Pomniki przyrody w Chełmcu (gm. Męcinka, dolnośląskie).

Chełmiec to miejscowość położona w gminie Męcinka, 6 km od Jawora, na wschodniej granicy Parku Krajobrazowego Chełmy. W centrum wsi, niedaleko kościoła, znajduje się zabytkowy park z XIX w. z 6 pomnikowymi platanami (najgrubszy okaz posiada obwód ponad 7 m). Platany z tego parku zostały już opisane w artykule „Pomnikowe platany w zabytkowym parku w Chełmcu„, w dzisiejszy wpisie przedstawię pomnikowe drzewa ukryte na terenach leśnych w pobliżu przysiółków Chełmca: Jerzyków i Raczyce. Ochroną pomnikową objęto tu aleję lipową, grupowy pomnik przyrody składający się z dwóch lip oraz  5 pojedynczych okazów drzew. Najbliżej zabudowań znajduje się pomnikowa aleja; dogodnym punktem wyjścia do jej odnalezienia jest zadaszone miejsce odpoczynku nad potokiem Starucha, przy skrzyżowaniu niebieskiego i czerwonego szlaku turystycznego .

Chełmiec - Jerzyków - skrzyżowanie szlaków turystycznych

Początkowo idziemy niebieskim szlakiem w kierunku Myślinowa, po ok. 100 m skręcamy w lewo i po przekroczeniu strumienia wchodzimy w leśną drogę biegnącą w górę bezimiennego potoku, równoległą do niebieskiego szlaku. Kierowani znakami dawnej ścieżki dydaktycznej (zielony liść na białym polu) i zielonym szlakiem (nie istnieje na nowych mapach) po ok. 450 m dojdziemy do początku pomnikowej alei oznaczonej stosowną tabliczką. 

GPS N 51°02′13″ , E 16°05′24.5″

2. początek pomnikowej alei w Chełmcu1. Chełmiec-Jerzyków - początek pomnikowej alei

3. Aleja lipowa w Chełmcu4. Aleja lipowa w Chełmcu

Aleja złożona jest z 64 lip drobnolistnych o obwodach 170 – 340 cm i wysokości 18 – 30 m, szacunkowy wiek drzew znajdujących się w różnej kondycji zdrowotnej to 80 – 180 lat. 

5. Aleja lipowa w Chełmcu6. Aleja lipowa w Chełmcu

7. Aleja lipowa w Chełmcu

8. Aleja lipowa w Chełmcu

9. Aleja lipowa w Chełmcu

Długość pomnikowej alei to ok. 200 m, jej koniec znajduje się przy granicy lasu.

10. Końcowy fragment alei lipowej w Chełmcu

Pomnikowy okaz dębu szypułkowego o obwodzie 460 cm, wysokości 20 m i szacunkowym wieku 250 lat, rośnie przy drodze do Raczyc, w pobliżu dużego skrzyżowania leśnych dróg.

Chełmiec-Raczyce - pomnikowy dąb jesieniąChełmiec-Raczyce - pomnikowy dąb szypułkowyChełmiec-Raczyce - pomnikowy dąbpomnikowy dąb przy drodze do RaczycChełmiec-Raczyce - pień pomnikowego dębu

Spacerując dalej ścieżką „Śladami Kopaczy” w górę potoku Starucha dojdziemy po ok. 1300 m do pomnikowego egzemplarza buka pospolitego. Okaz mierzy w obwodzie 430 cm, wysokość drzewa 30 m. Niestety znajduje się w złym stanie zdrowotnym – widać połamane konary, pień miejscowo pozbawiony kory pokryty jest licznymi hubami.

pomnikowy buk rosnący na terenie leśnym w pobliżu Chełmca

pomnikowy buk pospolity rosnący na terenie leśnym w pobliżu Chełmca

pień pomnikowego buka rosnącego nad Staruchą

Duże zgrupowanie pomnikowych drzew znajduje się w pobliżu „Chaty pod Lipą” – schronu turystycznego administrowanego przez PTTK Jawor. Na tyłach obiektu rośnie pomnikowy cis pospolity o formie drzewiastej, mogący liczyć nawet 400 lat.

Raczyce - Chata pod Lipą

pomnikowy cis przy Chacie pod Lipą

Pień na wysokości pierśnicy mierzy 140 cm, wysokość okazu 16 metrów.

Chełmiec - Raczyce - pień pomnikowego cisaChełmiec - Raczyce - pień pomnikowego cisa pospolitego

150 m na północny zachód od „Chaty pod Lipą” zlokalizowany jest grupowy pomnik przyrody, składający się z dwóch lip drobnolistnych w wieku 200 – 250 lat. Grubsza rośnie tuż przy drodze, niedaleko tablicy ścieżki dydaktycznej (szkoda, że nie wspomniano słowem o pomnikowych lipach).

Chełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa na trasie ścieżki Śladami KopaczyChełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa IChełmiec-Raczyce - pierwsza z pomnikowych lip jesieniąChełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa I jesienią

Pień opisywanej lipy posiada liczne zgrubienia i odrosty utrudniające pomiar obwodu, wg. danych RDOŚ okaz mierzy 585 cm.

