Pomnikowe drzewa na cmentarzu żydowskim w Szczebrzeszynie (lubelskie).

Żydzi pojawili się w Szczebrzeszynie stosunkowo wcześnie, prawdopodobnie w II poł. XV w., pierwsza wzmianka o nich pochodzi z 1507 r. W roku 1584  wybudowano w mieście drewnianą synagogę – została spalona podczas Powstania Chmielnickiego i na jej miejscu wzniesiono nową, murowaną, w stylu renesansowym (ok. 1659 r.). Pochówki miejscowych żydów odbywały się na cmentarzu zlokalizowanym na wzgórzu (obecnie ul. Cmentarna), założonym w XVI w. Kirkut spełniał swoją rolę nieprzerwanie aż do II wojny światowej. W 1942 r. w Szczebrzeszynie miały miejsce masowe mordy ludzi o wyznaniu mojżeszowym. Część osób wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu, pozostałych Niemcy rozstrzelali w mieście lub na cmentarzu, ich ciała wrzucono do wykopanych wcześniej dołów i zasypano wapnem. Dla upamiętnienia tych tragicznych wydarzeń w 1991 r. ustawiono na terenie cmentarza pomnik.

Szczebrzeszyński kirkut należy do najstarszych w Polsce, zajmuje powierzchnię ok. 1,8 ha. Według szacunkowych danych na terenie cmentarza przetrwało około 2 tys. nagrobków w różnym stanie zachowania. Mimo szeregu akcji porządkowych przeprowadzonych w ostatnim czasie stan obiektu pozostawia wiele do życzenia. Po wycince samosiejek ostały się kilku centymetrowe odrosty, o które człowiek ciągle się potyka. Część cmentarza położona na zboczu latem przypomina dżunglę.

Cmentarz jest ogrodzony, wejście jest możliwe przez niezamykaną furtkę. Obok niej, na ścianie ogrodzenia wisi tablica.

Na terenie zabytkowego cmentarza rośnie wiele starych drzew. Ochroną pomnikową objęto tu 5 dębów szypułkowych o obwodach 270 – 520 cm oraz 4 wiązy pospolite o obwodach pni 520, 370, 300, 290 cm. Najgrubszy wiąz o oryginalnym pokroju rośnie tuż za furtką wejściową.

Znacznie mniejszy wiąz rośnie w pobliżu, przy alejce. Jako jedyny posiada na pniu tabliczkę „Pomnik Przyrody”.

Pozostałe drzewa pomnikowe są trudne do zweryfikowania ze względu na brak oznakowania i duże zachaszczenie dolnej części cmentarza. Można podejrzewać, że ochroną pomnikową objęto te najgrubsze dęby.