałęzie sięgają do samej ziemi, tworząc latem naturalną altanę.

Żelazów - zwisające do ziemi gałęzie pomnikowego bukaŻelazów - gałęzie pomnikowego buka

Kolejne założenie pałacowo – parkowe z pomnikowym drzewem znajduje się we wsi Goczałków Górny. Resztki parku przylegają do eklektycznego pałacu z 1889 r., najcenniejszym okazem objętym ochroną pomnikową jest egzemplarz tulipanowca amerykańskiego. Drzewo rośnie samotnie na środku polany, pięknie prezentując się na tle pałacu.

GPS N 51°00′33.4″, E 16°21′08.9″

Goczałków Górny - pomnikowy tulipanowiec amerykańskiGoczałków Górny - pomnikowy tulipanowiec

Tulipanowiec mierzy w obwodzie 340 cm, wysokość drzewa 26 metrów.

Goczałków Górny - pień pomnikowego tulipanowca

Pomnikowy platan klonolistny rosnący w parku podworskim we wsi Bartoszówek znajduje się w katastrofalnym stanie i w zasadzie kwalifikuje się do zniesienia ochrony.

Bartoszówek - resztka pomnikowego platana

W parku i okolicach znajduje się wiele innych drzew o walorach pomnikowych, mogących go godnie zastąpić. W centrum założenia parkowego rośnie drugi platan o obwodzie przekraczającym 4 metry.

Bartoszówek - okazały platan w parkuBartoszówek - pień okazałego platana

Wspaniały grab, o unikalnym pniu przypominającym brodę Davy Jonesa z filmu „Piraci z Karaibów”, rośnie nad stawem, przy zachowanej wieży pałacowej.

Bartoszówek - ciekawy grabBartoszówek - pień ciekawego grabu

Przynajmniej dwa dęby rosnące wewnątrz parku zasługują na ochronę pomnikową.

park we wsi Bartoszówek - okazałe dęby

Na ochronę pomnikową zasługuje szpaler sędziwych dębów rosnących na krańcu wsi, po prawej stronie drogi do Lusiny.

Bartoszówek - szpaler sędziwych dębówBartoszówek - szpaler sędziwych dębów na krańcu wsi

Park w Sikorzycach (gm. Kostomłoty, dolnośląskie).

W gminie Kostomłoty (pow. średzki, dolnośląskie) przeważającą (88%) część gruntów przeznaczono pod uprawy rolnicze, lasy pokrywają tu zaledwie 4% powierzchni. Szanse na znalezienie sędziwych drzew istnieją wyłącznie w XIX w. parkach podworskich. Spośród kilku założeń parkowych w gminie Kostomłoty pomnikowe drzewa znajdują się tylko w dwóch miejscowościach: Ramułtowice, opisane w poprzednim artykule oraz w sąsiedniej wsi Sikorzyce.

Park w Sikorzycach założono prawdopodobnie w 1 ćw. XIX w, w miejscu wcześniejszych, regularnych ogrodów barokowych przylegających do nieistniejącego obecnie pałacu. W latach 60 – tych XIX w. założenie parkowe przekształcono w stylu krajobrazowo – naturalistycznym, adaptując na cele spacerowe sąsiednie tereny leśne. W przeciwieństwie do częściowo zagospodarowanego parku w Ramułtowicach, ten z Sikorzyc od wielu lat jest pozostawiony naturalnej sukcesji i nawet w porze zimowej jest trudny do eksploracji, a latem pewnie przypomina dżunglę. Ochroną w formie grupowego pomnika przyrody objęto 21 drzew: 15 buków pospolitych o obwodach 220 – 550 cm, 2 lipy drobnolistne o obwodach 370 i 410 cm, 2 platany klonolistne o obwodach 440 i 550 cm, jeden dąb szypułkowy o obwodzie 380 cm i jeden jesion wyniosły o obwodzie 410 cm (dane z rejestru RDOŚ). Niestety żadne z tych drzew nie posiada stosownej tabliczki i identyfikacja niektórych jest bardzo problematyczna i niepewna. Chyba najłatwiej jest odnaleźć dwa pomnikowe okazy platana, pierwszy z nich rośnie kilka metrów od drogi Sikorzyce – Budziszów.

Sikorzyce - platan o obwodzie 588 cm

Platan zmierzony przez Pawła Lenarta – współtowarzysza wycieczki dendrologicznej – mierzył w obwodzie 588,5 cm i okazał się najgrubszym drzewem w sikorzyckim parku.

Sikorzyce - pień platana o obwodzie 588 cm

Drugi pomnikowy platan rośnie pięćdziesiąt metrów obok, tuż przy narożniku zarastającego boiska piłkarskiego. W wypróchnieniu dolnej części pnia platana ktoś urządził sobie legowisko, tworząc przy okazji wokół drzewa śmietnik.

Sikorzyce - platan o obwodzie 440 cmSikorzyce - pień platana o obwodzie 440 cmSikorzyce - pień pomnikowego platana

Obok tego platana rośnie piękny okaz buka pospolitego, jednego z 15 objętych ochroną pomnikową.

Sikorzyce - pomnikowy buk

Park w Sikorzycach - pień pomnikowego buka

Przy głównej alei parkowej prowadzącej od szlabanu wgłąb parku rośnie najciekawszy i najgrubszy egzemplarz buka, któremu warto poświęcić nieco więcej uwagi. To wspaniały okaz w odmianie czerwonolistnej, o czym można się przekonać latem lub ze zdjęć satelitarnych.

GPS N 51°05′29.3″, E 16°41′52.1″

Sikorzyce - pomnikowy buk w odmianie czerwonolistnejSikorzyce - pomnikowy buk w odm. czerwonolistnej

Pomiar obwodu na wysokości pierśnicy dał wynik 572 cm, co stawia drzewo w czołówce najgrubszych, dolnośląskich buków.

Sikorzyce - pień najgrubszego bukaSikorzyce - pomiar obwodu pomnikowego buka

Niemniej interesujący jest okaz buka w odmianie zwisającej (Pendula). Rosnąc w zwartym drzewostanie musiał wałczyć o dostęp do światła i wykształcił nietypowo wysoki jak na tę odmianę pień.

Sikorzyce - pomnikowy buk w odmianie PendulaPark w Sikorzycach - buk w odmianie PendulaSikorzyce - pień buka w odmianie Pendula

Pozostałe buki (część z nich uległa obłamaniu) rosną grupami w różnych częściach parku.
buki z parku w Sikorzycachpark w Sikorzycach - pomnikowe bukiSikorzyce - grupa pomnikowych bukówPark w Sikorzycach - grupa pomnikowych buków

Okazała lipa, prawdopodobnie pomnikowa, rośnie na skraju parku, przy samej szosie.

Sikorzyce - pomnikowa lipaSikorzyce - pień pomnikowej lipy

Pomnikowy jesion wyniosły o zmierzonym obwodzie 449 cm rośnie w głębi parku.

Sikorzyce - pień pomnikowego jesionu

W głębi parku, przy głównej alei, rośnie okazały dąb o zmierzonym obwodzie  416,5 cm.

Sikorzyce - pomnikowy dąbSikorzyce - pomiar obwodu pomnikowego dębu

Kilka innych okazów tego gatunku posiada przybliżony obwód.

Sikorzyce - okazały dąbPark w Sikorzycach - okazały dąb