Chełmiec-Raczyce - pierwsza z pomnikowych lipChełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy I

Druga z grupy pomnikowych lip znajduje się 30 m na południe od pierwszej. Pień mierzy w obwodzie 385 cm, wysokość drzewa 23 metry.

Chełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa IIChełmiec-Raczyce - druga z pomnikowych lip Chełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy II

Na pobliskiej skarpie rośnie jeszcze jedna sędziwa lipa o bardzo oryginalnym pokroju.

Chełmiec-Raczyce - lipa o nietypowym pokroju

100 m na północ od chaty „Pod Lipą”, w pasie drzew ciągnących się na wschód, rośnie pomnikowa lipa o obwodzie 495 cm, wysokości 25 m i szacunkowym wieku 200 lat.

pomnikowa lipa rosnąca 100 m na północny wschód od Chaty pod Lipąpomnikowa lipa rosnąca 100 m na północny-wschód od Chaty pod Lipąpomnikowa lipa w Chełmcu-RaczyceChełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy rosnącej 100 m od Chaty pod LipąChełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy

Ostatnie pomnikowe drzewo – buk pospolity – znajdujący się na terenie leśnym (oddz. 124f), ok. 700 m na północny-wschód od „Chaty po Lipą”, jest drzewem martwym, obłamanym na wysokości kilku metrów. W takim stanie zatracił walory przyrodnicze i kwalifikuje się do zniesienia ochrony pomnikowej.

Pomnikowy jałowiec pospolity z Bełżca (pow. tomaszowski, lubelskie).

Jałowiec pospolity (Juniperus communis L.) to gatunek zawsze zielonego, powolnie rosnącego krzewu iglastego, należącego do rodziny cyprysowatych. Występuje w Europie, Azji, północnej Afryce, Ameryce Północnej. W Polsce najliczniej występuje w północno – wschodniej części kraju, na Mazowszu i w rejonie Bydgoszczy. Stosunkowo najrzadziej spotykany jest w Polsce południowo – zachodniej. Jałowiec pospolity najczęściej przyjmuje formę niewysokiego krzewu (czasem wręcz płożącego się po ziemi), rzadziej drzewa o stożkowatej (kolumnowej) koronie.

Jeden z najpiękniejszych i najstarszych w Polsce okazów jałowca rośnie w Bełżcu – dużej wsi (siedziba gminy) położonej w powiecie tomaszowskim, w województwie lubelskim. Aby trafić do pomnikowego drzewa z drogi krajowej 17 (odcinek Tomaszów Lubelski – Hrebenne) należy skręcić w centrum Bełżca w ulicę Rzeszowską (droga wojewódzka 865 do Narola), następnie po ok. 1,4 km w prawo w ulicę Partyzantów, potem w prawo w ul. Leśną, by po niecałych 100 m kolejny raz w prawo do rosnącego przy gruntowej drodze jałowca.  Dojazd do pomnikowego drzewa ułatwiają drogowskazy.

GPS N 50°23’12.7″ , E 23°25’08.5″

Obok pomnikowego drzewa przebiega niebiesko znakowany Centralny szlak Roztocza (pieszy).

Opisywany jałowiec posiada charakterystyczną sylwetkę, jego pień pochylony jest w kierunku wschodnim pod kątem 45 stopni w stosunku do powierzchni gruntu.

Solidne podpory chronią pomnikowy okaz przed złamaniem pod własnym ciężarem.

Pień jałowca pospolitego z Bełżca mierzy w obwodzie 125 cm, wysokość drzewa 6 metrów, szacunkowy wiek  ok.150 lat. Ochroną pomnikową objęty od 27.06.1961 r. Według nieoficjalnych danych to najgrubszy egzemplarz tego gatunku w Polsce.

Bełżec - pień pomnikowego jałowca

Wracając, warto zapoznać się z innymi pomnikami przyrody w tej miejscowości. Drogowskaz do nich znajduje się przy ul. Rzeszowskiej, 110 m na wschód od skrzyżowania z ul. Partyzantów.

drogowskazy do pomników przyrody w Bełżcu

Przy bramie ogrodzonego terenu (30 m powyżej skrzyżowania) rośnie pomnikowy dąb o obwodzie 300 cm i wysokości 25 m.

GPS N 50°22’58.4″ , E 23°25’14.4″

Na tym samym terenie, bliżej ul. Rzeszowskiej, rośnie pomnikowa leszczyna turecka o obwodzie 150 cm i wysokości 18 m.

W pobliżu, za torami kolejowymi, znajduje się kępa drzew porośnięta głównie lipami drobnolistnymi. To fragment dawnego parku podworskiego. Prawie 70 rosnących tu lip o obwodach 150 – 340 cm objęto ochroną jako grupowy pomnik przyrody.

Teren byłego parku podworskiego to również miejsce masowego grobu Romów i Sinti, ofiar zamordowanych lub zmarłych w obozie pracy istniejącym w tym miejscu w 1940 r.

W 1942 r. w Bełżcu powstał niemiecki obóz zagłady. Wymordowano w nim ok. 450 tys. osób, głównie polskich Żydów. Muzeum i Miejsce Pamięci znajduje się przy trasie 17, w południowym krańcu wsi.