Pomniki przyrody w Chełmcu (gm. Męcinka, dolnośląskie).

Chełmiec to miejscowość położona w gminie Męcinka, 6 km od Jawora, na wschodniej granicy Parku Krajobrazowego Chełmy. W centrum wsi, niedaleko kościoła, znajduje się zabytkowy park z XIX w. z 6 pomnikowymi platanami (najgrubszy okaz posiada obwód ponad 7 m). Platany z tego parku zostały już opisane w artykule „Pomnikowe platany w zabytkowym parku w Chełmcu„, w dzisiejszy wpisie przedstawię pomnikowe drzewa ukryte na terenach leśnych w pobliżu przysiółków Chełmca: Jerzyków i Raczyce. Ochroną pomnikową objęto tu aleję lipową, grupowy pomnik przyrody składający się z dwóch lip oraz  5 pojedynczych okazów drzew. Najbliżej zabudowań znajduje się pomnikowa aleja; dogodnym punktem wyjścia do jej odnalezienia jest zadaszone miejsce odpoczynku nad potokiem Starucha, przy skrzyżowaniu niebieskiego i czerwonego szlaku turystycznego .

Chełmiec - Jerzyków - skrzyżowanie szlaków turystycznych

Początkowo idziemy niebieskim szlakiem w kierunku Myślinowa, po ok. 100 m skręcamy w lewo i po przekroczeniu strumienia wchodzimy w leśną drogę biegnącą w górę bezimiennego potoku, równoległą do niebieskiego szlaku. Kierowani znakami dawnej ścieżki dydaktycznej (zielony liść na białym polu) i zielonym szlakiem (nie istnieje na nowych mapach) po ok. 450 m dojdziemy do początku pomnikowej alei oznaczonej stosowną tabliczką. 

GPS N 51°02′13″ , E 16°05′24.5″

2. początek pomnikowej alei w Chełmcu1. Chełmiec-Jerzyków - początek pomnikowej alei

3. Aleja lipowa w Chełmcu4. Aleja lipowa w Chełmcu

Aleja złożona jest z 64 lip drobnolistnych o obwodach 170 – 340 cm i wysokości 18 – 30 m, szacunkowy wiek drzew znajdujących się w różnej kondycji zdrowotnej to 80 – 180 lat. 

5. Aleja lipowa w Chełmcu6. Aleja lipowa w Chełmcu

7. Aleja lipowa w Chełmcu

8. Aleja lipowa w Chełmcu

9. Aleja lipowa w Chełmcu

Długość pomnikowej alei to ok. 200 m, jej koniec znajduje się przy granicy lasu.

10. Końcowy fragment alei lipowej w Chełmcu

Pomnikowy okaz dębu szypułkowego o obwodzie 460 cm, wysokości 20 m i szacunkowym wieku 250 lat, rośnie przy drodze do Raczyc, w pobliżu dużego skrzyżowania leśnych dróg.

Chełmiec-Raczyce - pomnikowy dąb jesieniąChełmiec-Raczyce - pomnikowy dąb szypułkowyChełmiec-Raczyce - pomnikowy dąbpomnikowy dąb przy drodze do RaczycChełmiec-Raczyce - pień pomnikowego dębu

Spacerując dalej ścieżką „Śladami Kopaczy” w górę potoku Starucha dojdziemy po ok. 1300 m do pomnikowego egzemplarza buka pospolitego. Okaz mierzy w obwodzie 430 cm, wysokość drzewa 30 m. Niestety znajduje się w złym stanie zdrowotnym – widać połamane konary, pień miejscowo pozbawiony kory pokryty jest licznymi hubami.

pomnikowy buk rosnący na terenie leśnym w pobliżu Chełmca

pomnikowy buk pospolity rosnący na terenie leśnym w pobliżu Chełmca

pień pomnikowego buka rosnącego nad Staruchą

Duże zgrupowanie pomnikowych drzew znajduje się w pobliżu „Chaty pod Lipą” – schronu turystycznego administrowanego przez PTTK Jawor. Na tyłach obiektu rośnie pomnikowy cis pospolity o formie drzewiastej, mogący liczyć nawet 400 lat.

Raczyce - Chata pod Lipą

pomnikowy cis przy Chacie pod Lipą

Pień na wysokości pierśnicy mierzy 140 cm, wysokość okazu 16 metrów.

Chełmiec - Raczyce - pień pomnikowego cisaChełmiec - Raczyce - pień pomnikowego cisa pospolitego

150 m na północny zachód od „Chaty pod Lipą” zlokalizowany jest grupowy pomnik przyrody, składający się z dwóch lip drobnolistnych w wieku 200 – 250 lat. Grubsza rośnie tuż przy drodze, niedaleko tablicy ścieżki dydaktycznej (szkoda, że nie wspomniano słowem o pomnikowych lipach).

Chełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa na trasie ścieżki Śladami KopaczyChełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa IChełmiec-Raczyce - pierwsza z pomnikowych lip jesieniąChełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa I jesienią

Pień opisywanej lipy posiada liczne zgrubienia i odrosty utrudniające pomiar obwodu, wg. danych RDOŚ okaz mierzy 585 cm.

Chełmiec-Raczyce - pierwsza z pomnikowych lipChełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy I

Druga z grupy pomnikowych lip znajduje się 30 m na południe od pierwszej. Pień mierzy w obwodzie 385 cm, wysokość drzewa 23 metry.

