Kopuła gipsowa na grodzisku w Wiślicy (pow. buski, świętokrzyskie).

Chociaż Wiślica jest jednym z najmniejszych miast w Polsce, stanowi największą atrakcję turystyczną regionu. Położona na Ponidziu, w powiecie buskim (woj. świętokrzyskie) może się pochwalić bardzo długą historią sięgającą IX w. i skrywa liczne zabytki skupione w niewielkim centrum. W krajobrazie miasteczka dominuje Bazylika kolegiacka Narodzenia Najświętszej Marii Panny – gotycki kościół wzniesiony w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego.

Bazylika i Muzeum Archeologiczne w Wiślicy

W podziemiach świątyni znajdują się relikty dwóch poprzedzających ją kościołów oraz jeden z najcenniejszych zabytków polskiej sztuki romańskiej – tzw. Płyta Orantów.

Wiślica - Płyta Orantów

Na południowy – wschód od centrum miasta, na przedłużeniu ul. Kilińskiego, usytuowane jest średniowieczne grodzisko o kształcie zbliżonym do trójkąta. Na początku 2024 r. teren został zrewitalizowany, prace miały na celu zwiększenie atrakcyjności turystycznej stanowiska archeologicznego.

droga do grodziska w Wiślicytablica przy grodzisku w Wiślicy W zachodniej części wałów, tuż przy wejściu na teren grodu, znajduje się najlepiej wykształcona i czytelna kopuła gipsowa, jaką można obejrzeć na terenie Polski. Wysokość tej unikalnej struktury geologicznej wynosi 5 metrów, a długość przy podstawie 9,5 m. Była znana i opisywana przez geologów już w XIX w.

kopuła gipsowa będąca fragmentem wału grodziska w Wiślicykopuła gipsowa na grodzisku w Wiślicyprzekrój przez kopułę gipsową w Wiślicy

Wnętrze kopuły utworzone jest przez koncentrycznie ustawione warstwy gipsów szablastych o miąższości od kilkunastu do kilkudziesięciu centymetrów.

kopuła gipsowa w Wiślicy będąca pomnikiem przyrodypomnik przyrody nieożywionej - kopuła gipsowa w Wiślicy

W warstwach zewnętrznych można zaobserwować liczne i długie (do 60 cm), zabarwione na kolor miodowy kryształy gipsów szablastych, które są wygięte w kierunku na zewnątrz od szczytu kopuły.

kryształy (szable) gipsówkryształy gipsów szablastych w WiślicyWiślica - gipsy szablaste

Opisany twór geologiczny jest od 10 lutego 1987 r. chroniony jako pomnik przyrody nieożywionej.Wiślica - pomnikowa kopuła gipsowaWiślica - kopuła gipsowa na grodzisku

Wewnątrz wałów znajduje się druga kopuła o rozmiarze 10×15 metrów i wysokości 2,5 metra, inne znajdują się w pobliżu Rynku Solnego i na ul. Kilińskiego (tzw. Psia Górka).