Zespół źródeł w Zdowie (gm. Włodowice, śląskie).

Zdów to wieś w gminie Włodowice (pow. zawierciański, śląskie) położona na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd, w pobliżu uczęszczanych atrakcji jurajskich: rezerwatu przyrody Góra Zborów (4km), zamków w Bobolicach (4km) i Mirowie (5km), Skał Rzędkowickich. Przez miejscowość przebiegają najważniejsze szlaki turystyczne Jury Krakowsko – Częstochowskiej: czerwono znakowany Szlak Orlich Gniazd, niebieski Szlak Warowni Jurajskich, żółty Szlak Zamonitu. Na północ od zabudowań wsi zlokalizowane są źródła rzeki Białki (dopływ Krztyni w dorzeczu Pilicy). W jej korycie, przy południowej granicy sioła (przysiółek Młyny), znajdują się niezwykle atrakcyjne wywierzyska, chronione od 2004 r. jako pomnik przyrody nieożywionej. Źródła są łatwe do odnalezienia – należy je szukać 100 – 140 m w górę od mostu drogowego przy ul. Rzecznej, ok. 100 m na północ od torów kolejowych linii CMK.

GPS N 50°35′42.8″ , E 19°33′16.6″ (kładka)

Zespół źródeł w Zdowie - widok ogólny na wywierzysko przy schodach

Najwydajniejsze źródło wybija tuż przy kamiennych schodach.

Zespół źródeł w Zdowie - widok na wywierzysko przy schodachwywierzysko przy schodachZespół źródeł w Zdowie - wywierzysko przy schodachZespół źródeł w Zdowie - kamienne schodkiZespół źródeł w Zdowie - wywierzysko przy schodach

Nawet kilkanaście zdjęć nie jest w stanie oddać tego co jeden nawet nieudolnie nagrany filmik.

Widoczne w korycie Białki jasne plamy to pulsujące źródła, najlepiej je obserwować z kładki  przerzuconej nad ciekiem.

kładka na rzece Białka

Zespół źródeł w Zdowie - pulsujące źródła widziane z kładki

Białka - pulsujące źródło powyżej kładki

Białka - pulsujące źródłopulsujące źródło w korycie Białki

Tu również pomocne będą filmiki.

Woda wypływa z wapieni i margli górnojurajskich. Cały obszar źródliskowy mierzy 1,34 ha powierzchni. Średnia wydajność 30 l/s. Mineralizacja ogólna 180 – 439 mg/l, klasa wody Ia.

Zespół źródeł w Zdowie - pulsujące źródła poniżej kładkiZespół źródeł w Zdowie - pulsujące źródło poniżej kładkipulsujące źródło w potoku BiałkaZespół źródeł w Zdowie - pulsujące źródło w korycie Białki

nisza źródliskowa na rzece Białka

Poniżej pomnikowych wywierzysk rzeczka wije się w kierunku mostu drogowego, po 200 m skręca na południe, przepływa pod torami kolejowymi i zasila Zalew Dzibice.

Zdów - Białka w okolicach mostuZdów - most na rzece BiałkaBiałka widziana z mostu w Zdowierzeka Białka powyżej zalewu Dzibice

Pomnikowe eratyki w Dąbroszynie (gm. Witnica, lubuskie).

Przeważającą część pomników przyrody nieożywionej na obszarach nizinnych naszego kraju stanowią głazy narzutowe. To fragmenty skalne zwane eratykami lub narzutniakami przetransportowane w plejstocenie przez lodowiec z północnych terenów Europy odległych czasami nawet o kilkaset kilometrów. Te największe ze względu na walory naukowe, edukacyjne, estetyczne, czasem również kulturowe często chronione są w formie pomników przyrody. Dwa głazy ustawione w tzw. Parku Górnym w Dąbroszynie (gm. Witnica, pow. gorzowski, woj. lubuskie) zostały objęte ochroną pomnikową już w 1966 r. Można je odnaleźć przy jednej z alejek parkowych (oddz. 309 c Nadleśnictwa Dębno, Leśnictwo Kostrzyn) ok. 130 m na północ od narożnika cmentarza.

GPS N 52°37′05″ , E 14°42′01″

otoczenie pomnikowych głazów z DąbroszynaDąbroszyn - pomnikowe eratyki

Przy głazach ustawiono tablicę opisującą pochodzenie głazów narzutowych oraz mniejszą tabliczkę typową dla pomników przyrody.

Dąbroszyn - tablica przed pomnikowymi głazamiDąbroszyn - tablica przed pomnikowymi głazami narzutowymitablica przed pomnikowymi głazami z Dąbroszyna

W okresie międzywojennym eratyki posiadały nazwy: Herta i Gerd, od imion dzieci ostatnich właścicieli dóbr dąbroszyńskich.

Dąbroszyn - autor przed pomnikowym głazemDąbroszyn - pomnikowe głazy narzutowe

pomnikowe eratyki z Dąbroszynapomnik przyrody nieożywionej - głazy z Dąbroszyna

Wymiary pomnikowych głazów – obwód: 480 i 370 cm, wysokość: 220 i 175 cm. Materiałem budującym eratyki jest granit. Należy podejrzewać, że lokalizacja narzutniaków nie jest pierwotna, prawdopodobnie zostały ustawione jako element kompozycyjny rozległego parku krajobrazowego.

pomnikowe głazy z Dąbroszyna

Na powierzchni jednego z głazów widoczne są równoległe rysy, mogły one powstać podczas transportu narzutniaka, gdy tarł o podłoże. Podobne formy powstają po zdeponowaniu głazu na przedpolu lodowca – w suchym i mroźnym klimacie następuje szlifowania wystających elementów skały przez wiejące z jednego kierunku strumienie wiatrowo-piaszczysto-śnieżne.

Dąbroszyn - rysy na pomnikowym głazierysy wleczeniowe na głazie z Dąbroszyna

 

Dąbroszyn - powierzchnia pomnikowego głazu

Pomniki przyrody ożywionej Dąbroszyna zostały opisane w poprzednim wpisie – zapraszam do lektury artykułu.