Chełmiec-Raczyce - pomnikowa lipa IIChełmiec-Raczyce - druga z pomnikowych lip Chełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy II

Na pobliskiej skarpie rośnie jeszcze jedna sędziwa lipa o bardzo oryginalnym pokroju.

Chełmiec-Raczyce - lipa o nietypowym pokroju

100 m na północ od chaty „Pod Lipą”, w pasie drzew ciągnących się na wschód, rośnie pomnikowa lipa o obwodzie 495 cm, wysokości 25 m i szacunkowym wieku 200 lat.

pomnikowa lipa rosnąca 100 m na północny wschód od Chaty pod Lipąpomnikowa lipa rosnąca 100 m na północny-wschód od Chaty pod Lipąpomnikowa lipa w Chełmcu-RaczyceChełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy rosnącej 100 m od Chaty pod LipąChełmiec-Raczyce - pień pomnikowej lipy

Ostatnie pomnikowe drzewo – buk pospolity – znajdujący się na terenie leśnym (oddz. 124f), ok. 700 m na północny-wschód od „Chaty po Lipą”, jest drzewem martwym, obłamanym na wysokości kilku metrów. W takim stanie zatracił walory przyrodnicze i kwalifikuje się do zniesienia ochrony pomnikowej.

Czartowska Skała w Parku Krajobrazowym „Chełmy” (gm. Męcinka, dolnośląskie).

Ostatecznemu wypiętrzeniu Sudetów podczas orogenezy alpejskiej towarzyszyły intensywne zjawiska wulkaniczne. Ślady tamtych niespokojnych czasów najłatwiej odnaleźć na Pogórzu Kaczawskim – nieprzypadkowo nazywanym Krainą Wygasłych Wulkanów. Wyróżniające się w krajobrazie Pogórza takie szczyty jak: Ostrzyca, Wilkołak, Grodziec to kominy dawnych wulkanów, z zastygłą lawą bazaltową. Mniejszą popularnością cieszą się położone na krawędzi Parku Krajobrazowego Chełmy i sudeckiego uskoku brzeżnego wzgórza: Radogost, Bazaltowa Góra, Górzec oraz Rataj z Małymi Organami Myśliborskimi. Ważnym punktem na Szlaku Wygasłych Wulkanów jest Czartowska Skała (463 m n.p.m.), jeden z najwyższych szczytów w Chełmach. Odsłonięte w wyniku działalności kamieniołomu bazaltowe skały są doskonale widoczne z drogi 365 łączącej Starą Kraśnicę z Jaworem (ok 1,3 km za ostatnimi zabudowaniami Muchowa) oraz z lokalnej drogi do wsi Pomocne.

Dla zmotoryzowanych przygotowano przy drodze niewielki parking oraz drogowskaz z mylną nazwą pomnika przyrody (nazwa w liczbie mnogiej).

W dalszą drogę trzeba się udać piechotą (kierowcy posiadający auta z wyższym zawieszeniem mogą podjechać z 200 m dalej), ścieżka prowadzi między krzewami dzikiej róży i tarniny.

Podejście pod samą ścianę wyrobiska uniemożliwiają gęste krzewy kolczastej tarniny, ale nawet z dalszej odległości widać tzw. cios termiczny – słupy o średnicy do 60 cm powstające podczas zastygania lawy.

W zachodniej części dawnego wyrobiska przygotowano miejsce do odpoczynku z ławkami i stołem i stojakiem na rowery. Ustawiono też dwie tablice z bardzo pouczającym tekstem.

Czartowska Skała już przed 1945 r. była pomnikiem przyrody. W czasach powojennych ponownie uzyskała ten status w 1991 r.

Ścieżką można się dostać na szczyt Czartowskiej Skały. Po drodze można się przyjrzeć z bliska bazaltowym słupom. Warto również zapoznać się ze znakiem triangulacyjnym – punktem o ściśle określonym położeniu.

Czartowskie Skały - widok od strony zachodniej

słupy bazaltowe

Szczyt Czartowskiej Skały jest jednym z najpiękniejszych punktów widokowych w Sudetach.

Zainteresowani dawnym wulkanizmem powinni udać się do pobliskiego Muchowa. Znajduje się tam zespół pałacowy z ok. 1920 r., w którym ulokowano Centrum Edukacji Ekologicznej i Wulkanizmu oraz bazę noclegową. W parku otaczającym pałac umieszczono wiele tablic o tematyce przybliżającej wulkanizm na Pogórzu Kaczawskim.

Warto również przespacerować się zielono znakowaną ścieżką dydaktyczną do rezerwatu „Mszana i Obłoga”. Tuż poniżej starej wieży widokowej (którą przerosły okoliczne drzewa) znajduje się interesująca wychodnia bazaltu, charakteryzująca się równymi i szerokimi słupami.

Miłośnicy przyrody ożywionej mogą w Muchowie podziwiać ogromną lipę szerokolistną „ks. Anna” o obwodzie 745 cm. Opisałem ją dokładnie w artykule „Lipa Anna w Muchowie„.

Ciekawostką geograficzną trochę dalszych okolic Muchowa jest punkt dydaktyczny „Gnomon” – punkt przecięcia równoleżnika 51° i południka 16° (N 51°00′00″ , E 16°00′00″). Punkt oznaczono bazaltowym słupkiem, obok ustawiono tablice edukacyjne oraz stoły z ławkami.