Kamień Moritza w Lemierzycach (gm. Słońsk, lubuskie).

Lemierzyce to duża wieś położona w gminie Słońsk (pow. sulęciński, lubuskie), przy drodze nr 22 ze Słońska do Krzeszyc. Jedynym zabytkiem w miejscowości jest kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, z 1853 roku, przebudowany w 1897 i 1954 roku. Na jego miejscu istniała wcześniej świątynia, która uległa zniszczeniu w wyniku pożaru w 1678 r. Trzy lata później została odbudowana przez księcia Johanna Moritza von Nassaua, mistrza zakonu joannitów – ówczesnych właścicieli Lemierzyc. Na pamiątkę tej fundacji duży głaz narzutowy leżący obecnie w lesie, nieopodal zabudowań wsi, wdzięczni mieszkańcy nazwali Moritzstein, czyli Kamień Moritza.

Kamień Moritza w Lemierzycach

Morizstein leży na trasie czarno znakowanej ścieżki przyrodniczo – edukacyjnej „Szlak dzięcioła” o długości 5 km, biegnącej drogą leśną wzdłuż rzeki Postomii, przez dwa rezerwaty przyrody: „Lemierzyce” i „Dolina Postomii”.

znak ścieżki przyrodniczej Szlakiem Dzięcioła

Przy ograniczonej ilości czasu do głazu możemy się dostać bezpośrednio z drogi. Jadąc od strony centrum Lemierzyc (ul. Kościuszki) w kierunku Słońska, 250 m za znakiem informującym o krańcu wsi, wypatrujemy po prawej stronie szosy ścieżki odchodzącej w las. W tym miejscu na drzewie namalowano drogowskaz.

namalowany na drzewie drogowskaz do Kamienia Moritza

Po przejściu ok. 120 metrów ujrzymy na skrzyżowaniu leśnych duktów olbrzymi eratyk.

GPS N 52°33′55″ , E 14°53′56″

otoczenie pomnikowego głazu w Lemierzycach

Lemierzyce - pomnikowy głaz

otoczenie pomnikowego eratyku w Lemierzycach

pomnikowy głaz w Lemierzycach

Jak każdy inny głaz narzutowy został on przywleczony w plejstocenie przez lądolód skandynawski. Wymiary eratyku są imponujące: obwód – 11.2 m, wysokość 1.5 m, długość 4.2 m. Materiał budujący głaz to różowo – szary granit, w innym opracowaniu (Zabytkowe głazy narzutowe na obszarze Polski, cz. I i II) podano że to różnoziarnisty gnejs plagioklazowo – biotytowo – epidotowy.

Lemierzyce - pomnikowy eratykKamień Moritza na granicy rezerwatu Dolina Postomii

Kamień Moritza został objęty ochroną pomnikową już w 1966 r. Aktualna podstawa prawna to Rozporządzenie Nr 46 Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

Moritzstein koło Lemierzyc

Po II wojnie światowej na głazie wyryto napis: „Myśmy tu nie przyszli, myśmy tu wrócili. Lemierzyce 1945 r.”

inskrypcja na głazie narzutowymnapis na pomnikowym eratyku z Lemierzyc

Moritzstein znajduje na południowym obrzeżu rezerwatu Dolina Postomii. Rezerwat ten, utworzony został w celu ochrony lasu nizinnego oraz walorów przyrodniczych południowej krawędzi doliny rzeki Postomii, stanowiącej również krawędź pradoliny Warty.

tablica rezerwatu przyrody Dolina Postomii

Pomnikowy cis pospolity z Goraja (gm. Przytoczna, lubuskie).

Cis pospolity (Taxus baccata) to długowieczne, zimozielone drzewo iglaste lub krzew o powolnym wzroście. Szacuje się, że mogą żyć nawet 3000 lat, najstarszy europejski cis rosnący w Fortingall w Szkocji liczy sobie ponad 2000 lat. W Polsce cisy o rekordowym wieku znajdują się w Sudetach na Dolnym Śląsku, okaz z Henrykowa Lubańskiego może się pochwalić 1300-letnią metryką, drugi w rankingu rośnie w Bystrzycy k. Wlenia i liczy sobie ponad 820 lat, o kolejnych można poczytać w artykule „Dolnośląskie cisy„. Województwo lubuskie posiada własnego rekordzistę i nie jest to okaz z Zielonej Góry, któremu niesłusznie przypisuje się wiek 600-700 a nawet 800 lat, więcej w artykule „Pomniki przyrody przy konkatedrze św. Jadwigi w Zielonej Górze„. Najstarszym lubuskim cisem jest okaz rosnący we wsi Goraj w gminie Przytoczna (pow. międzyrzecki), na skraju dawnego założenia parkowego, naprzeciw budynku nr 11a.

GPS N 52°34′45.3″ , E 15°44′19.2″

otoczenie pomnikowego cisa z Gorajapomnikowy cis z Goraja

Drzewo posiada krótki i prosty pień o walcowatym kształcie. Koronę tworzą gęste, rozłożyste konary, w dolnej części sięgającej poziomu gruntu.

pomnikowy cis ze wsi Goraj

cis z Goraja

Sfotografowanie pnia tego cisa nie należy do łatwych zadań. Gdy wsuniemy się pod okap utworzony z nisko zwisających gałęzi, natrafimy na drewniany płotek.

płotek otaczający pomnikowy cis z Gorajapłotek otaczający cis z Goraja

pień cisa z Goraja

Sam pomiar obwodu pnia o regularnym kształcie nie przedstawia już większych problemów. Miarka owinięta wokół pierśnicy w sierpniu 2022 r. pokazała 331 cm. Cis z Goraja jest najgrubszym przedstawicielem tego gatunku w województwie lubuskim i równocześnie (wg autorów książki „Drzewa Polski”) w całej północno – zachodniej części Polski. Ci sami autorzy oszacowali wiek tego drzewa na 500 lat, wysokość okazu 11 metrów.

pień pomnikowego cisa z Gorajapomiar obwodu cisa z Goraja

Gdy spojrzymy na górną część pnia to ujrzymy plątaninę gałęzi i pajęczyn, nadających drzewu aury tajemniczości i odrobiny grozy.

gałęzie pomnikowego cisa z Goraja

Sędziwy cis został oznakowany wiekową już tabliczką z lat 90-tych XX w. Status pomnika przyrody drzewo uzyskało już w marcu 1966 r., aktualna podstawa prawna to Rozporządzenie Nr 46 Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody.

tabliczka na cisie w Goraju

Goraj z pomnikowym cisem to ważne miejsce dla miłośników wiekowych drzew, leżące na pograniczu Pojezierza Lubuskiego i Puszczy Noteckiej.