Pomniki przyrody w Myśliborzu (gm. Paszowice, dolnośląskie).

Myślibórz to mała, ale znana wieś leżąca na pograniczu Pogórza Kaczawskiego i Równiny Jawora (gm. Paszowice, pow. jaworski, dolnośląskie). W dolnej części wsi znajduje się odremontowany pałac z drugiej połowy XIX w. Zabytek otoczony jest niewielkim parkiem, ze starego drzewostanu zachowały się okazy buków, platana klonolistnego, cisa i widocznej na zdjęciu poniżej sosny czarnej.

W górnej części wsi mieści się Zarząd Parku Krajobrazowego „Chełmy” i działające przy nim Centrum Edukacji Ekologicznej i Krajoznawstwa „Salamandra”.Duża woliera jest częścią Ośrodka Rehabilitacji Zwierząt.

Przed budynkiem znajduje się węzeł szlaków, żółty to Szlak Wygasłych Wulkanów, czerwony to Szlak Brzeżny, biegnący krawędzią Sudetów od Złotoryi do Bolkowa.

W pobliżu Salamandry, po lewej stronie szlaku prowadzącego Małych Organów Myśliborskich, rosną dwa pomnikowe cisy pospolite.

GPS  N 51°01′27″ , E 16°07′09″

Obwód pomnikowych okazów wynosi 90 i 140 cm, wysokość drzew ok. 8 metrów. Podany w rejestrze wiek 350 – 400 lat jest raczej przesadzony.

Do obsługi sporej rzeszy turystów odwiedzających Myślibórz przygotowano duży, płatny parking. Z tego miejsca można najkrótszą drogą dotrzeć do Wąwozu Myśliborskiego. Szlak wzdłuż parkingu wysadzany jest kasztanowcami białymi – aleja posiada status pomnika przyrody.

1.Myślibórz - pomnikowy szpaler kasztanowcówaleja kasztanowcowa w Myśliborzu jesienią

Pomnikowa aleja składa się z 28 kasztanowców o obwodach 190 – 365 cm, wysokość drzew ok. 20 m, szacunkowy wiek – 100 lat.

Zostawiamy aleję w tyle i po chwili znajdujemy się na granicy rezerwatu. Szlak wiedzie dalej cienistym wąwozem wzdłuż potoku Jawornik, ustawione co kilkaset metrów kolorowe tablice dydaktyczne poszerzą naszą wiedzę.

Do parkingu możemy wrócić przechodząc całą trasę ścieżki przyrodniczej lub zawracając w dowolnym momencie. Warto wtedy jeszcze raz spojrzeć na sędziwe kasztanowce – pomniki przyrody.

Pomnikiem przyrody nieożywionej w Myśliborzu są Małe Organy Myśliborskie na wzgórzu Rataj. Opisałem je dokładnie w poprzednim artykule.

Małe Organy Myśliborskie na wzgórzu Rataj (gm. Paszowice, dolnośląskie).

W swojej długiej i bogatej historii geologicznej Sudety były wielokrotnie poddawane ruchom tektonicznym, którym zawsze towarzyszyły zjawiska wulkaniczne. Te najmłodsze, doskonale wyróżniające się w krajobrazie dawne stożki wulkaniczne, skupione są głównie na Pogórzu Kaczawskim. Do najbardziej znanych na tym terenie przykładów trzeciorzędowego wulkanizmu należą: Wilkołak, Ostrzyca, Grodziec, Czartowska Skała. Nieco mniejszą popularnością cieszą się położone na krawędzi Parku Krajobrazowego Chełmy i sudeckiego uskoku brzeżnego wzgórza: Radogost, Bazaltowa Góra, Górzec oraz będący tematem dzisiejszego artykułu Rataj. Działalność kamieniołomu odsłoniła istniejący na Rataju komin wulkaniczny; bazaltowe słupy o wyraźnej oddzielności ułożone wachlarzowato, zasugerowały nazwę wyrobiska – „Małe Organy Myśliborskie”.

Do „Małych Organów Myśliborskich” najłatwiej dostać się wytyczonymi szlakami z pobliskiego Myśliborza. Wędrówkę rozpoczynamy przy Centrum Edukacji Ekologicznej i Krajoznawstwa „Salamandra” lub z położonego 200 m dalej dużego, płatnego parkingu. Na początku skrajem lasu, obok dwóch pomnikowych cisów, potem skręcamy w lewo i dalej w górę zboczem porośniętym trawą. W miejscach gdzie istnieją wątpliwości co do przebiegu szlaku ustawiono stylowe drogowskazy.

Maszerując po stoku, warto się na chwilę odwrócić.

Docieramy do kępy drzew, przy którym ustawiono znany już nam drogowskaz. Przy okazji możemy zapoznać się ze szlakami, które nam towarzyszą.

Po chwili wchodzimy w las liściasty porastający wierzchołek Rataja (350 m n.p.m.), szlak skręca w lewo i łagodnie trawersuje zbocze. Kolejny drogowskaz kieruje nas do dawnego łomu bazaltu.

Zanim rozpoczniemy podziwianie Małych Organów Myśliborskich warto zapoznać się z treścią dwóch tablic dydaktycznych – będziemy wiedzieć na co zwrócić szczególną uwagę.

Działalność kamieniołomu odsłoniła środkową część komina wulkanicznego, czynnego przed 15 – 18 mln lat (miocen). Wysokość ściany to 28 m. Naprężenia powstające podczas stygnięcia lawy powodują powstawanie tzw. ciosu termicznego – regularnych słupów o przekroju pięcio – lub sześciokąta i średnicy do 30 cm.

Pod względem petrograficznym skały budujące Małe Organy to tzw. bazanity, czyli bazalty oliwinowe złożone z augitu, oliwinu, plagioklazów (bytownit), tlenków żelaza.

Małe Organy Myśliborskie chronione są jako pomnik przyrody nieożywionej od 27.02.1965 r. Nazwa Małe Organy powstała aby odróżnić je od Wielkich Organów Wielisławskich – znanego pomnika przyrody położonego w pobliżu Świerzawy, również na Pogórzu Kaczawskim. Treść drugiej tablicy rozwija temat przyrody ożywionej wokół geostanowiska oraz wspomina o grodzie istniejącym na szczycie Rataja, zniszczonym eksploatacją bazaltu.

prawa część tablicy przy Małych Organach Myśliborskich

Wspomnianych pierścieni Lieseganga należy szukać na odłamkach skalnych w bocznej części kamieniołomu. Mało które są wprawdzie tak efektowne jak te ze zdjęcia na tablicy, ale równie ciekawe są żyłkowania na przekroju słupa. Przy okazji możemy zobaczyć ściśle chronione okazy paprotki zwyczajnej.

Bokiem wyrobiska można ostrożnie wdrapać się na szczyt Rataja, by podjąć próbę odnalezienia pozostałości grodziska.

Schodząc w kierunku zachodnim można z pewnego miejsca zaobserwować układ tutejszych słupów: pionowy w dolnej części i prawie poziomy w górnej.

Zachodnim zboczem Rataja przebiega ścieżka dydaktyczna „Śladami Trzebowian”. Na tablicy ustawionej przy leśnym dukcie znajdziemy dużo więcej informacji o średniowiecznym grodzie na Rataju.