Zgodnie z Ustawą o Ochronie Przyrody z 2004 r. ochroną pomnikową można obejmować również źródła (obok innych tworów przyrody nieożywionej, takich jak: wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie). W skali kraju najwięcej pomnikowych źródeł znajduje się na terenach wyżynnych województwa małopolskiego, lubelskiego i świętokrzyskiego. Pierwszy artykuł na tym blogu o ustawowo chronionych źródłach (wprawdzie pisałem o „Romanowskich Źródłach„, ale to wywierzysko krasowe) poświęcę gminie Wojsławice (pow. chełmski, lubelskie). Tutejsze krynice nierzadko wypływają z licznych w tym regionie wąwozów (zwanych tu debrami), tworzących niepowtarzalny krajobraz. Poznawanie tutejszych źródeł najlepiej rozpocząć w miejscowości Stary Majdan. W centrum wsi (Góra Łosiów), niedaleko szosy, znajduje się początek/koniec okrężnej ścieżki dydaktycznej. Na kolorowej tablicy odnajdziemy mapę z naniesionymi lokalizacjami pozostałych źródeł, pomników przyrody ożywionej oraz zabytków architektury.
Pierwszym punktem na trasie jest jest wybijające ze zbocza źródło. Stary Majdan to miejsce zamieszkania Jakuba Wędrowycza – fikcyjnej postaci, głównego bohatera opowiadań Andrzeja Pilipiuka – egzorcysty amatora, pijaka i bimbrownika. Być może tutejszy zdrój skalał swoją skacowaną gębą lub używał wody do pędzenia samogonu.
Ok. 2,4 km od tego miejsca w linii prostej w kierunku wschodnim znajduje się jedno z dwóch źródeł w gminie Wojsławice o statusie pomnika przyrody. Nisza źródłowa o powierzchni 1,5 ara leży w śródpolnym wąwozie, na gruntach administracyjnie należących do wsi Wojsławice.
GPS N 50°54′26.1″ , E 23°31′36.1″
Kilka metrów od wypływu wody stoi podniszczona tablica.
Woda wypływa z kilku wysięków, dno niszy pokrywa kamienny rumosz.
Poniżej niszy ustawiono betonowy krąg ułatwiający pozyskiwanie wody. Dalej woda pojedynczą strugą płynie dnem wąwozu w kierunku wschodnim, później północno – wschodnim, przecina ulicę Grabowiecką w Wojsławicach i wpada do strumienia, którego źródła – chronione jako drugi pomnik przyrody – zlokalizowane są w miejscowości Nowy Majdan. Teren źródliskowy o powierzchni 0,64 ha znajduje się w wąwozie, na północnym stoku wzniesienia o nazwie Zamczysko.
GPS N 50°53′39″ , E 23°33′36″
Woda wypływa z siedmiu obfitych źródeł oraz kilku mniejszych wysięków.
Strumień wypływający z wąwozu płynie wzdłuż gruntowej drogi prowadzącej do budynku nr 9 (tu za sprawą bobrów rozlewa się) i szosy. W dalszym biegu toczy swe wody wzdłuż ul. Grabowieckiej i 300 m przed cmentarzem w Wojsławicach wpada do Wojsławki.
Przy źródle o nazwie „Ponikło” w Rozięcinie utworzono miejsce piknikowe.
Nisza źródłowa znajduje się również przy Gospodarstwie Agroturystycznym „Agro – pszczoła”, Wojsławice, ul. Grabowiecka 113.