Zespół źródeł w Zdowie (gm. Włodowice, śląskie).

Zdów to wieś w gminie Włodowice (pow. zawierciański, śląskie) położona na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd, w pobliżu uczęszczanych atrakcji jurajskich: rezerwatu przyrody Góra Zborów (4km), zamków w Bobolicach (4km) i Mirowie (5km), Skał Rzędkowickich. Przez miejscowość przebiegają najważniejsze szlaki turystyczne Jury Krakowsko – Częstochowskiej: czerwono znakowany Szlak Orlich Gniazd, niebieski Szlak Warowni Jurajskich, żółty Szlak Zamonitu. Na północ od zabudowań wsi zlokalizowane są źródła rzeki Białki (dopływ Krztyni w dorzeczu Pilicy). W jej korycie, przy południowej granicy sioła (przysiółek Młyny), znajdują się niezwykle atrakcyjne wywierzyska, chronione od 2004 r. jako pomnik przyrody nieożywionej. Źródła są łatwe do odnalezienia – należy je szukać 100 – 140 m w górę od mostu drogowego przy ul. Rzecznej, ok. 100 m na północ od torów kolejowych linii CMK.

GPS N 50°35′42.8″ , E 19°33′16.6″ (kładka)

Zespół źródeł w Zdowie - widok ogólny na wywierzysko przy schodach

Najwydajniejsze źródło wybija tuż przy kamiennych schodach.

Zespół źródeł w Zdowie - widok na wywierzysko przy schodachwywierzysko przy schodachZespół źródeł w Zdowie - wywierzysko przy schodachZespół źródeł w Zdowie - kamienne schodkiZespół źródeł w Zdowie - wywierzysko przy schodach

Nawet kilkanaście zdjęć nie jest w stanie oddać tego co jeden nawet nieudolnie nagrany filmik.

Widoczne w korycie Białki jasne plamy to pulsujące źródła, najlepiej je obserwować z kładki  przerzuconej nad ciekiem.

kładka na rzece Białka

Zespół źródeł w Zdowie - pulsujące źródła widziane z kładki

Białka - pulsujące źródło powyżej kładki

Białka - pulsujące źródłopulsujące źródło w korycie Białki

Tu również pomocne będą filmiki.

Woda wypływa z wapieni i margli górnojurajskich. Cały obszar źródliskowy mierzy 1,34 ha powierzchni. Średnia wydajność 30 l/s. Mineralizacja ogólna 180 – 439 mg/l, klasa wody Ia.

Zespół źródeł w Zdowie - pulsujące źródła poniżej kładkiZespół źródeł w Zdowie - pulsujące źródło poniżej kładkipulsujące źródło w potoku BiałkaZespół źródeł w Zdowie - pulsujące źródło w korycie Białki

nisza źródliskowa na rzece Białka

Poniżej pomnikowych wywierzysk rzeczka wije się w kierunku mostu drogowego, po 200 m skręca na południe, przepływa pod torami kolejowymi i zasila Zalew Dzibice.

Zdów - Białka w okolicach mostuZdów - most na rzece BiałkaBiałka widziana z mostu w Zdowierzeka Białka powyżej zalewu Dzibice

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich (m. Dąbrowa Górnicza, śląskie).

Zgodnie z definicją wywierzysko to wydajny wypływ wody, która na obszarach krasowych najpierw znika w szczelinach skalnych, a następnie wypływa na powierzchnię w postaci sporego strumienia (lub małej rzeki) o dużym przepływie. Jedyne w województwie śląskim wywierzysko o statusie pomnika przyrody znajduje się w Dąbrowie Górniczej, w dzielnicy Strzemieszyce Wielkie, przy ul. Strzemieszyckiej, pomiędzy posesjami o nr 134 i 148. Ochroną objęto dwa akweny wodne wraz otuliną o powierzchni 1,3 ha.

GPS  N 50°18′23″, E 19°19′24″

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich

Od strony ulicy miejsce oznaczono dużą tablicą, obecnie już mocno spłowiałą.

tablica przed pomnikiem przyrody w Strzemieszycach Wielkichtablica - pomnik przyrody Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich

Źródła wód wapniowo – magnezowych znajduje się na górnym stawie, na wysokości 290 m n.p.m. Obszar ich zasilania nie jest ustalony. Warstwę wodonośną stanowią skały węglanowe (wapienie i dolomity) triasu.

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - roślinność górnego stawuWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - wschodni brzeg górnego stawuWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - wierzba rosnąca na brzegu górnego stawuWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - górny stawWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - fragment górnego stawu

Miejsca wypływu wód odznaczają się brakiem roślinności i znacznie jaśniejszym dnem. Wydajność źródeł to ok. 50 l/s. Mimo dużej przejrzystości i czystości woda nie nadaje się do picia, ze względu na obecność bakterii Coli.

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - kaczki na górnym stawieWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - jaśniejsze plamy oznaczające wypływ wodyWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - widoczne wypływy na górnym stawie

Pomnik przyrody „Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich” utworzony został uchwałą Rady Miejskiej w maju 1996 r. Celem ich ochrony jest obszar wydajnych źródeł wraz z towarzyszącą im fauną źródliskową, jej najważniejsi przedstawiciele to m.in.: kiełż zdrojowy, wypławek kątogłowy, źródlarka karpacka, pstrąg potokowy.

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - staw górny

Mnichem oraz przepustem wodnym pod groblą woda przedostaje się do dolnego stawu.

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - mnich na stawie górnymWywierzysko w Strzemieszycach Wielkich - mnich na górnym stawieWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - grobla między stawamiWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - grobla i przepust wodnyWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - przepust wodny między stawamiWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - grobla między górnym a dolnym stawem

Dolny staw jest znacznie bardziej zarośnięty niż górny (zdjęcia przedstawiają stan z października 2021 r). Co ciekawe, rok wcześniej stawy były oczyszczane z roślinności.

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - staw dolny od strony wschodniejWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - dolny stawWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - staw dolny

Przepust na dolnym stawie odprowadza wodę do pobliskiego strumienia o nazwie Bobrek (dopływ Białej Przemszy).

Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - mnich na dolnym stawieStrzemieszyce Wielkie - ciek odprowadzający wodę z wywierzysk do potoku Bobrek

Teren przy stawach jest przygotowany jako atrakcja turystyczna dla przyjezdnych i jako teren spacerowy dla mieszkańców. Dla aut utworzono parking, utwardzono część ścieżek, ustawiono ławki oraz przygotowano schody umożliwiające zejście do lustra wody. Do stawów przylega niewielki park z placem zabaw i siłownią na powietrzu.

Strzemieszyce Wielkie - teren parkowy przylegający do wywierzyskWywierzyska w Strzemieszycach Wielkich - schody do stawu

Na terenie Wywierzyska znajduje się przystanek Szlaku Kruszcowego – Płuczka Strzemieska. W XIX w. w tym miejscu przepłukiwane były rudy cynku, ołowiu i żelaza (galman).

tablica Szlaku Kruszcowego - Płuczka Strzemieska